Γιώργος Α. Δούδος
Νομικός
Η κυβέρνηση κατάρτισε ένα σχέδιο νόμου, ημερομηνίας 21 Ιουλίου 2022, 178 άρθρων και με τίτλο: “Διατάξεις για την απλοποίηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, θέσπιση πλαισίου για την ανάπτυξη των Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων, την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, την προστασία του περιβάλλοντος και λοιπές διατάξεις”. Ενώ το παραπάνω νομοσχέδιο εμφανίζεται ότι έχει καταρτισθεί από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, υπογράφεται από δέκα εννιά υπουργούς και από αρκετούς υφυπουργούς. Επί πλέον, το σχέδιο νόμου περιέχει συνολικά 178 άρθρα και στις λοιπές διατάξεις του, υπάρχουν 25 άρθρα, που καταλαμβάνουν το “Μέρος Γ΄” με τον τίτλο “Εκσυγχρονισμός Μουφτειών Θράκης”. Το νομοσχέδιο ως προς τα παραπάνω άρθρα φέρει την υπογραφή της Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκης Κεραμέως, ενώ ο αφανής συντάκτης τους είναι μάλλον ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων Γεώργιος Καλαντζής.
Θα διατυπώσω ορισμένες κριτικές επισημάνσεις, όχι ως προς το σύνολο των 25 άρθρων (142-167) του νομοσχεδίου, αλλά ως προς ορισμένα σημεία του.
Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και η ελεύθερη λατρεία για όλα τα θρησκεύματα, είναι κατοχυρωμένη κατ’ αρχήν στην Ελλάδα. Οι θρησκευτικές κοινότητες απολαμβάνουν αυτονομία, με μια παράδοξη και ακατανόητη εξαίρεση! Η ελληνική Μουσουλμανική Θρησκευτική Κοινότητα, που μέλη της ζουν κυρίως στην Θράκη (ανέρχονται σε περίπου 140.000), δεν διαθέτει την αναγκαία αυτονομία έναντι του κράτους, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αλλά λειτουργεί ως υποχείριο του κράτους.
Οργανωτικός πυρήνας της Μουσουλμανικής Θρησκευτικής Κοινότητας, που κατά πλειοψηφία συγκροτούν Σουννίτες, αναγνωρίζεται κατά το νομοσχέδιο (άρθρο 142 παράγρ. 1) η Μουφτεία, ως αποκεντρωμένες δημόσιες υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Ο Μουφτής, που στο σουννιτικό Ισλάμ αναγνωρίζεται ως κορυφαίος θεσμός χάριν της ασφάλειας του ιερού μουσουλμανικού νόμου, που πηγάζει από την Σαρία, στην Ελλάδα είναι υψηλόβαθμος δημόσιος υπάλληλος, που έχει προϊστάμενό του τον Υπουργό Παιδείας και κυρίως τον εκάστοτε Γενικό Γραμματέα Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 148 παράγρ. 3 του νομοσχεδίου: “Οι Μουφτήδες είναι δημόσιοι υπάλληλοι και κατέχουν θέση προϊσταμένου γενικής διεύθυνσης. Κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, οι Μουφτήδες έχουν τις κατά το Σύνταγμα και τους νόμους υποχρεώσεις των δημοσίων υπαλλήλων”.
Η δημοσιοϋπαλληλική ιδιότητα του Μουφτή, ουσιαστικά αποδυναμώνει τον κορυφαίο ισλαμικό θεσμό από το κύρος, που η μουσουλμανική παράδοση του έχει αναγνωρίσει εδώ και αιώνες, ως ηγέτη της Μουσουλμανικής Κοινότητας, αφού οφείλει να υπακούει σε εντολές μη Μουσουλμάνων πολιτικών προϊσταμένων του, με όποια αρνητική επίπτωση μπορεί να έχει αυτή η παράδοξη κατάσταση στην λειτουργία της συγκεκριμένης Θρησκευτικής Κοινότητας.
Οι προηγούμενες προβλέψεις του νομοσχεδίου κάθε άλλο παρά πρωτότυπες είναι. Ουσιαστικά επαναλαμβάνονται οι ρυθμίσεις της από 24.12.1990 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου “Περί Μουσουλμάνων θρησκευτικών λειτουργών”, που κυρώθηκε με το νόμο 1920/1991 της Ελληνικής Δημοκρατίας. Οι Μουφτείες, κατά το παραπάνω νομοθέτημα “θεωρούνται δημόσιες υπηρεσίες”, ενώ οι Μουφτήδες, είναι δημόσιοι υπάλληλοι. Η διαφορά έγκειται ότι οι διατάξεις που αναφέρονται στον “εκσυγχρονισμό των Μουφτειών της Θράκης” του νομοσχεδίου, μπορεί να συζητηθούν, να αμφισβητηθούν και να τροποποιηθούν από την Βουλή, ενώ το νομοθέτημα του 1990 που προανέφερα ήταν πράξη νομοθετικού περιεχομένου και δεν υπήρχε η ευχέρεια συζήτησης στη Βουλή.
Το νομοσχέδιο, από την όλη δομή των είκοσι πέντε άρθρων που αναφέρονται στον “εκσυγχρονισμό των Μουφτειών της Θράκης”, κατά τρόπο αντίθετο με όσα επικρατούν στο σουννιτικό Ισλάμ, επιχειρεί να “ενδυναμώσει” ποικιλότροπα την Μουφτεία, σαν κρατική υπηρεσία, ενώ παντού, όπου υπάρχουν και λειτουργούν Μουφτείες, στο επίκεντρο είναι ο Μουφτής, που επικουρείται στο έργο του από την Μουφτεία και όχι το αντίστροφο, όπως επιδιώκει το νομοσχέδιο.
Ο Μουφτής είναι ένας Ουλεμά (Θεολόγος, Νομομαθής του Ιερού Μουσουλμανικού Νόμου, που έχει σπουδάσει την ερμηνευτική επιστήμη του, γνωστή ως φικχ). Πρέπει να διακρίνεται από προσωπικό ήθος και να προσελκύει την εμπιστοσύνη των πιστών. Εκδίδει ιερονομικές ρήτρες (φάτουα-φετβά), όποτε του ζητείται ή προκύπτει ανάγκη, ετσι ώστε να επιλύονται ζητήματα που αφορούν την ρύθμιση εξατομικευμένων βιοτικών σχέσεων ή γενικότερων καταστάσεων. Ο Μουφτής διακρίνεται από τον Καδή (Qadi), που είναι ο Μουσουλμάνος Ιεροδίκης. Οι γνωμοδοτήσεις, όπως και οι ιερονομικές ρήτρες του Μουφτή δεν είναι εξαναγκαστικά δεσμευτικές, ενώ οι αποφάσεις του Ιεροδίκη είναι εκτελεστές. Ο Ιεροδίκης συχνά καταφεύγει στις ερμηνείες που περιέχουν οι φάτουα των Μουφτήδων, προκειμένου να διατυπώσει τον δικανικό λόγο του. Κατά την ελληνική έννομη τάξη ο Μουφτής ασκεί και καθήκοντα ιεροδίκη (qadi).
Οι Μουφτήδες στην Ελλάδα, τόσο με το ισχύον νομικό καθεστώς, όσο και με όσα προβλέπει το σχολιαζόμενο νομοσχέδιο, είναι δημόσιοι υπάλληλοι. Επομένως, σύμφωνα με όσα ισχύουν για τους δημοσίους υπαλλήλους, οι Μουφτήδες στερούνται λειτουργικής ελευθερίας κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
Ο Μουφτής είναι θρησκευτικός λειτουργός εντός της μουσουλμανικής θρησκευτικής κοινότητας των Σουννιτών. Η ιδιότητα του Μουφτή ως ανώτατου δημοσίου υπαλλήλου και όχι ως δημόσιου λειτουργού, θα μπορούσε να εκληφθεί ως νομοτεχνική ατέλεια ή αβλεψία, καθόσον η ιδιότητα του θρησκευτικού λειτουργού, όπως αναφέρεται ο Μουφτής στην από 24.12.1990 Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, δεν μπορεί να εναρμονισθεί με την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου, ως προς τις δεσμεύσεις και τους περιορισμούς που προβλέπει ο Κώδικας Δημοσίων Υπαλλήλων. Το γεγονός, ότι προφανώς, κυρίως για πρακτικούς λόγους, στην Ελλάδα υπήρξε ταύτιση της ιδιότητας του Μουφτή με εκείνη του Ιεροδίκη, ο οποίος καλείται να εφαρμόσει με τις αποφάσεις του μια καθαρά θρησκευτικής προέλευσης δικαιοταξία, δεν αλλοιώνει, έστω κατ’ ελάχιστο την πρωτεύουσα ιδιότητα του Μουφτή ως θρησκευτικού λειτουργού. Στο Ισλάμ και στην Σαρί’α, από την οποία πηγάζει ο ιερός μουσουλμανικός νόμος, η θεολογία συνδέεται άρρηκτα με την κοινοτική και προσωπική ηθική των Μουσουλμάνων. Στο Ισλάμ δεν υφίσταται διαχωρισμός ανάμεσα σε όσα επιτάσσει το Ιερό Κοράνιο και η Σούννα και στην εγκόσμια καθημερινότητα των πιστών, ως προσώπων, αλλά κυρίως των πιστών, ως οργανικών μελών της Ούμμα (της κοινότητας των Μουσουλμάνων).
Το νομοσχέδιο, που σχολιάζεται ως προς τις διατάξεις του για τον εκσυγχρονισμό των Μουφτειών, σαφώς επιδιώκει να αναδομήσει πλήρως τις Μουφτείες της Θράκης, σαν πρότυπα δημοσίων υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και κατά δεύτερο λόγο αναφέρεται στους Μουφτήδες και στους τοποτηρητές Μουφτήδες, ως επικεφαλής των αναδομημένων δημοσίων υπηρεσιών, χωρίς να κάνει την παραμικρή τομή σεβασμού της ισλαμικής παράδοσης ως προς τους Μουφτήδες και της μακραίωνης εμπειρίας μουσουλμανικών χωρών.
Στο θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν, όπου ο δημόσιος βίος της χώρας ελέγχεται ασφυκτικά από τους Μολλάδες, φυσικό είναι, στα πλαίσια ενός παραμορφωμένου και κακοποιημένου Ισλάμ, οι αντίστοιχοι λειτουργοί με τους Μουφτήδες, να είναι δημόσιοι υπάλληλοι και να υπακούν απόλυτα και δίχως αντιρρήσεις στις εντολές της δικτατορικής κρατικής εξουσίας.
Στην Τουρκία, κυρίως αφότου ο Πρόεδρος Recep Tayyip Erdoǧan έθεσε υπό τον άμεσο έλεγχό του το Diyanet (ανώτατη τουρκική θρησκευτική αρχή των Σουννιτών Μουσουλμάνων, που λειτουργεί ως κρατική υπηρεσία), οι Μουφτήδες είναι δημόσιοι υπάλληλοι, όπως και οι ιμάμηδες των τζαμιών.
Το σχέδιο νόμου, με όσα προβλέπει για τους Μουφτήδες, θέλει δημόσιους υπαλλήλους, που θα επιδεικνύουν αναντίρρητη υπακοή στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων και κατ’ ουσίαν στην Γενική Γραμματεία Θρησκευμάτων και θα καλούνται να καθιστούν τις Μουφτείες “παραγωγικές” κρατικές υπηρεσίες!
Δυστυχώς το νομοσχέδιο για τις Μουφτείες της Θράκης, επιχειρεί να επιβάλλει ένα καθεστώς ανελευθερίας και ασφυκτικού ελέγχου στους Μουφτήδες, με οργανισμό διάρθρωσης και λειτουργίας των Μουφτειών σε όλα τα επίπεδα. Η πρόταση του νομοσχεδίου στερεί την Θρησκευτική Μουσουλμανική Κοινότητα της Θράκης, και στις τρεις περιφέρειες των Μουφτειών που λειτουργούν (Κομοτηνής, Ξάνθης και Διδυμοτείχου), από κάθε ίχνος αυτονομίας έναντι του κράτους! Το καθεστώς των ρυθμίσεων που προβλέπεται από τις πιο πολλές διατάξεις που περιέχονται στα άρθρα 142 έως 167 του νομοσχεδίου που σχολιάζεται, αν επικυρωθούν και γίνουν νόμος του κράτους, κάθε άλλο παρά επιφέρουν εκσυγχρονισμό των Μουφτειών, όπως αναφέρει αναληθώς το νομοσχέδιο. Επιπρόσθετα, η υπαγωγή των Μουφτήδων και των τοποτηρητών Μουφτήδων στους περιορισμούς που προβλέπει η νομοθεσία περί δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα, καθώς και η αναγνώριση των Μουφτειών σαν αποκεντρωμένων υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, καθιστά αυτές τις νομικές ρυθμίσεις αντίθετες προς το διεθνές και το ευρωπαϊκό σύστημα του δικαίου προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Και μία τελευταία παρατήρηση, για τον τρόπο που αντιμετωπίζει το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, διά της Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων τους Μουσουλμάνους της Θράκης.
Έχει εκδοθεί το προεδρικό διάταγμα 52/1019 “Δικονομικοί κανόνες επί υποθέσεων δικαιοδοσίας Μουφτήδων Θράκης. – Σύσταση, οργάνωση και λειτουργία Διεύθυνσης Υποθέσεων Δικαιοδοσίας Μουφτή στις Μουφτείες της Θράκης” (ΦΕΚ Α΄ 90/2019). Επίσης, μεταξύ των διατάξεων του παραπάνω σχεδίου νόμου που σχολιάζουμε, γίνεται αναφορά στο κάθε λογής προσωπικό που θα στελεχώνει τις αναδομημένες Μουφτείες της Θράκης. Ακόμα και ως δημόσιες υπηρεσίες, όπως απαράδεκτα, χαρακτηρίζονται οι Μουφτείες, δεν παύουν να αποτελούν έναν θεσμό του σουννιτικού Ισλάμ. Τουλάχιστον ως προς αυτό, δεν μπορεί να εμφιλοχωρήσει η παραμικρή αμφισβήτηση. Παρόλα αυτά, στο Π.Δ. 52/2019 δεν γίνεται πρόβλεψη, ότι οι δικηγόροι που θα παρίστανται ενώπιον του Μουφτή ως Ιεροδίκη, πρέπει να είναι Σουννίτες Μουσουλμάνοι. Επίσης ως προς το προσωπικό που θα στελεχώνει τις Μουφτείες κατά το νομοσχέδιο, δεν υπάρχει παρόμοια ρητή πρόβλεψη.
Υποβάλλω ένα υποθετικό ερώτημα: Διανοείται κάποιος ή κάποια υπάλληλο σε Μητρόπολη της Ελλάδος ή στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών που να μην είναι Χριστιανός Ορθόδοξος; Επίσης, διερωτώμαι, στο Εκκλησιαστικό Δικαστήριο της Καθολικής Εκκλησίας (πρωτοβάθμιο ή δευτεροβάθμιο), που εδρεύει στην Αθήνα, είναι δυνατό να παραστεί μη Καθολικός δικηγόρος;
©ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΔΟΥΔΟΣ
31/07/2022
