Μάτια πνιγμένα
πρόσωπο καλυμμένο
άφωνη θλίψη
Ένα χαϊκού για το δακρυσμένο πρόσωπο της κοπέλας της φωτογραφίας
Μέχρι τώρα πολλές φορές έχω υπερασπιστεί το Ισλάμ. Το έκανα συνειδητά και με απόλυτη ανιδιοτέλεια. Είχα, και συνεχίζω να έχω τη πεποίθηση, ότι η προκατάληψη εναντίον των Μουσουλμάνων, της πίστης και της θρησκευτικής κουλτούρας τους, είναι συνήθως εντελώς άδικη. Ότι το αντιμουσουλμανικό μένος που κυρίως πηγάζει από την άγνοια των πολλών, δύσκολα μπορεί να δικαιολογηθεί. Γι’ αυτό και θεωρώ ότι η «ισλαμοφοβία», που σαν μολυσματική νόσος έχει απλωθεί στις χώρες της Δύσης, -δυστυχώς δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστους και αρκετούς Έλληνες-, είναι μια επικίνδυνη αρνητική ιδεολογία.
Η εναντίωση στο Ισλάμ μετά την 11η Σεπτεμβρίου, που κατέλαβε ως μαζική μονομανία μέρος της κοινής γνώμης χωρών της Ευρώπης και των Η.Π.Α., το μόνο που κατάφερε, ήταν να δώσει επιχειρήματα σε φανατικούς, που έχουν ντύσει την ολοκληρωτική ιδεολογία τους με την αραβική αμπάγια[1].
Η Δύση, (ρωμαιοκαθολική και φονταμενταλιστική προτεσταντική, ιουδαϊκή), αντιμετωπίζει τους Μουσουλμάνους σχεδόν στο σύνολό τους αφ’ υψηλού, ως ανθρώπους χαμηλής πολιτισμικής στάθμης και ως εκ προοιμίου ύποπτους τρομοκράτες. Ίσως αυτή η στάση να οφείλεται στο «σύνδρομο του Σταυροφόρου», που φαίνεται πως διακατέχει το υποσυνείδητο πολλών Δυτικών και διαμορφώνει τη στάση τους απέναντι στους Μουσουλμάνους και στους Χριστιανούς των αρχαίων εκκλησιών της Ανατολής. Μια τέτοια στάση, που αμφισβητεί σ’ ένα πλήθος ανθρώπων την αξιοπρέπεια και την αξιοπιστία, μόνο και μόνο γιατί είναι διαφορετικοί, γεννά δικαιολογημένα αντίδραση, που όπως αποδεικνύεται από τα πράγματα, τις πιο πολλές φορές τρέφεται δυστυχώς από καταστροφικό μηδενισμό….
Δεν έχω την πρόθεση να παύσω να υπερασπίζομαι το Ισλάμ, όταν οι περιστάσεις και η τιμιότητα το απαιτούν. Αλλά σήμερα, θέλω να εκφράσω την οργή μου για το μεγάλο πλήθος των Μουσουλμάνων, που έχουν κάνει το Ισλάμ και ιδίως τη σαρία[2], αποκρουστικά! Γιατί ο τρόπος που κάνουν καθημερινή πράξη την πίστη τους προσβάλλει τον άνθρωπο, καταρρακώνει απαράδεκτα τη γυναίκα κι επί πλέον, για να περιφρουρήσουν την πνευματική ταυτότητά τους και να αμυνθούν, κατά της καταλυτικής επέλασης του ‘αμερικάνικου τρόπου ζωής’ και της αφομοιωτικής επιβουλής της Δύσης, εξέφρασαν τη θεμιτή κατ’ αρχάς αντίδρασή τους μέσω της κατασκευής μιας ιδεολογίας που αποτελεί εκτροπή από την πίστη και το ήθος του Ισλάμ, το λεγόμενο ‘πολιτικό Ισλάμ’. Το ‘πολιτικό Ισλάμ’ είναι πράγματι επικίνδυνο και δίχως καμιά αμφιβολία εκφράζει μια ολοκληρωτική μαχητική ιδεολογία στην εποχή μας[3].
Αυτό το κείμενο είναι αφιερωμένο με οδύνη και οργή, στα δάκρυα της άγνωστης Μουσουλμάνας της φωτογραφίας. Είναι τα δάκρυα του πόνου και της ταπείνωσης, τα δάκρυα για την άρνηση των άλλων, του πλήθους των ανδρών Μουσουλμάνων, να σου αναγνωρίσουν την αξία που αρμόζει σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, τα δάκρυα ίσως της οργής, για τη μεγάλη αδικία που υφίσταται επί αιώνες η γυναίκα στις παραδοσιακά μουσουλμανικές κοινωνίες.
Αυτό το κείμενο το αφιερώνω στην άγνωστη κοπέλα από τη Σαουδική Αραβία, που τον Οκτώβριο του 2006 είχε καταδικασθεί από δικαστήριο αυτής της χώρας σε ενενήντα (90) μαστιγώσεις, όταν μετά την καταγγελία ομαδικού βιασμού εκ μέρους επτά ανδρών που είχε υποστεί, διαπιστώθηκε ότι είχε βγει με ένα άνδρα που δεν ήταν συγγενής της, -ο συνοδός της επίσης κακοποιήθηκε από τους βιαστές-, πράγμα που αποτελεί ποινικά κολάσιμη πράξη κατά την εκδοχή της σαρία στη Σαουδική Αραβία.
Η Φαουζίγια αλ Ούνι, ιδρυτικό μέλος της νεοσύστατης Σαουδικής Οργάνωσης για την Υπεράσπιση των Δικαιωμάτων των Γυναικών, μετά την προηγούμενη την καταδίκη της νεαρής γυναίκας δήλωσε: «Καταδικάζοντας το δικαστήριο την κοπέλα σε 90 μαστιγώσεις, περνά το μήνυμα πως η νεαρή είναι ένοχη. Κανένα θύμα βιασμού δεν είναι ένοχο. Δεν υπάρχει δικαιοσύνη για την κοπέλα. Αυτό αφορά όλες τις γυναίκες στη Σαουδική Αραβία. Φοβόμαστε για τις ζωές μας και για τις ζωές των αδελφών και των θυγατέρων μας και για τη ζωή κάθε γυναίκας σ’ αυτή τη χώρα. Μας διακατέχει φόβος όποτε βγαίνουμε στο δρόμο…».
Αυτό το κείμενο είναι αφιερωμένο στην παραπάνω άγνωστη κοπέλα, η οποία επειδή τόλμησε να αποκαλύψει δημόσια, την βάρβαρη καταδίκη της μετά τον φρικτό βιασμό της, τιμωρήθηκε από δικαστήριο της Σαουδικής Αραβίας σε διακόσιες μαστιγώσεις και φυλάκιση έξι μηνών[4].
Αυτό το κείμενο το αφιερώνω στον Σαουδάραβα Δικηγόρο Αμπντουρραχμάν αλ Λαχίμ, ο οποίος μόλις τον περασμένο μήνα, στερήθηκε την άδεια άσκησης του επαγγέλματός του, γιατί αποφάσισε να υπερασπιστεί την άγνωστη κοπέλα, που ανέφερα, και τόλμησε να δημοσιοποιήσει την πρόθεσή του στα μέσα μαζικής επικοινωνίας της χώρας του.
Η Φαουζίγια αλ Ούνι σχολίασε ως εξής την διοικητική ποινή που επιβλήθηκε στο Δικηγόρο Αμπντουρραχμάν αλ Λαχίμ: «Η παρακώλυση του Δικηγόρου να υπερασπιστεί το θύμα βιασμού στη δίκη, σχεδόν εξισώνει στο έγκλημα του βιασμού το θύμα με το θύτη….».
Αυτό το κείμενο είναι αφιερωμένο στη Χιούλια Καλκάν, που κατάφερε να διαφύγει από παράνομο θρησκευτικό κορανικό σχολείο στη Μερσίνα της Τουρκίας, όπου την είχε κλείσει οικότροφο, παρά τη θέλησή της, η μητέρα της με τη βοήθεια συγγενών της, στα πρώτα χρόνια της εφηβείας. Το αφιερώνω επίσης στην Εσμέ Καλκάν, αδελφή της Χιούλια, που ανατρέποντας την απόφαση της μητέρας της, κατάφερε να μην υποταχτεί στην τέλεση ενός προαποφασισμένου και επιβεβλημένου από άλλους γι’ αυτήν γάμου, επίσης μόλις είχε μπει στην εφηβεία. Τα δυο κορίτσια είχαν γεννηθεί στη Γερμανία από Τούρκους γονείς και χωρίς να ερωτηθούν, μεταφέρθηκαν από τη μητέρα τους στην Τουρκία, η μεγαλύτερη για να σπουδάσει το Κοράνιο και η μικρότερη, αργότερα, για να παντρευτεί έναν άνδρα που δεν είχε γνωρίσει προηγουμένως και χωρίς κανείς να ενδιαφερθεί για να μάθει τη γνώμη της…[5].
Το Ισλάμ έχασε, κατά κάποιο τρόπο, την «αθωότητά» του την 19η ημέρα του μήνα Ραμαντάν του έτους Εγίρας 40, όταν μέσα στο τζαμί της Κούφα και ενώ προσευχόταν ο Χαλίφης Αλή, δέχθηκε επίθεση με δηλητηριασμένο σπαθί. Δυο μέρες αργότερα, την 21η ημέρα του μήνα Ραμαντάν του έτους 40 από Εγίρας (κατά προσέγγιση 28/2/661 μ.Χ.), ο άγιος Αλή παρέδωσε το πνεύμα του και πέρασε στον κόσμο του Φωτός…. Η «αθωότητα» ή η «καθαρότητα» της περιόδου των τεσσάρων πρώτων Χαλιφών του Ισλάμ, είναι αποδεκτή ως γεγονός και κατά τη σουννιτική παράδοση. Μάλιστα οι Σουννίτες Μουσουλμάνοι στην μεγάλη τους πλειοψηφία, αποκαλούν τους τέσσερις πρώτες ηγέτες των πιστών, μετά την αναχώρηση του Προφήτη από τα επίγεια, ‘ρασιντούν’, που σημαίνει «Δίκαιοι Χαλίφες», ενώ αργότερα, επί Αββασιδών της Βαγδάτης, απέκτησε την έννοια των «ορθά καθοδηγημένων Χαλιφών».
Οι χριστιανικές εκκλησίες στη Δύση, μετά την εμφάνιση του Διαφωτισμού, έπαυσαν να επηρεάζουν με την ίδια ένταση και το ίδιο αποτελεσματικά, όπως συνέβαινε πρωτύτερα. Την επιρροή του Διαφωτισμού μεταξύ των Χριστιανών η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία την δέχθηκε στην αρχή, μάλλον ως ένα μη αναστρέψιμο ‘κακό’. Αργότερα και ιδίως στην εποχή μας, μετά τη Δεύτερη Βατικανή Σύνοδο, υπήρξαν εκκλησιαστικοί ποιμένες και θεολόγοι που θεώρησαν πως ο Διαφωτισμός υπήρξε μια ευλογία και για την εκκλησία, γιατί την ώθησε να αντιμετωπίσει σημαντικά πράγματα όπως αξίωναν, έστω σιωπηλά, οι άνθρωποι και όπως απαιτούσαν οι καιροί. Εκκλησίες που προήλθαν από τη Μεταρρύθμιση, εγκολπώθηκαν αρχές του Διαφωτισμού και κατά μία άποψη, είναι οι εκκλησίες που αρθρώνουν έναν επίκαιρο λόγο και επιδεικνύουν μια ουσιαστική πιστότητα στο πνεύμα του Ευαγγελίου του Ιησού Χριστού. Τέλος, ένας μικρός αριθμός υπερσυντηρητικών προτεσταντικών κοινοτήτων, που εμφανίζουν όμως υπέρμετρο δυναμισμό, όχι μόνον απορρίπτουν πλήρως τις αξίες που προσέφερε ο Διαφωτισμός, αλλά χαρακτηρίζονται από έναν βιβλικό σκοταδισμό, που αναιρεί το μήνυμα του Ευαγγελίου. Οι φονταμενταλιστές προτεστάντες έχουν αναπτυχθεί κυρίως στην Αμερική και οι αναχρονιστικές σε σημαντικά και καίρια ζητήματα απόψεις τους επηρεάζουν συχνά, φανερά ή υπόγεια, την πολιτική των Η.Π.Α..
Οι χριστιανικές εκκλησίες της Ανατολής (ορθόδοξες, προχαλκηδόνιες και ανατολικές καθολικές), υπήρχαν από αιώνες σ’ ένα μουσουλμανικό περιβάλλον που τις προσέφερε ανεκτικότητα και σεβασμό. Ο Διαφωτισμός όμως, είτε δεν έφτασε ποτέ στην Ανατολή, όπου συνυπήρχε το Ισλάμ με τις ανατολικές χριστιανικές κοινότητες, είτε επηρέασε ορισμένες μόνον από τις χριστιανικές εκκλησίες της Ανατολής με πολλή καθυστέρηση και όχι στον ίδιο βαθμό που συνέβη τούτο μεταξύ των Χριστιανών της Δύσης.
Αν σήμερα οι κοινωνίες χωρών της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ωκεανίας, κατά κύριο λόγο δείχνουν ευαισθησία στη διασφάλιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, τούτο οφείλεται κατά τη γνώμη μου, στη θετική επίδραση που άσκησαν οι αρχές του Διαφωτισμού στις κοινωνίες των παραπάνω χωρών. Σε όσες χώρες οι τοπικές εκκλησίες δεν απέρριψαν τον Διαφωτισμό, ως κάτι το επικίνδυνο για την πίστη τους, οι αρχές που αξιώνουν σεβασμό σε κάθε άνθρωπο, χωρίς διακρίσεις φύλου, φυλής, γλώσσας, καταγωγής και θρησκείας έχουν αναπτυχθεί και συνεχίζουν να αναπτύσσονται, μιας και η πραγματικότητα όλο και μας προσφέρει νέες προκλήσεις. Η αντιμετώπιση της γυναίκας ως ανθρώπινης ύπαρξης, με αξίωση ίσης τιμής με αυτήν που αποδίδεται στον άνδρα, υπήρξε μια κατάκτηση του πολιτισμού μας, που δεν μετρά πολλά χρόνια απ’ τη στιγμή που εδραιώθηκε. Τα δικαιώματα των παιδιών και η ιδιαίτερη φροντίδα για την περιφρούρησή τους, είναι μια κατάκτηση πολλή νέα. Το ότι πληθαίνουν οι σκεπτόμενοι άνθρωποι, που κρίνουν την ποιότητα της δημοκρατίας του τόπου τους από τον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι πολίτες της χώρας που ανήκουν σε οποιασδήποτε μορφής μειονότητες, είναι κάτι πολύ θετικό, μολονότι δεν ακυρώνει μαγικά τις φυλετικές προκαταλήψεις, ούτε τους διχαστικούς θρησκευτικούς φανατισμούς στην κοινωνία μιας χώρας.
Η τιμιότητα απαιτεί την ακόλουθη ομολογία. Στις παραδοσιακά χριστιανικές κοινωνίες, η πρόοδος στον εξανθρωπισμό των διαπροσωπικών και των κοινωνικών σχέσεων δεν προήλθε με πρωτοβουλίες, συχνά ούτε καν με την ενθάρρυνση ή την υποστήριξη των συντηρητικών «ορθόδοξων» (ρωμαιοκαθολική- προσηλωμένες αυστηρά στο δόγμα προτεσταντικές) εκκλησιών. Οι ανθρώπινες σχέσεις άλλαξαν και η αξία του ανθρώπου, χωρίς επιθετικούς προσδιορισμούς, αναδείχθηκε μετά την επίδραση των αρχών του Διαφωτισμού στις κοινωνίες. Σε χώρες, που οι εκκλησίες της Μεταρρύθμισης υιοθέτησαν τον Διαφωτισμό, με την έννοια της παραδοχής της σημασίας της ανθρώπινης διάνοιας και του λόγου στη διαμόρφωση της πίστης και του ήθους, εκεί η πρόοδος έκανε άλματα και οι θετικές αλλαγές, τόσο στην προσωπική, όσο και στη συλλογική ζωή των ανθρώπων συχνά ήταν εντυπωσιακή.
Το Ισλάμ έζησε την περίοδο του Διαφωτισμού του και πρόσφερε πολλά και σημαντικά στον πολιτισμό της ανθρωπότητας. Δύο αιώνες περίπου αφότου ολοκληρώθηκαν οι πιο σημαντικές συλλογές ‘χαντίθ’, δηλαδή τον 10 αιώνα μ.Χ. οι Μουσουλμάνοι διανοούμενοι που ασχολούνταν με την ερμηνεία και την εφαρμογή του ιερού Νόμου, που σημαίνει κατ’ ουσίαν ερμηνεία του Κορανίου και της Παράδοσης (Σούννα) χάριν της Κοινότητας των Πιστών και των καθημερινών αναγκών της, πέραν των άλλων μεθόδων που εφάρμοζαν υιοθέτησαν μια πρωτοπορειακή μεθοδολογία που ονομάσθηκε «ιζτιχάντ». Η ιζτιχάντ, είναι μια επιστημονική μέθοδος ερμηνείας κατ’ αρχάς του ιερού Νόμου (Σαρία), αλλά κατ’ επέκταση του Κορανίου και της μουσουλμανικής Παράδοσης, που ως κύριο εργαλείο χρησιμοποιεί τον ανθρώπινο λόγο.
Η ιζτιχάντ, όταν ηγέτες των Μουσουλμάνων ήταν οι Αββασίδες της Βαγδάτης (11ος αιώνας), αποκηρύχθηκε με έναν αποφθεγματικό λόγο που αποδίδεται στον αλ Γκαζάλι: «Οι πύλες της ιζτιχάντ έχουν σφραγισθεί». Έκτοτε η πλειοψηφία των Μουσουλμάνων περιήλθε σε παρακμή και το Ισλάμ, εξαιτίας της συμπεριφοράς των πιστών εμφανίζει ως τις μέρες μας την οδυνηρή εικόνα, που καταδεικνύεται από τα λίγα περιστατικά που ανέφερα στην αρχή.
Ο ιερός Νόμος έχει καταστεί άτεγκτος και προσπαθεί να επιβάλλει προσαρμογή της πραγματικότητας στις αποστεωμένες από το χρόνο νομικές ρυθμίσεις του. Κανένα ενδιαφέρον δεν εμφανίζεται ώστε οι κανόνες του Νόμου να παρεμβαίνουν για να εξισορροπούνται οι συγκρούσεις που εμφανίζονται στις σύγχρονες συνθήκες, μέσα στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτισμικό περιβάλλον που εμφανίζονται και όχι κατά τα πρότυπα ενός παρελθόντος που δεν υπάρχει πλέον.
Είναι ανάγκη, για να αναδειχθεί στο σύγχρονο κόσμο το αληθινό πρόσωπο του Ισλάμ, που κατά βάση είναι ανθρωπιστικό και προοδευτικό, να ανοίξουν και πάλι διάπλατα οι πύλες της ιζτιχάντ. Το ιερό Κοράνιο και η Παράδοση να προσεγγίζονται με τη χρήση και της διάνοιας του ανθρώπου, έτσι ώστε να διακρίνεται το κεκρυμμένο μήνυμα από το ολοφάνερο, να μπορεί να ξεχωρίζει ο κορανικός λόγος που τον χαρακτηρίζουν στοιχεία ιστορικότητας, γιατί δόθηκε για να αντιμετωπισθεί ένα επίκαιρο πρόβλημα ή ζήτημα της εποχής του Προφήτη, από τον λόγο του ιερού Βιβλίου που έχει κύρος πέραν των περιορισμών του χρόνου.
Είναι ντροπή στο Ισλάμ να υπάρχουν γυναίκες που ζουν ταπεινωμένες, σαν όντα κατώτερα σε σύγκριση με τους άνδρες. Είναι ντροπή, έθιμα των αραβικών φατριών της ερήμου, ή έθιμα των κατοίκων των αφιλόξενων εκτάσεων του Αφγανιστάν να βαπτίζονται σαν ισλαμικά δήθεν με αποτέλεσμα να καταπιέζονται οι γυναίκες, να ζουν στο περιθώριο και να εκφράζουν τον πόνο τους με πικρά δάκρυα που μουσκεύουν το κάλυμμα της κεφαλής τους.
Σήμερα, 10 Δεκεμβρίου, ημέρα αφιερωμένη στην περιφρούρηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Μια μεγάλη ομάδα του ανθρώπινου πληθυσμού, ίσως να αποτελεί την πλειοψηφία, οι γυναίκες ζουν στερημένες, σε πολλές γωνιές του πλανήτη, από το στοιχειώδες, να τους αναγνωρίζεται η ανθρώπινη υπόσταση και η αξιοπρέπεια.
Ο M. Fetullah Gülen, εμπνευσμένος πνευματικός ηγέτης στο σύγχρονο Ισλάμ είχε πει πρόσφατα ότι το Ισλάμ μπορεί να εκφρασθεί καλύτερα στη Δύση, παρά στις παραδοσιακά μουσουλμανικές χώρες. Η διαπίστωση αυτή είναι αλήθεια. Αλλά πρέπει να αλλάξει. Δεν είναι τίμιο, ενάμισυ δισεκατομμύριο και παραπάνω, τόσοι είναι οι Μουσουλμάνοι σε όλο τον κόσμο, να παραμένουν καταδικασμένοι στην άγνοια, στο μίσος, στο φόβο και στη διανοητική υστέρηση. Εκείνοι, που πρωταγωνιστούν σε τούτο το ανοσιούργημα, -κυβερνήσεις, μουλάδες και ιμάμηδες, πολιτικοί που εκμεταλλεύονται την εξαθλίωση του ανθρώπου-, αν και επικαλούνται το Ισλάμ και το Κοράνιο, δυστυχώς ασχημονούν σε ό,τι είναι ιερό και όσιο.
Η εναντίωση στο Ισλάμ μετά την 11η Σεπτεμβρίου, που κατέλαβε ως μαζική μονομανία μέρος της κοινής γνώμης χωρών της Ευρώπης και των Η.Π.Α., το μόνο που κατάφερε, ήταν να δώσει επιχειρήματα σε φανατικούς, που έχουν ντύσει την ολοκληρωτική ιδεολογία τους με την αραβική αμπάγια[1].
Η Δύση, (ρωμαιοκαθολική και φονταμενταλιστική προτεσταντική, ιουδαϊκή), αντιμετωπίζει τους Μουσουλμάνους σχεδόν στο σύνολό τους αφ’ υψηλού, ως ανθρώπους χαμηλής πολιτισμικής στάθμης και ως εκ προοιμίου ύποπτους τρομοκράτες. Ίσως αυτή η στάση να οφείλεται στο «σύνδρομο του Σταυροφόρου», που φαίνεται πως διακατέχει το υποσυνείδητο πολλών Δυτικών και διαμορφώνει τη στάση τους απέναντι στους Μουσουλμάνους και στους Χριστιανούς των αρχαίων εκκλησιών της Ανατολής. Μια τέτοια στάση, που αμφισβητεί σ’ ένα πλήθος ανθρώπων την αξιοπρέπεια και την αξιοπιστία, μόνο και μόνο γιατί είναι διαφορετικοί, γεννά δικαιολογημένα αντίδραση, που όπως αποδεικνύεται από τα πράγματα, τις πιο πολλές φορές τρέφεται δυστυχώς από καταστροφικό μηδενισμό….
Δεν έχω την πρόθεση να παύσω να υπερασπίζομαι το Ισλάμ, όταν οι περιστάσεις και η τιμιότητα το απαιτούν. Αλλά σήμερα, θέλω να εκφράσω την οργή μου για το μεγάλο πλήθος των Μουσουλμάνων, που έχουν κάνει το Ισλάμ και ιδίως τη σαρία[2], αποκρουστικά! Γιατί ο τρόπος που κάνουν καθημερινή πράξη την πίστη τους προσβάλλει τον άνθρωπο, καταρρακώνει απαράδεκτα τη γυναίκα κι επί πλέον, για να περιφρουρήσουν την πνευματική ταυτότητά τους και να αμυνθούν, κατά της καταλυτικής επέλασης του ‘αμερικάνικου τρόπου ζωής’ και της αφομοιωτικής επιβουλής της Δύσης, εξέφρασαν τη θεμιτή κατ’ αρχάς αντίδρασή τους μέσω της κατασκευής μιας ιδεολογίας που αποτελεί εκτροπή από την πίστη και το ήθος του Ισλάμ, το λεγόμενο ‘πολιτικό Ισλάμ’. Το ‘πολιτικό Ισλάμ’ είναι πράγματι επικίνδυνο και δίχως καμιά αμφιβολία εκφράζει μια ολοκληρωτική μαχητική ιδεολογία στην εποχή μας[3].
Αυτό το κείμενο είναι αφιερωμένο με οδύνη και οργή, στα δάκρυα της άγνωστης Μουσουλμάνας της φωτογραφίας. Είναι τα δάκρυα του πόνου και της ταπείνωσης, τα δάκρυα για την άρνηση των άλλων, του πλήθους των ανδρών Μουσουλμάνων, να σου αναγνωρίσουν την αξία που αρμόζει σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, τα δάκρυα ίσως της οργής, για τη μεγάλη αδικία που υφίσταται επί αιώνες η γυναίκα στις παραδοσιακά μουσουλμανικές κοινωνίες.
Αυτό το κείμενο το αφιερώνω στην άγνωστη κοπέλα από τη Σαουδική Αραβία, που τον Οκτώβριο του 2006 είχε καταδικασθεί από δικαστήριο αυτής της χώρας σε ενενήντα (90) μαστιγώσεις, όταν μετά την καταγγελία ομαδικού βιασμού εκ μέρους επτά ανδρών που είχε υποστεί, διαπιστώθηκε ότι είχε βγει με ένα άνδρα που δεν ήταν συγγενής της, -ο συνοδός της επίσης κακοποιήθηκε από τους βιαστές-, πράγμα που αποτελεί ποινικά κολάσιμη πράξη κατά την εκδοχή της σαρία στη Σαουδική Αραβία.
Η Φαουζίγια αλ Ούνι, ιδρυτικό μέλος της νεοσύστατης Σαουδικής Οργάνωσης για την Υπεράσπιση των Δικαιωμάτων των Γυναικών, μετά την προηγούμενη την καταδίκη της νεαρής γυναίκας δήλωσε: «Καταδικάζοντας το δικαστήριο την κοπέλα σε 90 μαστιγώσεις, περνά το μήνυμα πως η νεαρή είναι ένοχη. Κανένα θύμα βιασμού δεν είναι ένοχο. Δεν υπάρχει δικαιοσύνη για την κοπέλα. Αυτό αφορά όλες τις γυναίκες στη Σαουδική Αραβία. Φοβόμαστε για τις ζωές μας και για τις ζωές των αδελφών και των θυγατέρων μας και για τη ζωή κάθε γυναίκας σ’ αυτή τη χώρα. Μας διακατέχει φόβος όποτε βγαίνουμε στο δρόμο…».
Αυτό το κείμενο είναι αφιερωμένο στην παραπάνω άγνωστη κοπέλα, η οποία επειδή τόλμησε να αποκαλύψει δημόσια, την βάρβαρη καταδίκη της μετά τον φρικτό βιασμό της, τιμωρήθηκε από δικαστήριο της Σαουδικής Αραβίας σε διακόσιες μαστιγώσεις και φυλάκιση έξι μηνών[4].
Αυτό το κείμενο το αφιερώνω στον Σαουδάραβα Δικηγόρο Αμπντουρραχμάν αλ Λαχίμ, ο οποίος μόλις τον περασμένο μήνα, στερήθηκε την άδεια άσκησης του επαγγέλματός του, γιατί αποφάσισε να υπερασπιστεί την άγνωστη κοπέλα, που ανέφερα, και τόλμησε να δημοσιοποιήσει την πρόθεσή του στα μέσα μαζικής επικοινωνίας της χώρας του.
Η Φαουζίγια αλ Ούνι σχολίασε ως εξής την διοικητική ποινή που επιβλήθηκε στο Δικηγόρο Αμπντουρραχμάν αλ Λαχίμ: «Η παρακώλυση του Δικηγόρου να υπερασπιστεί το θύμα βιασμού στη δίκη, σχεδόν εξισώνει στο έγκλημα του βιασμού το θύμα με το θύτη….».
Αυτό το κείμενο είναι αφιερωμένο στη Χιούλια Καλκάν, που κατάφερε να διαφύγει από παράνομο θρησκευτικό κορανικό σχολείο στη Μερσίνα της Τουρκίας, όπου την είχε κλείσει οικότροφο, παρά τη θέλησή της, η μητέρα της με τη βοήθεια συγγενών της, στα πρώτα χρόνια της εφηβείας. Το αφιερώνω επίσης στην Εσμέ Καλκάν, αδελφή της Χιούλια, που ανατρέποντας την απόφαση της μητέρας της, κατάφερε να μην υποταχτεί στην τέλεση ενός προαποφασισμένου και επιβεβλημένου από άλλους γι’ αυτήν γάμου, επίσης μόλις είχε μπει στην εφηβεία. Τα δυο κορίτσια είχαν γεννηθεί στη Γερμανία από Τούρκους γονείς και χωρίς να ερωτηθούν, μεταφέρθηκαν από τη μητέρα τους στην Τουρκία, η μεγαλύτερη για να σπουδάσει το Κοράνιο και η μικρότερη, αργότερα, για να παντρευτεί έναν άνδρα που δεν είχε γνωρίσει προηγουμένως και χωρίς κανείς να ενδιαφερθεί για να μάθει τη γνώμη της…[5].
Το Ισλάμ έχασε, κατά κάποιο τρόπο, την «αθωότητά» του την 19η ημέρα του μήνα Ραμαντάν του έτους Εγίρας 40, όταν μέσα στο τζαμί της Κούφα και ενώ προσευχόταν ο Χαλίφης Αλή, δέχθηκε επίθεση με δηλητηριασμένο σπαθί. Δυο μέρες αργότερα, την 21η ημέρα του μήνα Ραμαντάν του έτους 40 από Εγίρας (κατά προσέγγιση 28/2/661 μ.Χ.), ο άγιος Αλή παρέδωσε το πνεύμα του και πέρασε στον κόσμο του Φωτός…. Η «αθωότητα» ή η «καθαρότητα» της περιόδου των τεσσάρων πρώτων Χαλιφών του Ισλάμ, είναι αποδεκτή ως γεγονός και κατά τη σουννιτική παράδοση. Μάλιστα οι Σουννίτες Μουσουλμάνοι στην μεγάλη τους πλειοψηφία, αποκαλούν τους τέσσερις πρώτες ηγέτες των πιστών, μετά την αναχώρηση του Προφήτη από τα επίγεια, ‘ρασιντούν’, που σημαίνει «Δίκαιοι Χαλίφες», ενώ αργότερα, επί Αββασιδών της Βαγδάτης, απέκτησε την έννοια των «ορθά καθοδηγημένων Χαλιφών».
Οι χριστιανικές εκκλησίες στη Δύση, μετά την εμφάνιση του Διαφωτισμού, έπαυσαν να επηρεάζουν με την ίδια ένταση και το ίδιο αποτελεσματικά, όπως συνέβαινε πρωτύτερα. Την επιρροή του Διαφωτισμού μεταξύ των Χριστιανών η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία την δέχθηκε στην αρχή, μάλλον ως ένα μη αναστρέψιμο ‘κακό’. Αργότερα και ιδίως στην εποχή μας, μετά τη Δεύτερη Βατικανή Σύνοδο, υπήρξαν εκκλησιαστικοί ποιμένες και θεολόγοι που θεώρησαν πως ο Διαφωτισμός υπήρξε μια ευλογία και για την εκκλησία, γιατί την ώθησε να αντιμετωπίσει σημαντικά πράγματα όπως αξίωναν, έστω σιωπηλά, οι άνθρωποι και όπως απαιτούσαν οι καιροί. Εκκλησίες που προήλθαν από τη Μεταρρύθμιση, εγκολπώθηκαν αρχές του Διαφωτισμού και κατά μία άποψη, είναι οι εκκλησίες που αρθρώνουν έναν επίκαιρο λόγο και επιδεικνύουν μια ουσιαστική πιστότητα στο πνεύμα του Ευαγγελίου του Ιησού Χριστού. Τέλος, ένας μικρός αριθμός υπερσυντηρητικών προτεσταντικών κοινοτήτων, που εμφανίζουν όμως υπέρμετρο δυναμισμό, όχι μόνον απορρίπτουν πλήρως τις αξίες που προσέφερε ο Διαφωτισμός, αλλά χαρακτηρίζονται από έναν βιβλικό σκοταδισμό, που αναιρεί το μήνυμα του Ευαγγελίου. Οι φονταμενταλιστές προτεστάντες έχουν αναπτυχθεί κυρίως στην Αμερική και οι αναχρονιστικές σε σημαντικά και καίρια ζητήματα απόψεις τους επηρεάζουν συχνά, φανερά ή υπόγεια, την πολιτική των Η.Π.Α..
Οι χριστιανικές εκκλησίες της Ανατολής (ορθόδοξες, προχαλκηδόνιες και ανατολικές καθολικές), υπήρχαν από αιώνες σ’ ένα μουσουλμανικό περιβάλλον που τις προσέφερε ανεκτικότητα και σεβασμό. Ο Διαφωτισμός όμως, είτε δεν έφτασε ποτέ στην Ανατολή, όπου συνυπήρχε το Ισλάμ με τις ανατολικές χριστιανικές κοινότητες, είτε επηρέασε ορισμένες μόνον από τις χριστιανικές εκκλησίες της Ανατολής με πολλή καθυστέρηση και όχι στον ίδιο βαθμό που συνέβη τούτο μεταξύ των Χριστιανών της Δύσης.
Αν σήμερα οι κοινωνίες χωρών της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ωκεανίας, κατά κύριο λόγο δείχνουν ευαισθησία στη διασφάλιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, τούτο οφείλεται κατά τη γνώμη μου, στη θετική επίδραση που άσκησαν οι αρχές του Διαφωτισμού στις κοινωνίες των παραπάνω χωρών. Σε όσες χώρες οι τοπικές εκκλησίες δεν απέρριψαν τον Διαφωτισμό, ως κάτι το επικίνδυνο για την πίστη τους, οι αρχές που αξιώνουν σεβασμό σε κάθε άνθρωπο, χωρίς διακρίσεις φύλου, φυλής, γλώσσας, καταγωγής και θρησκείας έχουν αναπτυχθεί και συνεχίζουν να αναπτύσσονται, μιας και η πραγματικότητα όλο και μας προσφέρει νέες προκλήσεις. Η αντιμετώπιση της γυναίκας ως ανθρώπινης ύπαρξης, με αξίωση ίσης τιμής με αυτήν που αποδίδεται στον άνδρα, υπήρξε μια κατάκτηση του πολιτισμού μας, που δεν μετρά πολλά χρόνια απ’ τη στιγμή που εδραιώθηκε. Τα δικαιώματα των παιδιών και η ιδιαίτερη φροντίδα για την περιφρούρησή τους, είναι μια κατάκτηση πολλή νέα. Το ότι πληθαίνουν οι σκεπτόμενοι άνθρωποι, που κρίνουν την ποιότητα της δημοκρατίας του τόπου τους από τον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι πολίτες της χώρας που ανήκουν σε οποιασδήποτε μορφής μειονότητες, είναι κάτι πολύ θετικό, μολονότι δεν ακυρώνει μαγικά τις φυλετικές προκαταλήψεις, ούτε τους διχαστικούς θρησκευτικούς φανατισμούς στην κοινωνία μιας χώρας.
Η τιμιότητα απαιτεί την ακόλουθη ομολογία. Στις παραδοσιακά χριστιανικές κοινωνίες, η πρόοδος στον εξανθρωπισμό των διαπροσωπικών και των κοινωνικών σχέσεων δεν προήλθε με πρωτοβουλίες, συχνά ούτε καν με την ενθάρρυνση ή την υποστήριξη των συντηρητικών «ορθόδοξων» (ρωμαιοκαθολική- προσηλωμένες αυστηρά στο δόγμα προτεσταντικές) εκκλησιών. Οι ανθρώπινες σχέσεις άλλαξαν και η αξία του ανθρώπου, χωρίς επιθετικούς προσδιορισμούς, αναδείχθηκε μετά την επίδραση των αρχών του Διαφωτισμού στις κοινωνίες. Σε χώρες, που οι εκκλησίες της Μεταρρύθμισης υιοθέτησαν τον Διαφωτισμό, με την έννοια της παραδοχής της σημασίας της ανθρώπινης διάνοιας και του λόγου στη διαμόρφωση της πίστης και του ήθους, εκεί η πρόοδος έκανε άλματα και οι θετικές αλλαγές, τόσο στην προσωπική, όσο και στη συλλογική ζωή των ανθρώπων συχνά ήταν εντυπωσιακή.
Το Ισλάμ έζησε την περίοδο του Διαφωτισμού του και πρόσφερε πολλά και σημαντικά στον πολιτισμό της ανθρωπότητας. Δύο αιώνες περίπου αφότου ολοκληρώθηκαν οι πιο σημαντικές συλλογές ‘χαντίθ’, δηλαδή τον 10 αιώνα μ.Χ. οι Μουσουλμάνοι διανοούμενοι που ασχολούνταν με την ερμηνεία και την εφαρμογή του ιερού Νόμου, που σημαίνει κατ’ ουσίαν ερμηνεία του Κορανίου και της Παράδοσης (Σούννα) χάριν της Κοινότητας των Πιστών και των καθημερινών αναγκών της, πέραν των άλλων μεθόδων που εφάρμοζαν υιοθέτησαν μια πρωτοπορειακή μεθοδολογία που ονομάσθηκε «ιζτιχάντ». Η ιζτιχάντ, είναι μια επιστημονική μέθοδος ερμηνείας κατ’ αρχάς του ιερού Νόμου (Σαρία), αλλά κατ’ επέκταση του Κορανίου και της μουσουλμανικής Παράδοσης, που ως κύριο εργαλείο χρησιμοποιεί τον ανθρώπινο λόγο.
Η ιζτιχάντ, όταν ηγέτες των Μουσουλμάνων ήταν οι Αββασίδες της Βαγδάτης (11ος αιώνας), αποκηρύχθηκε με έναν αποφθεγματικό λόγο που αποδίδεται στον αλ Γκαζάλι: «Οι πύλες της ιζτιχάντ έχουν σφραγισθεί». Έκτοτε η πλειοψηφία των Μουσουλμάνων περιήλθε σε παρακμή και το Ισλάμ, εξαιτίας της συμπεριφοράς των πιστών εμφανίζει ως τις μέρες μας την οδυνηρή εικόνα, που καταδεικνύεται από τα λίγα περιστατικά που ανέφερα στην αρχή.
Ο ιερός Νόμος έχει καταστεί άτεγκτος και προσπαθεί να επιβάλλει προσαρμογή της πραγματικότητας στις αποστεωμένες από το χρόνο νομικές ρυθμίσεις του. Κανένα ενδιαφέρον δεν εμφανίζεται ώστε οι κανόνες του Νόμου να παρεμβαίνουν για να εξισορροπούνται οι συγκρούσεις που εμφανίζονται στις σύγχρονες συνθήκες, μέσα στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτισμικό περιβάλλον που εμφανίζονται και όχι κατά τα πρότυπα ενός παρελθόντος που δεν υπάρχει πλέον.
Είναι ανάγκη, για να αναδειχθεί στο σύγχρονο κόσμο το αληθινό πρόσωπο του Ισλάμ, που κατά βάση είναι ανθρωπιστικό και προοδευτικό, να ανοίξουν και πάλι διάπλατα οι πύλες της ιζτιχάντ. Το ιερό Κοράνιο και η Παράδοση να προσεγγίζονται με τη χρήση και της διάνοιας του ανθρώπου, έτσι ώστε να διακρίνεται το κεκρυμμένο μήνυμα από το ολοφάνερο, να μπορεί να ξεχωρίζει ο κορανικός λόγος που τον χαρακτηρίζουν στοιχεία ιστορικότητας, γιατί δόθηκε για να αντιμετωπισθεί ένα επίκαιρο πρόβλημα ή ζήτημα της εποχής του Προφήτη, από τον λόγο του ιερού Βιβλίου που έχει κύρος πέραν των περιορισμών του χρόνου.
Είναι ντροπή στο Ισλάμ να υπάρχουν γυναίκες που ζουν ταπεινωμένες, σαν όντα κατώτερα σε σύγκριση με τους άνδρες. Είναι ντροπή, έθιμα των αραβικών φατριών της ερήμου, ή έθιμα των κατοίκων των αφιλόξενων εκτάσεων του Αφγανιστάν να βαπτίζονται σαν ισλαμικά δήθεν με αποτέλεσμα να καταπιέζονται οι γυναίκες, να ζουν στο περιθώριο και να εκφράζουν τον πόνο τους με πικρά δάκρυα που μουσκεύουν το κάλυμμα της κεφαλής τους.
Σήμερα, 10 Δεκεμβρίου, ημέρα αφιερωμένη στην περιφρούρηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Μια μεγάλη ομάδα του ανθρώπινου πληθυσμού, ίσως να αποτελεί την πλειοψηφία, οι γυναίκες ζουν στερημένες, σε πολλές γωνιές του πλανήτη, από το στοιχειώδες, να τους αναγνωρίζεται η ανθρώπινη υπόσταση και η αξιοπρέπεια.
Ο M. Fetullah Gülen, εμπνευσμένος πνευματικός ηγέτης στο σύγχρονο Ισλάμ είχε πει πρόσφατα ότι το Ισλάμ μπορεί να εκφρασθεί καλύτερα στη Δύση, παρά στις παραδοσιακά μουσουλμανικές χώρες. Η διαπίστωση αυτή είναι αλήθεια. Αλλά πρέπει να αλλάξει. Δεν είναι τίμιο, ενάμισυ δισεκατομμύριο και παραπάνω, τόσοι είναι οι Μουσουλμάνοι σε όλο τον κόσμο, να παραμένουν καταδικασμένοι στην άγνοια, στο μίσος, στο φόβο και στη διανοητική υστέρηση. Εκείνοι, που πρωταγωνιστούν σε τούτο το ανοσιούργημα, -κυβερνήσεις, μουλάδες και ιμάμηδες, πολιτικοί που εκμεταλλεύονται την εξαθλίωση του ανθρώπου-, αν και επικαλούνται το Ισλάμ και το Κοράνιο, δυστυχώς ασχημονούν σε ό,τι είναι ιερό και όσιο.
[1] Παραδοσιακό κεφαλομάντηλο των Αράβων της ερήμου.
[2] Ο ιερός νόμος των Μουσουλμάνων, που πηγάζει από το Κοράνιο και τα χαντίθ, όπου σώζονται διδασκαλίες του προφήτη Μωάμεθ και περιστατικά από τη ζωή του.
[3] Ο τρόπος διακυβέρνησης του Αφγανιστάν από τους «ταλιμπάν» και οι συχνές ακρότητες που επιδεικνύουν ιδίως τα καθεστώτα της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν στον τρόπο ρύθμισης της δημόσιας ζωής αποδεικνύει αναμφίβολα τον χαρακτηρισμό του ‘πολιτικού Ισλάμ’ ως επικίνδυνης ολοκληρωτικής ιεδολογίας.
[4] Οι θύτες καταδικάστηκαν σε φυλακίσεις από δύο ως εννέα χρόνια, μολονότι είχε ζητηθεί από το δικαστήριο να τους επιβληθεί η θανατική ποινή.
[5] Hülya Kalkan: Ήθελα μόνο να είμαι ελεύθερη. Εκδόσεις Κονιδάρη Αθήνα 2007.
[3] Ο τρόπος διακυβέρνησης του Αφγανιστάν από τους «ταλιμπάν» και οι συχνές ακρότητες που επιδεικνύουν ιδίως τα καθεστώτα της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν στον τρόπο ρύθμισης της δημόσιας ζωής αποδεικνύει αναμφίβολα τον χαρακτηρισμό του ‘πολιτικού Ισλάμ’ ως επικίνδυνης ολοκληρωτικής ιεδολογίας.
[4] Οι θύτες καταδικάστηκαν σε φυλακίσεις από δύο ως εννέα χρόνια, μολονότι είχε ζητηθεί από το δικαστήριο να τους επιβληθεί η θανατική ποινή.
[5] Hülya Kalkan: Ήθελα μόνο να είμαι ελεύθερη. Εκδόσεις Κονιδάρη Αθήνα 2007.
