Μετά από εισήγηση του πρωθυπουργού της Ελλάδος Ανδρέα Παπανδρέου, η ελληνική Βουλή, με το νόμο 2193/1994 (ΦΕΚ 32 Α΄) που είχε ψηφίσει, καθιέρωσε την 19η Μαΐου ως “Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στον Μικρασιατικό Πόντο”. Πρόκειται για προσπάθεια διάσωσης της εθνικής μνήμης, με τον πρωτοφανή τρόπο μέσω ενός νόμου του κράτους. Δηλαδή μέσω της εξαναγκαστικής εξουσίας του κράτους!
Τα γεγονότα έχουν αποδείξει, ότι οι λαοί των Βαλκανίων, συχνά αποφεύγουμε την αλήθεια και προτιμούμε μυθεύματα και ψέματα, για να φτιάξουμε την ιστορία μας!
Οι πληγές από πολέμους μεταξύ των βαλκανικών λαών, από εμφύλιους σπαραγμούς, από μαζικούς διωγμούς και εθνοκαθάρσεις, από βίαιες ανταλλαγές πληθυσμών, σε πάρα πολλούς, αντί να αυξήσουν την ανθρωπιά μας και να μας κάνουν περισσότερο σοφούς σε κατανόηση, μας κρατούν καθηλωμένους στις αγκυλώσεις που προκαλούν οι φυλετικές και θρησκευτικές διακρίσεις και ο σκοτισμός των συνειδήσεων από την ιδεολογία του εθνικισμού!
Μετά την φρίκη που προκάλεσε στις συνειδήσεις της σύνολης ανθρωπότητας το Ολοκαύτωμα που προκάλεσαν οι Ναζί σε βάρος των Ισραηλιτών, των Ρομά κ. ά., η Διεθνής Κοινότητα μέσω του Ο.Η.Ε., κατάρτισε την από 9.12.1948 “Σύμβαση για την Πρόληψη και την Καταστολή του εγκλήματος της Γενοκτονίας”, που κυρώθηκε από την χώρα μας με το νομοθετικό διάταγμα 3091/1954. Η σύμβαση αυτή τυποποιεί, δηλαδή περιγράφει τους όρους τέλεσης του εγκλήματος της γενοκτονίας, με τρόπο αυστηρό και περιορισμένο.
Με το νόμο 2193/1994 του ελληνικού κράτους, που αναφέρθηκε πιο πάνω, όπως και με τον κατοπινό νόμο 2645/1998, που καθιέρωσε την 14η Σεπτεμβρίου, ως ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης, αναφέρεται το τουρκικό κράτος, σαν υπαίτιο “ποινικά”, τόσο για την γενοκτονία των Ποντίων, όσο και των υπόλοιπων Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας. Πρόκειται για νόμους χωρίς την παραμικρή αξία, από νομικής απόψεως. Και οι δύο νόμοι είναι “πολιτικές πράξεις” της Βουλής, που καταχρηστικά έλαβαν τον μανδύα νόμου. Θα μπορούσε το εθνικό μας κοινοβούλιο, με ψήφισμά του να καθιερώσει ημέρα μνήμης των διωγμών που είχαν υποστεί οι Έλληνες στην Ανατολική Θράκη και στην Μικρά Ασία, στην οποία γεωγραφικά υπάγεται και ο Πόντος, που υπό τις παρούσες συνθήκες αντιμετώπισης των πραγμάτων, εμφάνιζαν στοιχεία γενοκτονικού διωγμού. Νομίζω, πως αυτό θα ήταν αρκετό....
Νόμος, οποιουδήποτε κράτους, και δεν εξαιρείται η Ελλάδα, που θεωρεί εγκληματία ένα άλλο κράτος, στην προκειμένη περίπτωση, λόγω επικαιρότητας της επετείου, το τουρκικό, είναι νόμος ανυπόστατος. Στο εθνικό, αλλά και στο διεθνές ποινικό δίκαιο κατηγορούνται για εγκλήματα φυσικά πρόσωπα και όχι υποκείμενα με νομική προσωπικότητα ή τέλος πάντων άλλης μορφής νομικές οντότητες (πολιτικά κόμματα και οργανώσεις, κράτη κ.ά.). Επίσης τόσο στο εθνικό, όσο και στο διεθνές ποινικό δίκαιο, ισχύει η σημαντική αρχή που απαγορεύει την αναδρομική ισχύ ποινικών νομικών διατάξεων και την συνακόλουθη επιβολή ποινών για πράξεις που κατά το χρόνο εκτέλεσής τους δεν θεωρούνταν ποινικά αδικήματα. Η Γενοκτονία καθιερώθηκε ως άδικη και κολάσιμη πράξη με την σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1948, για την Πρόληψη και την Καταστολή του εγκλήματος της Γενοκτονίας, που η ελληνική πολιτεία κύρωσε το 1954, όπως προανέφερα.
Και εύλογα εμφανίζεται το ερώτημα: Δηλαδή πριν από το 1948 δεν υπήρξαν γενοκτονίες; Και βέβαια υπήρξαν, αλλά ως προς τις προγενέστερες του 1948 γενοκτονίες, ή μαζικούς διωγμούς με γενοκτονικά χαρακτηριστικά, δεν μπορούν να διωχθούν και να κατηγορηθούν ως υπαίτια φυσικά πρόσωπα και μόνο!
Θεωρώ το απόσπασμα μιας συνέντευξης του Τούρκου ιστορικού και ακαδημαϊκού Halil Berktay, ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτο και σημαντικό:
«Η αλήθεια δεν είναι διαπραγματεύσιμη, όμως μπορεί να διδαχθεί. Τα τελευταία 10 χρόνια η συμπεριφορά γύρω από τη Γενοκτονία έχει μαλακώσει… Ωστόσο η κατάχρηση της λέξης «Γενοκτονία», την αποδυναμώνει και προκαλεί αγανάκτηση. Ο όρος είναι δύσκολος και επικίνδυνος. Πιστεύω ότι υπήρχε μόνο μία Γενοκτονία και δεν εννοώ ότι αυτό που συνέβη στον Πόντο δεν ήταν Γενοκτονία. Αντίθετα, λέω ότι οι Ενωτικοί, δηλαδή η ηγεσία της «Επιτροπής Ένωση και Πρόοδος», κυρίως δε ο Ταλαάτ, είχαν ένα μαζικό σχέδιο για τον εκτουρκισμό της Ανατολίας. Και αυτό εφαρμόστηκε στους Αρμενίους, τους Ποντίους και τους Ασσυρίους. Προτιμώ να το βλέπω ως ένα ενιαίο σχέδιο, που και το κάνει και πιο εύκολα συζητήσιμο και κατανοητό» (Συνέντευξη του Halil Berktay στον Αχ. Χεκίμογλου, εφημερίδα «Το Βήμα» 30/11/2010).
Το ό,τι κατά την έκρηξη του τουρκικού εθνικισμού, όταν οι Νεότουρκοι ανέλαβαν τα ηνία του οθωμανικού κράτους οι χριστιανικές μειονότητες, Αρμένιοι, Ασσύριοι και Έλληνες, υπέστησαν εκτεταμένους διωγμούς είναι γεγονός! Μάλιστα, ιδίως ο διωγμός κατά των Αρμενίων, με 1.500.000 ψυχών ως θύματα, έχει δικαιολογημένα χαρακτηρισθεί ως γενοκτονία, με τα χαρακτηριστικά της τυποποίησης του εγκλήματος του 1948 και μάλιστα, ότι υπήρξε μια prova generale για το Ολοκαύτωμα των Ναζί. Όταν ανέλαβαν την εξουσία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία οι Νεότουρκοι, δέχθηκαν μια ομάδα Γερμανών αξιωματικών, με σκοπό την αναδιοργάνωση του οθωμανικού στρατού. Αυτή η ομάδα απέκτησε το προσωνύμιο “Οθωμανοί Γερμανοί” και αργότερα, με την άνοδο του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία, συμμετείχε στις εξελίξεις της ναζιστικής Γερμανίας. Η εμπλοκή των Γερμανών, με τον μανδύα των στρατιωτικών συμβούλων της οθωμανικής κυβέρνησης των Νεοτούρκων, ήταν ενταγμένη στην γενικότερη “επίθεση” του γερμανικού ιμπεριαλισμού στην Μέση Ανατολή, που τότε ακόμα κυριαρχούσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η Ρόζα Λούξεμπουργκ είχε γράψει ένα κείμενο του 1915 με τίτλο “Die Krise der Sozialdemokratie” (Η κρίση της Σοσιαλδημοκρατίας), που έμεινε γνωστό ως “Μπροσούρα του Γιούνιους” (Juniusbroschüre), γιατί η Λούξεμπουργκ το έγραψε ενώ βρισκόταν στην φυλακή με το ψευδώνυμο Γιούνιους (Junius).
Το τέταρτο κεφάλαιο της μπροσούρας έχει τίτλο “Die Türkei”. Η Λούξεμπουργκ αναλύει κυρίως την οικονομική πολιτική του “γερμανικού ιμπεριαλισμού” και εμφανίζει τη θέση που κατείχε η Οθωμανική Αυτοκρατορία στην πολιτική αυτή. Μια φράση είναι εξαιρετικά αξιοπρόσεκτη: “Η Τουρκία έγινε το σημαντικότερο επιχειρησιακό πεδίο του γερμανικού ιμπεριαλισμού. Στη χώρα αυτή, ο βηματοδότης του γερμανικού ιμπεριαλισμού έγινε η Γερμανική Τράπεζα (Deutsche Bank), με τα τεράστια επιχειρησιακά της συμφέροντα” (Βλάσης Αγτζίδης· Αφιέρωμα στη Μικρασιατική Καταστροφή: Για το κίνημα των Νεότουρκων και τον γερμανικό ιμπεριαλισμό, TVXS, 5 Νοεμβρίου 2022).
Οι ίδιοι οι πρόσφυγες, Πόντιοι και μη, επί δεκαετίες, αναφέρονταν στα γεγονότα που κατέληξαν στην βίαιη απομάκρυνσή τους από τις πατρίδες τους με την λέξη “καταστροφή”. Ο όρος καταστροφή, όσον αφορά τα γεγονότα που αναφερόμαστε, ανταποκρίνεται με μεγαλύτερη ακρίβεια στην τραγωδία του Μικρασιατικού και Ανατολικοθρακιώτικου Ελληνισμού. Γιατί με την λέξη αυτή περιγράφονται από τη μια μεριά οι ευθύνες των Τούρκων, χωρίς να παραγνωρίζονται οι σοβαρές ευθύνες της ελληνικής πλευράς, που κατά κανόνα σκόπιμα αποσιωπούνται.
Κατά την εφαρμογή του Συμφώνου για την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας (30.01.1923), που ενσωματώθηκε στη Συνθήκη της Λοζάνης, είναι γνωστό πως μεγάλος αριθμός προσφύγων από τον Πόντο εγκαταστάθηκε στη Μακεδονία. Η τότε κυβέρνηση με την ενέργειά της αυτή, επιχείρησε να επιτύχει αλλοίωση του πληθυσμού της Μακεδονίας, όπου το σλαβομακεδονικό ή σλαβόφωνο στοιχείο είχε ισχυρότατη παρουσία, με τελικό στόχο την “εθνοκάθαρση” της περιοχής από τους «εθνικά ύποπτους» γηγενείς Μακεδόνες. Η κρατική προπαγάνδα άρχισε να βομβαρδίζει τους Πόντιους πρόσφυγες με το μύθευμα, πως αυτοί είναι «καθαροί Έλληνες» ενώ οι άλλοι, δηλαδή οι Μακεδόνες που μιλούσαν τη σλαβική μακεδονική γλώσσα, αποτελούσαν πρόβλημα για τα εθνικά συμφέροντα. Δυστυχώς υπάρχουν κύκλοι Ποντίων, που συνειδητά, σκόπιμα ή ασυνείδητα «μασουλούν» ως τις μέρες μας τη μαστίχα της «εθνικής τους καθαρότητας» έναντι των υπολοίπων Ελλήνων και δεν αντιλαμβάνονται, παρά την ευφυΐα που συνήθως τους διακρίνει, ότι η φυλετική καθαρότητα δεν αφορά το ανθρώπινο είδος, αλλά τα παράγωγα «ιπποφορβείων» και «κυνοτροφείων»!
Στα πλαίσια αυτού του συλλογικού συμπλέγματος ανωτερότητας (δηλαδή συλλογικής νεύρωσης), που χαρακτηρίζει δυστυχώς αρκετούς Ποντίους, εφευρέθηκαν πολλοί μύθοι, μεταξύ των οποίων προβλήθηκε ιδιαίτερα η γενοκτονία τους.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γ. Σωτηριάδη (G. Sotiriadis, An ethnological map illustrating Hellenism in the Balkan Peninsula and Asia Minor, London 1918, Edward Stanford Ltd), που είχε χρησιμοποιήσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος στις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν τη λήξη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, η κατανομή των Ελλήνων στα τρία βιλαέτια του Πόντου εμφανίζει τα εξής στοιχεία: Στο βιλαέτι της Τραπεζούντας το 1912 κατοικούσαν 947.866 Τούρκοι, 353.533 Έλληνες και 50.000 Αρμένιοι. Οι Έλληνες Πόντιοι ανέρχονταν σε ποσοστό 25,9% του συνολικού πληθυσμού. Στο βιλαέτι της Σεβάστειας (Σίβας), επί συνολικού πληθυσμού 1.109.535 κατοίκων, οι Έλληνες Πόντιοι ανέρχονταν σε 99.367 άτομα, αποτελώντας μια μειονότητα σε ποσοστό 8,9% του συνολικού πληθυσμού. Στο τρίτο βιλαέτι του Πόντου, δηλαδή στο βιλαέτι της Κασταμονής, οι Έλληνες Πόντιοι ανέρχονταν μόνο στο 2,5% του συνολικού πληθυσμού, αποτελώντας ασήμαντη μειονότητα. Σύμφωνα με Πόντιους ερευνητές οι Τούρκοι εξόντωσαν μέχρι το 1924 περίπου 353.000 Έλληνες Πόντιους (βλ. Βαλαβάνης Γ.Κ.· "Σύγχρονος Γενική Ιστορία του Πόντου", 2η έκδοση, Θεσσαλονίκη, έκδοση Αφοί Κυριακίδη 1986). Αν ληφθούν υπόψη τα στοιχεία Σωτηριάδη, που αναφέρθηκαν πιο πάνω, οι Έλληνες των βιλαετιών της Τραπεζούντας και της Σεβάστειας ανέρχονταν σε 452.900 άτομα, στους οποίους πρέπει να προστεθούν και οι λίγες χιλιάδες Ελλήνων του βιλαετιού της Κασταμονής. Αν πράγματι είχε συμβεί “γενοκτονία” στον Ποντιακό Ελληνισμό, στο ύψος που προσδιορίζουν εθνικιστικοί ποντιακοί κύκλοι και έχει αποδεχθεί το ελληνικό κράτος μετά το 1994, τότε στην Ελλάδα θα έπρεπε να είχαν φθάσει μόνον 100.000 ψυχές Ποντίων προσφύγων.
Nεότερες μελέτες έχουν αποδείξει ότι ο υπολογισμός των Ποντίων, που είχαν εξοντωθεί από τους Τούρκους, σε 353.000 είναι αυθαίρετος και υπολογίζονται τα θύματα σε περίπου 100 ως 150 χιλιάδες νεκρούς (Βλ. Sjöberg, Erik; The Making of the Greek Genocide: Contested Memories of the Ottoman Greek Catastrophe. έκδοση Berghahn, Νέα Υόρκη: (2016), σσ. 46–47).
Ο Οδ. Λαμψίδης (“Η ‘ανάκλησις’ εις τους πρόσφυγας Έλληνας του Πόντου και αι επιπτώσεις αυτής δια την έρευναν της ποντιακής διαλέκτου”, Αρχείον Πόντου, τόμ. 29, Αθήνα, 1989, σελ. 3), υπολογίζει, ότι από τους 1.500.000 πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης, οι Πόντιοι ανέρχονταν σε 400.000, προερχόμενοι από τον Πόντο, τον Καύκασο και τη νότια Ρωσία.
Η καταστροφή του μικρασιατικού ελληνισμού δεν οφείλεται μόνο στους διωγμούς των Νεοτούρκων. Υπήρξαν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες των ελληνικών κυβερνήσεων της εποχής, που συνέβαλαν τραγικά στην καταστροφή.
Αναφέρω πως τον Ιούλιο του 1922 είχε ψηφισθεί ο νόμος 2670/1922, με τις υπογραφές του βασιλέα Κωνσταντίνου, του Γούναρη και του Ρούφου. Ο νόμος αυτός απαγόρευσε στον ελληνικό πληθυσμό της Μικράς Ασίας να αποχωρήσει από την περιοχή, ενώ ήδη είχε αποφασισθεί η εγκατάλειψη της Μικράς Ασίας από το ελληνικό στρατό. Την ίδια περίοδο η κυβέρνηση των Αθηνών, με τηλεγράφημα προς τον Ύπατο Αρμοστή της Σμύρνης Αριστείδη Στεργιάδη, του ζητά να μην επιτρέψει στους Έλληνες της Ιωνίας να φύγουν για την Ελλάδα. Ο Γρηγόρης Δαφνής (Η Ελλάς μεταξύ των δύο πολέμων, β’ έκδ., τόμ. Α’, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα,1974, σελ. 16) έχει διασώσει το εξής περιστατικό: “Λίγο πριν την αναχώρηση από τη Σμύρνη των ελληνικών υπηρεσιών και ενώ το μέτωπο είχε σπάσει, ο νεαρός πολιτικός Γεώργιος Παπανδρέου ενημερώνεται από τον Στεργιάδη για την επερχόμενη καταστροφή. Στην ερώτηση του Παπανδρέου ‘γιατί δεν ειδοποιείται τον κόσμο να φύγει;’, ο Στεργιάδης απαντά: ‘Καλύτερα να μείνουν εδώ να τους σφάξει ο Κεμάλ γιατί αν πάνε στην Αθήνα θα ανατρέψουν τα πάντα’”!!!
Η καταστροφή των Μικρασιατικού και Ανατολικοθρακιώτικου Ελληνισμού, δεν οφείλεται μόνο στους γενοκτονικών διαστάσεων διωγμούς, που είχε εξαπολύσει η νεοτουρκική κυβέρνηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, υπήρξε σημαντικότατη η ευθύνη των Ελλήνων πολιτικών εκείνης της περιόδου, που με ποικίλους τρόπους προκάλεσαν την Μικρασιατική Καταστροφή.
Η συντήρηση της μνήμης είναι αναγκαία, όχι για να πυροδοτεί προκαταλήψεις και μίσος, αλλά για να τιμώνται τα αθώα θύματα διωγμών και να πλουτίζει μέσω της κατανόησης η συλλογική σοφία στον λαό. Αυτό όμως δεν επιτυγχάνεται με νόμους του κράτους, αλλά με την εκπαίδευση που σέβεται τα ιστορικά συμβάντα με γνώμονα την αλήθεια και αποκρούει μυθεύματα και ψέματα της προπαγάνδας.
Κοντολογίς, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, αφότου ανέλαβαν την εξουσία οι Νεότουρκοι, με σημαντική επιρροή εκ μέρους Γερμανών στρατιωτικών “συμβούλων”, επιδίωξαν να εκτουρκίσουν βίαια τον οθωμανικό πληθυσμό. Για τον σκοπό αυτό, σχεδίασαν, οργάνωσαν και εκτέλεσαν διωγμούς, που φέρουν τα γνωρίσματα της γενοκτονίας, κατά των Αρμενίων, κατά των Ασσυρίων και κατά των Ελλήνων! Οφείλουμε να τιμούμε την μνήμη των θυμάτων, χωρίς “τοπικιστικές επιλογές”!
19/05/2024
©Γιώργος Α. Δούδος
