Γιώργος Α. Δούδος
«Το Πατριαρχείο, για άλλη μία φορά, σηκώνει τον σταυρό προπηλακισμών και απειλών της επηρμένης οφρύος των αριθμητικά ισχυρών, βεβαιώνοντας την αρχοντιά του λειτουργήματός του». Απόσπασμα από την αντιφώνηση του Ομότιμου Καθηγητή Χρήστου Γιανναρά, κατά την αναγόρευσή του σε Άρχοντα Μεγάλο Ρήτορα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, μετά τον εσπερινό της νέας Ινδίκτου το έτος 2019, από τον Οικουμενικό Πατριάρχη στην Μονή της Ζωοδόχου Πηγής Μπαλουκλή στην Πόλη.
Ένας χρόνος απουσίας εν σώματι του Χρήστου Γιανναρά (εκοιμήθη στις 24 Αυγούστου 2024).
Στα φοιτητικά χρόνια μου έζησα την έκνομη κατάσταση της δικτατορίας των στρατιωτικών. Κάποια στιγμή, οι σκέψεις που κουβαλούσα από το οικογενειακό περιβάλλον, άρχισαν να αμφισβητούνται. Τα δεδομένα, ως προς την πολιτική κατάσταση, έβλεπα πως γκρεμίζονταν από τεράστιες, σχεδόν χαώδεις ρωγμές.
Δεν στρατεύθηκα σε καμιά αντιστασιακή οργάνωση. Ούτε καν γνώριζα, ότι υπήρχαν φοιτητές που αντιστέκονταν στο καθεστώς. Ο πατέρας μου ήταν ένας νομοταγής πολίτης, που ένιωθε έντονη δυσανεξία στους κομμουνιστές, μολονότι δεν είμασταν οικονομικά προνομιούχοι. Ήταν θέμα ιδεολογίας και πληγών, από τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Η μητέρα μου ήταν κοινωνικά δραστήρια και δοτική. Θυμάμαι μια καλή της φίλη, την κυρία Σοφία Π., που ήταν γνωστό ότι ήταν αριστερή και όποτε συναντιόμασταν μου άρεσαν οι συζητήσεις μαζί της.
Προσωπικά, δεν εντάχθηκα σε οργανώσεις Κατηχητικών, που εκείνη την εποχή ανθούσαν (Ζωή, Σωτήρ, Καντιωτικοί κ.ά.). Είχα την ευκαιρία να διαμένω ως φοιτητής στην Φοιτητική Εστία, που ήταν ουδέτερη θρησκευτικά. Αλλά με γοήτευε η Εκκλησία. Τότε, μέσα στους ποικίλους προβληματισμούς γνώρισα τον Χρήστο Γιανναρά. Κι άρχισα να διαβάζω βιβλία του, που με ξεδιψούσαν. Οι σκέψεις του Γιανναρά ήταν ανοιχτό παράθυρο, απ’ όπου ο δροσερός αέρας πλημμύριζε τον φοιτητικό μου μικρόκοσμο.
«Πείνα και Δίψα», «Τίμιοι με την Ορθοδοξία», «Η Ελευθερία του Ήθους». Μια διαφορετική θέαση της πνευματικότητας της Ορθόδοξης Εκκλησίας, από αυτήν που κυριαρχούσε από τους Ζωικούς, από τους Σωτηρικούς, από τους Καντιωτικούς και από όλους εκείνους τους παρεκκλησιαστικούς κύκλους, που ήθελαν να μανιπουλάρουν συνειδήσεις….
Αργότερα προστέθηκε το αυτοβιογραφικό του Χρήστου Γιανναρά, το «Καταφύγιο Ιδεών» που ξεσκέπασε τον πιετισμό των αδελφοτήτων που λειτουργούσαν παράλληλα με την Εκκλησία. Ήταν οι Αδελφότητες, που κυρίως ως «Ζωή», πρόσφεραν το ιδεολογικό αντίβαρο στον «Μαρξισμό – Λενινισμό» των κομμουνιστών, ως «Ελληνοχριστιανικό Πολιτισμό», σε σημείο, που αυτό το ιδεολόγημα «εισέβαλε» στο Σύνταγμα της χώρας του 1952, ως κρατική επίσημη ιδεολογία. Σε έναν κόσμο, που η επικρατούσα θρησκεία, δαιμονοποιούσε την σεξουαλικότητα και τον έρωτα, προκειμένου οι θνητοί να είναι φοβισμένοι και επομένως υπάκουοι στα κελεύσματα της Εξουσίας, ο Χρήστος Γιανναράς εκδίδει τα «Σχόλια στο Άσμα Ασμάτων». Το τόλμημα μεγάλο, γιατί αποδαιμονοποιείται ο έρωτας και φανερώνεται ως υπέροχη ευλογία και χαρά, από τον Λόγο του Θεού, και όχι από θέσφατα κοινών θνητών.
Αργότερα, έμαθα τον εκβιασμό του Κωνσταντίνου Μουρατίδη απέναντι στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αν τολμούσαν να αναγορεύσουν διδάκτορα Θεολογίας τον Χρήστο Γιανναρά, όπως είχαν προτείνει οι μακαριστοί Αναστάσιος Γιαννουλάτος, ο κατοπινός Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας, Νίκος Νησιώτης….
Τότε, ο Παναγιώτης Χρήστου, κυρίαρχος επί χούντας της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης και όχι μόνο, δέχθηκε την διατριβή του Γιανναρά, υπό την προϋπόθεση να ξαναγραφτεί στην καθαρεύουσα. Έτσι ο μακαριστός Χρήστος Γιανναράς, αναγορεύθηκε διδάκτωρ Θεολογίας με την διατριβή του, «Το οντολογικόν περιεχόμενον της θεολογικής εννοίας του προσώπου» (1970). Ήδη ήταν διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Σορβόνης.
Ο Χρήστος Γιανναράς είχε κατηγορηθεί από τον Μοναχό Θεόκλητο Διονυσιάτη με ένα εξαιρετικά χυδαίο λιβελλογράφημα ως ‘Νέο-νικολαΐτης’ (οι Νικολαΐτες ήταν γνωστική αίρεση των πρώιμων χρόνων της Εκκλησίας, που θεωρούσαν ως οδό λυτρώσεως την ακολασία). Η απάντηση του Γιανναρά ήταν το έργο του «Ερωτικών Αμφιλογία ή περί λιβελλοπράγμονος μοναχού» (1989).
Είχα παρακολουθήσει με ενδιαφέρον τον «αγώνα» του Γιανναρά για να γίνει Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ιδίως την έντονη και εμπαθή αντιμαχία σε βάρος του, εκ μέρους του Σάκη Καράγιωργα και χάρηκα ιδιαίτερα όταν το 1982 έγινε τακτικός Καθηγητής….
Αυτά, από τις προσωπικές μου αναμνήσεις καταθέτω, εις μνημόσυνον αιώνιον του μακαριστού Χρήστου Γιανναρά.
29/08/20
