Ο Άη Δημήτρης και η μικρή ιστορία ενός παρονόματος....

Ο παππούς μου απ’ την πλευρά του πατέρα μου, ο Γιώργης, είχε γεννηθεί στο χωριό Όσλιανι του Βερμίου, λίγο πιο πάνω απ’ το Γκολέμα Ρέκα. Όπως και πολλοί άλλοι από τα ορεινά χωριά είχε κατεβεί στη Νιάουστα να μάθει γράμματα και ν’ ανοίξουν τα μάτια του. Η γλώσσα που έμαθε απ’ τη μάνα του στο χωριό, ήταν τα μακεδόνικα. Στη Νιάουστα, όπου υπήρχαν καλά σχολειά έμαθε τα ελληνικά κι έτσι μπόρεσε να γίνει έμπορας. Τότε η Μακεδονία ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η Όσλιανι ήταν ένα από τα περίπου πενήντα χωριά του Καρακάμεν (Βέρμιο), που καταστράφηκαν με φωτιά, πέρα ως πέρα, από τους στρατιώτες του Μεχμέτ Εμίν Πασά, πιο γνωστού ως Εμπού Λουμπούτ, που είχε αναλάβει τον Απρίλιο του 1822 να καταπνίξει, κυριολεκτικά στο αίμα, την επανάσταση του Βερμίου, με κέντρο τη Νιάουστα. Τότε, όσοι απ’ τους κατοίκους του χωριού δεν πρόλαβαν να φύγουν και να κρυφτούν σφάχτηκαν από τους Οθωμανούς. Τα σπίτια, πριν τα καταφάγει η φωτιά που έβαλαν οι στρατιώτες, διαγουμίστηκαν απ’ τους ίδιους, παίρνοντας σα λάφυρα ό,τι πολύτιμο είχαν βρει.

Η Όσλιανι, που το 1926 το ελληνικό κράτος άλλαξε το όνομά της σε “Αγία Φωτεινή”, είναι κολλημένη στα πλευρά του Βερμίου, σε υψόμετρο περίπου 650 μέτρων. Βρίσκεται μέσα στο δάσος, με καστανιές, οξιές, δρένια και πιο ψηλά συναντιούνται τα πεύκα και τα έλατα.

Από νωρίς οι Οσλιανίτες, έφευγαν από το χωριό γυρεύοντας καλύτερη μοίρα. Όταν τα πράγματα ηρέμησαν μετά την Καταστροφή του 1822, ελάχιστοι ξαναγύρισαν στο χωριό. Πάρα πολλοί κατέβηκαν στη Νιάουστα και λιγότεροι διάλεξαν άλλα χωριά ή και πόλεις, όπως ήταν τα Βοδενά ή τα Καϊλάρια.

Η οικογένεια του Μητσιντούντου ήταν από εκείνες που σώθηκαν, αν και σκόρπισαν από δω κι από κει, λες κι ήταν φτερά πουλιά. Η ζάντρουγκα που υπήρχε άλλοτε στο χωριό χάθηκε. Ένα παλικάρι με τ’ όνομα Μήτσος κατέβηκε στη Νιάουστα, κουβαλώντας και το παρόνομα Μητσιντούντου. Έφτιαξε οικογένεια, δυο παιδιά, τον Γιώργη και τον Χρήστο και μια θυγατέρα την Μαριάνθη. Ο Μήτσος ο Μητσιντούντους δεν ήταν πλούσιος. Πάλευε δουλεύοντας τη γη σε κάτι αμπέλια. Έβγαζε καλό κρασί και τσίπουρο, πρώτο πράμα... ώσπου πλάκωσε η φυλλοξήρα και κατέστρεψε τα πάντα.

Ο παππούς ο Γιώργης, παντρεύτηκε στη Νιάουστα με την Λισσάβω την Τουρπάλη, απ’ το Ντόλνο Γκραμματίκοβο. Τρανή οικογένεια οι Τουρπαλαίοι, σόι με τους Λογγαίους, με τους Λαππαίους, με τους Γκούταδες. Το παρόνομα του παππού ήταν Μητσιντούντου, όπως το έγραψα πιο πάνω και το πρόλαβα κι εγώ ακόμα. Όταν κάποιες μπάμπες, που κάθονταν στις εξώθυρες κουτσομπολεύοντας το ένα και το άλλο ή λέγοντας μασλάτια να περνά η ώρα, στη Νιάουστα των παιδικών χρόνων μου, με ρωτούσαν ποιανού παιδί είμαι, κι εγώ απαντούσα: Του Αλκιβιάδη του Δούδου· αυτές επαναλάμβαναν: Α, του Μητσιντούντου.

Στα οθωμανικά χρόνια δεν υπήρχαν παρονόματα. Οι άνθρωποι ξεχώριζαν μεταξύ τους, είτε με κάποιο παρατσούκλι, είτε με κάτι που παρέπεμπε στη δουλειά τους, είτε στον τόπο καταγωγής, είτε σε οτιδήποτε άλλο.... Το Μητσιντούντου, ήταν το παρόνομα για να ξεχωρίζει η οικογένεια του παππού μου από άλλες οικογένειες.

Να μην πολυλογώ, ο παππούς κι η γιαγιά μου η Λισσαβούδα, έκαναν δυο κορίτσια όσο ζούσαν στη Νιάουστα. Η πρώτη ήταν η Δήμητρα που πέθανε βρέφος και η άλλη, η Μαριγούλα. Κατόπιν ξενητεύτηκαν στην Αίγυπτο.

Ο παππούς άνοιξε εμπορικό στο Ζαγαζίγκ, μια πόλη στο Νείλο, που ήταν το κέντρο εμπορίου του περίφημου βαμβακιού της Αιγύπτου. Στο Ζαγαζίγκ ήταν και το σπίτι της οικογένειας. Όταν οι δουλειές άρχισαν να ανθίζουν, ο παππούς άνοιξε και δεύτερο μαγαζί στην Τάντα, όπου έβαλε στο πόδι του τον έμπιστο Θανάση.

Στην Αίγυπτο ο παππούς διάλεξε σαν παρόνομα το ‘Δούδου’, που το βρήκα γραμμένο στα γαλλικά ως ‘Doudou’. Καθώς φαίνεται, από το Μητσιντούντου έκοψε το πρώτο συνθετικό κι άφησε το δεύτερο μονάχα. Και ο πατέρας μου, που είχε γεννηθεί στο Ζαγαζίγκ, όπως και τα άλλα αδέρφια του, δυο κορίτσια κι ένα αγόρι, ο πιο μικρός και άτακτος, ο Δημήτρης, λεγόταν ‘Δούδου’, όπως διαπίστωσα μια φορά που είχα χρειαστεί την ταυτότητά του. Σε μένα, το επώνυμο εξελληνίστηκε σχεδόν πλήρως, τουλάχιστον ως προς την κατάληξη και έγινε ‘Δούδος’, αγνοώντας ποιος έκανε την αλλαγή....

Το τί σήμαινε το ‘Μητσιντούντου’ κανένας δεν μου είπε. Άλλωστε ποτέ δεν είχε γίνει κουβέντα γι’ αυτό το θέμα, ούτε για την καταγωγή της οικογένειας από ένα χωριό της Μακεδονίας που εκείνα τα χρόνια όλοι οι χωριανοί μιλούσαν τα μακεδονικά. Άρχισα να το ψάχνω μόνος. Κατ’ αρχήν διαπίστωσα, πως η οικογένεια του πατέρα μου είχε σε μεγάλη υπόληψη το όνομα ‘Δημήτριος’ και επομένως και τον Άγιο Δημήτριο. Η οικογένεια του παππού, όταν ακόμα ήταν μια ζάντρουγκα στο χωριό, έστω μικρή σε ανθρώπους και περιουσία, είχε όπως όλες οι πατριές τον δικό της Άγιο και τη δική της οικογενειακή γιορτή, την σλάβα, όπως τη λέγανε στα μακεδονικά. Και ο Άγιος της οικογένειας των Μητσιντούντου, ήταν ο Άη Δημήτρης.

Η πρώτη αδελφή του πατέρα μου, είχε βαφτιστεί Δήμητρα κι επειδή πέθανε πρόωρα, βαφτίστηκε Δημήτρης ο μικρότερος γιος της οικογένειας. Ο προπάππος μου λεγόταν Δημήτριος, ο Μήτσος ο Μητσιντούντους που ανέφερα πριν λίγο.

Το πρώτο συνθετικό του ονόματος ‘Μητσιντούντου’ είναι το ‘Μήτση’, από παραφθορά του Μήτσα (στα μακεδονικά Μица ), που είναι υποκοριστικό της Δήμητρας στα μακεδονικά. Το δεύτερο συνθετικό είναι το ‘Ντούντου’, που είναι παραφθορά της μακεδονικής λέξης ‘ντόντα’ (дода). Η ‘ντόντα’, στην οργάνωση της μακεδονικής οικογένειας στα χωριά, της ζάντρουγκας (Задруга), ήταν ο τίτλος της πρωτοθυγατέρας της οικογένειας, που είχε ποικίλες σημαντικές αρμοδιότητες μες στην οικογένεια, όντας η άμεση βοηθός της Μάνας.

Μετά από τις περιπλανήσεις σε έρευνες και υποθέσεις, γιατί στοιχεία άμεσα και ακριβή δεν υπάρχουν, κατέληξα στην μάλλον βάσιμη υπόθεση, πως στην οικογένεια του πατέρα, υπήρξε κάποια εποχή μια Δήμητρα, που ήταν πρωτοθυγατέρα και την φώναζαν Μητσιντόντα

(Μицидοда).... Πάντως η Δήμητρα, πρέπει να ήταν δραστήρια, δυναμική και όμορφη γυναίκα και το όνομά της, το Μητσιντούντου (Μицидуду), έγινε το γνώρισμα της γενιάς που άφησε πίσω της για να ξεχωρίζουν οι απόγονοί της. Μπορεί, σε κάποια άγνωστη στιγμή, που έπεσε θανατικό και χάθηκε ο πατέρας της οικογένειας, η Μητσιντούντου να πήρε στα χέρια της τα “γκέμια” της οικογένειας που ήταν σε κίνδυνο αφανισμού. Ίσως αυτό να έγινε, όταν μετά το 1822 και την καταστροφή του χωριού, όσοι δεν χάθηκαν έτρεξαν πέρα δώθε για να σωθούν....

Η προ-προ-προγιαγιά μου πήρε το όνομα Δήμητρα, γιατί ευλαβούνταν σε όλη τη ζάντρουγκα τον Άγιο Δημήτρη απ’ τη Θεσσαλονίκη ( Св. Димитриј Солунски). Τη μέρα της γιορτής του, σαν σήμερα, η οικογένεια των προγόνων μου από την πλευρά του πατέρα μου, είχε την δική της σλάβα (слава).

Θέλοντας να τιμήσω κι ελόγου μου τη μνήμη του Άη Δημήτρη, έπλεξα τούτη την ιστορία, τσαλαβουτώντας σε αλήθειες και υποθέσεις, συνδέοντας τον Άγιο με την ζάντρουγκα στην Όσλιανι των Μητσιντούντου.

Γιώργος Δούδος

©26/10/2018