Ο Εθνικισμός είναι μια πολιτική ιδεολογία που εμφανίστηκε στο προσκήνιο των ιδεών και της πολιτικής στα τέλη του 19ου αιώνα. Η γέννησή του οφείλεται στην σύλληψη και στην ανάπτυξη της “αρχής των εθνοτήτων”, μιας αρχής του διεθνούς δικαίου, που συνέλαβε ο Ιταλός Νομικός Pasquale Stanislao Macini (1817-1888), ο Ελβετός Νομικός Johan Caspar Bluntschli (1808-1881) και ο επίσης Ιταλός Νομικός Augusto Pierantoni (1840-1911). Σύμφωνα με την αρχή των εθνοτήτων κάθε έθνος δικαιούνταν να είναι κυρίαρχο σε ένα κράτος, με άλλα λόγια, σε μια Ευρώπη που οι πολυεθνικές Αυτοκρατορίες δεν είχαν καταρρεύσει ακόμη, ο εθνικισμός προβάλλει την αξίωση δημιουργίας των “εθνικών κρατών”....
Στα τέλη του 19ου αιώνα εμφανίζεται ο Σιωνισμός, μεταξύ των Εβραίων της Διασποράς, ως ένας εθνοπολιτιστικός εθνικισμός με σκοπό την ίδρυση μιας εθνικής εστίας για τον εβραϊκό λαό, με τον αποικισμό της Παλαιστίνης, μιας περιοχής που αντιστοιχεί ιστορικά με την Γη του Ισραήλ στον Ιουδαϊσμό.
Όταν εμφανίστηκε ο εθνικισμός είχε τα χαρακτηριστικά της προόδου, με τα κριτήρια της αστικής τάξης, για τούτο και η αρχή των εθνοτήτων υιοθετήθηκε από την Γαλλική Επανάσταση και τις διάδοχες καταστάσεις που προέκυψαν.
Με το πέρασμα των χρόνων, εξαιτίας αιματηρών συγκρούσεων, μεταξύ εθνών που ανταγωνίζονταν το ένα το άλλο, ο εθνικισμός ως ιδεολογία, φορτώθηκε με ένα σωρό αρνητικά στοιχεία, γιατί πρόβαλε την αξία μιας φαντασιακής κοινότητας ανθρώπων, γιατί το “έθνος” σε αντιδιαστολή με την έννοια του λαού, είναι εξιδανικευμένη κοινότητα ανθρώπων με φαντασιακά, αυθαίρετα εν πολλοίς στοιχεία. Στα Βαλκάνια, όπως και στην σύγχρονη Τουρκία, ο εθνικισμός προβάλλεται αυθαίρετα με δήθεν θετικά πρόσημα, ενώ στην Δύση, αντιμετωπίζεται και ορθά, κατά τη γνώμη μου, με έντονο σκεπτικισμό και με απαξία ακόμα, εξαιτίας των δεινών που έχει προκαλέσει.
Στα πλαίσια της κριτικής του εθνικισμού, φυσικό είναι να έχει περιληφθεί και ο Σιωνισμός, ο εθνικισμός των Εβραίων, που δυστυχώς, μετά την ίδρυση του Κράτους του Ισραήλ (1948) έχει να επιδείξει πολλές μελανές όψεις. Ιδίως όμως, μετά την 7η Οκτωβρίου 2023 και το μακελειό που προκάλεσε η τρομοκρατική “Χαμάς”, ο προβληματισμός για τον επιθετικό σιωνισμό της κυβέρνησης Νετανιάχου και των δυνάμεων που την στηρίζουν, έχει προκαλέσει κρίσεις συνειδήσεως σε πολλούς Εβραίους, τόσο του Ισραήλ, όσο και της Διασποράς, τόσο ως προς τον τρόπο που γίνονται οι “εκκαθαρίσεις” κατά των δυνάμεων της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, όσο και ως προς την πολιτική της αρπαγής εδαφών των Παλαιστινίων στην Δυτική Όχθη και της προσάρτησής τους, κατά παράβαση του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου, στο Κράτος του Ισραήλ.
Στο Κράτος του Ισραήλ, στην κυβέρνηση Νετανιάχου και στα έδρανα της Κνεσσέτ, φαίνεται πως το φάντασμα του Ραββίνου Μεΐρ Καχάνε, κυκλοφορεί και δηλητηριάζει με τις ιδέες του Ισραηλινούς πολιτικούς, ανενόχλητο.....
Στις 6 Οκτωβρίου του 2024 ο Άκης Γαβριηλίδης, δημοσίευσε στο προσωπικό του ιστολόγιο “NOMADIC UNIVERSALITY” και σε δική του μετάφραση στα ελληνικά, ένα κείμενο του Tal Madesta, που το μεταφέρω, στη συνέχεια.
Ενάντια στον σιωνισμό, ο διασπορισμός
του Ταλ Μαντέστα
Πριν είκοσι χρόνια, συνόδευσα τη μητέρα μου στην Τύνιδα, όπου γεννήθηκε. Δεν είχε ξαναπατήσει το πόδι της εκεί από τη δεκαετία του 1950. Κατά τους μεγάλους περιπάτους μας στην εβραϊκή συνοικία της μεδίνα, την έβλεπα να αναγνωρίζει μέρη που της ήταν οικεία. Οι άνθρωποι της απευθύνονταν στα τυνησιακά, τη μητρική της γλώσσα, που δεν την είχε μιλήσει εδώ και μισό αιώνα, σαν να ήταν φανερό ότι αυτή η τουρίστρια δεν ήταν πραγματικά τουρίστρια. Τα καταλάβαινε όλα, αλλά απαντούσε μόνο στα γαλλικά. Όταν πρόφερε, μπροστά σε έναν γηραιό κύριο, μακρινές αναμνήσεις από ονόματα οδών, εκείνος έκανε ένα νεύμα με το χέρι και εμείς τον ακολουθήσαμε. Τότε φτάσαμε μπροστά σε ένα ψηλό ετοιμόρροπο σπίτι, με μία τεράστια πόρτα –ίσως μου φαινόταν εμένα μεγάλη επειδή ήμουν μικρούλης. Μπροστά στο οίκημα όπου μεγάλωσε, η συγκρατημένη της συγκίνηση με κυρίευσε. Σε εκείνο το μέρος συνάντησα πρώτη φορά τη γιαγιά μου.
Μαζί με τους γονείς της και τα δέκα αδέρφια της, έφτασε στη Γαλλία λίγον καιρό μετά την ανεξαρτησία της Τυνησίας, που ανακηρύχθηκε το 1956. Από τότε και μετά, ορκίστηκε στους γονείς της να μην πει σε κανέναν ότι ήταν Εβραία και Τυνήσια. Μέχρι αυτή τη μέρα, κράτησε την υπόσχεσή της. Η εβραϊκότητά της θάφτηκε, το όνομά της γαλλοποιήθηκε, η μητρική της γλώσσα ξεχάστηκε στο βάθος του λαιμού της. Η προφορά της είναι το μόνο σημάδι που αντιστέκεται στην αφομοίωση. Η γιαγιά μου μου θύμωνε που φανέρωσα το μυστικό της. Συγχώρεσέ με: θέλεις να ξεχάσεις την τυνησιακότητα και την εβραϊκότητά μας, ενώ εγώ τις ψάχνω απεγνωσμένα σε όλα τα θλιμμένα σου χαμόγελα.
Δεν είδα ποτέ το βλέμμα σου να φωτίζεται όταν μου μιλάς για το Ισραήλ. Δεν πιστεύω ότι η γη αυτή υπάρχει με άλλο τρόπο, παρά ως μία ιδέα χωρίς περιγράμματα. Η επιθυμία επιστροφής που σε στοιχειώνει σιωπηλά είναι ένα τυνησιακό όνειρο. Η μετααποικιακή μεταναστευτική διαδρομή σου κονιορτοποίησε την εβραϊκότητά σου. Όσο για μένα, η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023 και η γενοκτονική απάντηση του Ισραήλ επιτάχυναν την ταυτοτική μου κρίση.
Δεν είμαι ο μόνος: στις 31 Οκτωβρίου 2023, 85 άτομα συνολικά υπογράψαμε μια ανοιχτή επιστολή στη Λιμπερασιόν, με την οποία ζητούσαμε η σφαγή αυτή να μην διαπραχθεί στο όνομά μας. Είμαστε πολλοί Εβραίοι και Εβραίες που υφαίνουμε δεσμούς ανάμεσα στη συντριβή των Παλαιστινίων και την δική μας χιλιετή ιστορία εξάλειψης.
Η ύφανση αυτή ξαναφέρνει στην επιφάνεια την έννοια του διασπορισμού, αυτή την ευχή να σκορπίσουμε παντού στη γη που μας καλεί να «χτίσουμε τη φωλιά μας παντού όπου είμαστε» αντί να πέφτουμε στην παγίδα του σιωνισμού, ο οποίος «απαιτεί να γυρίσουμε στο σπίτι», σύμφωνα με την αιχμηρή διατύπωση της αμερικανίδας ποιήτριας Μέλανι Κέι/ Κάντροβιτς.
«Ψευδο-εβραίοι και ψευδο-εβραίες», «χρήσιμοι ηλίθιοι/-ες του αντισημιτισμού», «Εβραίοι/-ες που μισούν τον εαυτό τους» … κάποιες εβραϊκές οργανώσεις, της δεξιάς αλλά και τις αριστεράς, δεν παύουν να εκτοξεύουν κριτικές κατά των διασποριστών. Κι ωστόσο, ακριβώς αυτή η εβραϊκή φωνή, η διεθνική και συνδεδεμένη με τους τραυματισμούς των άλλων, με θεραπεύει εμένα. Εκείνη που εννοεί να υψώνει φραγμό ενάντια στον εθνικισμό, τον κρατικό ρατσισμό και την καταστροφή των Παλαιστινίων. Η ίδια φωνή που ονειρεύεται την επανόρθωση.
Για την Σάρα[i], μια γαλλο-ισραηλινή 35 ετών και μέλος του Κεσσέμ, μιας εβραϊκής απο-αποκιακής [décolonial] συλλογικότητας, η αμφισβήτηση του σιωνισμού γεννήθηκε από μία «προσωπική εμπειρία της κρατικής βίας στο Ισραήλ». Θυμάται τα παιδικά της χρόνια σε μια ισραηλινή αποικία: «το έσκασα από το σχολείο από τα 9 μου, για να γλιτώσω από την πλύση εγκεφάλου. Εκεί, σου δείχνουν φωτογραφίες εκτοπισμένων παιδιών σε ένα γυμναστήριο για την Ημέρα της Σοά. Έπειτα έρχεται ένας ένοπλος στρατιώτης για να σου πει ότι, στα 18, θα πρέπει να υπερασπιστείς τη χώρα για να μην επιτρέψεις να ξανασυμβεί αυτό. Το Ισραήλ διατείνεται ότι θέλει να προστατεύσει τους Εβραίους και της Εβραίες, αλλά εκεί γεννιέσαι για να γίνεις κρέας για τα κανόνια».
Χειραγώγηση της ιστορίας για να δικαιολογηθεί η βία του Ισραήλ
Ορισμένοι/-ες αντιτίθενται σε αυτή τη μοίρα. Η Μίκιi, γαλλο-ισραηλινή 39 ετών, αρνήθηκε να υπηρετήσει τη στρατιωτική της θητεία στις αρχές του 2000: «Τα ισραηλινά ΜΜΕ δεν δείχνουν την παλαιστινιακή πραγματικότητα», εξηγεί. «Πρέπει να την ανακαλύψεις με άλλα μέσα. Άρχισα να διαβάζω τους/ τις ιστορικούς, τους δημοσιογράφους, και έτσι συνειδητοποίησα αυτά τα κρυμμένα αίσχη. Με αυτόν τον τρόπο πολιτικοποιήθηκα». Μετά από πολλά χρόνια κινητοποίησης στην Υπεριορδανία ενάντια στην οικοδόμηση του διαχωριστικού τείχους, μετανάστευσε στη Γαλλία το 2005. Την επομένη της 7ης Οκτωβρίου, μαζί με πολλές φίλες και φίλους, δημιούργησαν το Oy Gevalt! (έκφραση γίντις που εκφράζει τη δυσφορία σε μια κατάσταση κινδύνου), μια εβραϊκή αντιρατσιστική queer συλλογικότητα που περιλαμβάνει άντρες και γυναίκες από το Ισραήλ, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ οι οποίοι επιθυμούν να δημιουργήσουν τη θέση τους μέσα στο κίνημα αλληλεγγύης προς την Παλαιστίνη.
Για τις αγωνίστριες αυτές, η επένδυσή τους στην εβραϊκότητα και ο αγώνας για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης εγγράφονται σε μια κοινή κίνηση. «Η αλληλεγγύη των Εβραίων με την Παλαιστίνη είναι ένα ιδανικό δικαιοσύνης που ενσωματώνει την δική μας διαδικασία ίασης, μέσα απ’ την οποία επανασυνδεόμαστε με την ιστορία μας, η οποία έχει υποβληθεί σε χειραγώγηση για να δικαιολογηθεί η κρατική βία στο Ισραήλ», υποστηρίζει η Ίτα Σεγκέβ, τρανς καλλιτέχνιδα και μέλος της Jewish Voice for Peace, αντισιωνιστικής οργάνωσης με χιλιάδες μέλη στις ΗΠΑ. Η Σεγκέβ μετέχει εδώ και χρόνια στις κινητοποιήσεις υπέρ της Παλαιστίνης και στους χώρους της κοινότητας των τρανς στη Νέα Υόρκη, και καταγγέλλει «την μυθολογικοποίηση του εβραϊκού πόνου» από το Ισραήλ, η οποία χρησιμεύει για να δικαιολογήσει τις «χειρότερες ακρότητες στη Γάζα και στην Υπεριορδανία», και επίσης για να κάνει τους τραυματισμούς που υπέστησαν οι Εβραίοι και οι Εβραίες ένα αξεπέραστο στοιχείο της ταυτότητάς τους. «Εάν αυτός ο πόνος μπορούσε να μετασχηματιστεί, να θεραπευτεί, τι θα χρειαζόταν ένα εθνικά καθαρό υπερ-στρατιωτικοποιημένο κράτος;», παρατηρεί ειρωνικά.
Η Γιοάνα Καβάκο, μέλος της εβραϊκής αντισιωνιστικής συλλογικότητας Ερέβ Ραβ[1], η οποία είναι εγκατεστημένη στις Κάτω Χώρες και αριθμεί πλέον πάνω από ογδόντα μέλη, ελπίζει από τη μεριά της οι Εβραίοι και οι Εβραίες όλου του κόσμου «να κόψουν τον δηλητηριασμένο ομφάλιο λώρο που τους δένει με το κράτος του Ισραήλ».
Εργαλειοποίηση του αγώνα κατά του αντισημιτισμού
Η διασύνδεση αυτών των αγωνιστ(ρι)ών με τον παλαιστινιακό λαό δεν ξεκίνησε από τις σφαγές που διαπράχθηκαν στη Γάζα μετά τις 7 Οκτωβρίου. Εγγράφεται σε μια σχέση οικειότητας με τη γη, με τον ξεριζωμό και με την εξορία. Η Άμπυ Στάιν, ραβίνα τρανς 32 ετών, την συνοψίζει με μια φράση: «οι Εβραίοι και οι Εβραίες είναι προσδεδεμένες στη γη του Ισραήλ –τη γη και όχι το κράτος- εδώ και δυο χιλιάδες χρόνια. Παρά τις εξορίες, κανείς δεν κατάφερε να σκοτώσει αυτή την πρόσδεση. Από πού κι ως πού να πιστέψουμε ότι οι Παλαιστίνιοι/-ες θα ξεχνούσαν το σπίτι τους μέσα σε ογδόντα χρόνια;».
Η Άμπυ Στάιν μεγάλωσε σε μια χασιδική κοινότητα βαθιά αντίθετη προς την ιδέα ενός εβραϊκού εθνικισμού: «Ως παιδί, άκουγα συνεχώς ότι το κράτος του Ισραήλ δεν παρέχει ασφάλεια στους Εβραίους και τις Εβραίες», θυμάται. «Διασπορισμός» γι’ αυτήν είναι «μία άλλη λέξη για να πούμε ‘εβραϊσμός’», η οποία παραπέμπει στην γίντις έννοια του doykeit: «την ιδέα ότι το σπίτι μας βρίσκεται παντού όπου θελήσουμε να χτίσουμε τις ζωές μας». Το γεγονός ότι ζουν στη διασπορά –άρα είναι μειονότητα εκεί όπου κατοικούν- επιτρέπει σε αυτές τις αγωνίστριες να συνασπίζονται στο πλάι άλλων περιθωριοποιημένων πληθυσμών, οι οποίοι βρίσκονται σε διαρκή αγώνα ενάντια στην δική τους εξάλειψη, και να σκεφτούν τη θέση τους στον κόσμο ως Εβραίες και ως μειονότητα.
Στην Ευρώπη, αυτές οι εβραϊκές πασχίζουν για να βρουν μια θέση στον δημόσιο διάλογο. Ορισμένες υπάρχουν εδώ και καιρό: για τον Ζεράρ Πρέσοβ, ο οποίος προσχώρησε στην Union des progressistes juifs de Belgique κρυφά απ’ τους γονείς του στα 15 του, «το να είσαι Εβραίος ή Εβραία εδώ και τώρα» είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να σε ακούσουν. Αλλά η καταστολή είναι έντονη, και ιδίως –βάναυση ειρωνεία- στη Γερμανία. Η Βήλαντ, 46 ετών, είναι μέλος του Jüdische Stimme [εβραϊκή φωνή], μιας διασποριστικής συλλογικότητας που περιλαμβάνει Εβραίους και Εβραίες κάθε εθνικότητας. Μας εξηγεί: «το γεγονός ότι η ομάδα είναι παγιδευμένη μέσα στις γερμανικές αφηγήσεις και στον καταχρηστικό τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν την εβραϊκή ταυτότητα για να υποστηρίξουν το Ισραήλ είχε συχνά ως αποτέλεσμα να λογοκριθεί»: εκδηλώσεις ακυρώνονται, τραπεζικοί λογαριασμοί μπλοκάρονται … Τα μέλη του αισθάνονται «τεράστια απογοήτευση»· αλλά, όπως και με όλες τις άλλες διασποριστικές ομάδες, οι αριθμοί τους αυξάνονται θεαματικά από τις 7 Οκτωβρίου και μετά.
Σύμφωνα με τον Σάμ Λέτερ, μέλος της εβραϊκής απο-αποικιακής συλλογικότητας Τσεντέκ! («δικαιοσύνη», στα εβραϊκά) και συνιδρυτής του Decolonial Film Festival, «στη Γαλλία, ο αναγκαίος αγώνας κατά του αντισημιτισμού εργαλειοποιείται για σκοπούς ισλαμοφοβίας και υποστήριξης προς το Ισραήλ», και ο διασπορισμός νοείται ως «εργαλείο αγώνα ενάντια στη δεξιά και την ακροδεξιά».
«Η διασπορά», μας εξηγεί, «είναι μια ελεύθερη κυκλοφορία, μια διαρκής κίνηση: δεν είσαι παγιωμένος σε ένα σημείο», μια αρχή «ασύμβατη με την εθνικιστική ακαμψία της ακροδεξιάς. Η διασπορά είναι το αντίθετο του νόμου περί μετανάστευσης, τον οποίο ψήφισαν οι ίδιοι άνθρωποι που καλούσαν τον κόσμο να διαδηλώσει κατά του αντισημιτισμού στις 12 Νοεμβρίου».
Στη Γερμανία, επίσης, «είναι πολύ δημοφιλής η ιδέα ότι υπάρχει ένας αντισημιτισμός τον οποίο εισάγουν οι μετανάστες, πράγμα που υποτίθεται ότι δικαιολογεί μια αυστηρότερη μεταναστευτική πολιτική», συνοψίζει ο Βήλαντ. Έτσι, για την Σάρα, άρνηση του σιωνισμού και αγώνας ενάντια στο ρατσισμό δεν είναι πράγματα ασύνδετα: «Δεν μπορείς να πεις ότι δημιουργείς ένα αντιρατσιστικό μέτωπο εδώ χωρίς να μην θέτεις υπό αμφισβήτηση τον πατριωτικό και εθνικιστικό κόμβο ενός αποικιακού κράτους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Ισραήλ περιφρονεί τους διασποριστές».
Για τους συνομιλητές μου, η Ευρώπη δυσκολεύεται να συνειδητοποιήσει τον αντισημιτισμό της. Στα μάτια τους, το φαινόμενο δεν έχει εξαφανιστεί μετά την Σοά και εξακολουθεί να εκδηλώνεται σήμερα στο θεσμικό πολιτικό πεδίο. Ας πούμε, το 2018, ο Εμμανυέλ Μακρόν είχε κρίνει «θεμιτό» έναν φόρο τιμής στον στρατηγό Πεταίν, εκτιμώντας ότι, κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, είχε υπάρξει «μέγας στρατιώτης».
Για να αντιταχθεί στις διαστρεβλώσεις της ιστορίας και να κάνει ορατή την εβραϊκή παρουσία, το Oy Gevalt! οργανώνει τακτικά γιορτές στον δημόσιο χώρο. Στις 28 Απριλίου 2024, στους δρόμους του Παρισιού, τελέστηκε seder (γεύμα) για το Πεσσάχ, το εβραϊκό Πάσχα, σε υποστήριξη της Παλαιστίνης. «Η Γαλλία διακηρύσσει την κοσμικότητα, αλλά είναι πάνω απ’ όλα ένα κράτος με πλειοψηφία λευκή και χριστιανική που πιστεύει ότι κάθε έκφραση κάποιας άλλης θρησκείας είναι σημάδι ‘κοινοτισμού’», καταγγέλλει η Μίκι. «Το γεγονός ότι εμφανίζουμε την εβραϊκή θρησκεία στο δρόμο, είναι ήδη πάλη κατά του αντισημιτισμού». Για την Στάιν, η ορατότητα της εβραϊκής διασποράς «εμποδίζει τις κυβερνήσεις και τα κράτη να ελέγξουν την εβραϊκή ταυτότητα». Ξανασκέφτεται τους/τις Ισραηλινές που συναντά στη Νέα Υόρκη: «Μου λένε ότι, στη χώρα τους, αισθάνονται Ισραηλινές, αλλά στις ΗΠΑ αισθάνονται Εβραίες».
Η αποαποικιακή στράτευση ως επανόρθωση του κόσμου
Η καταστολή των αποαποκιακών εβραϊκών φωνών στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, για τους συνομιλητές μας, είναι ένα μέσο με το οποίο τα κράτη αυτά θέλουν να ξεφορτωθούν παλιές ενοχές από το δικό τους αντισημιτικό παρελθόν. «Βλέπουμε να εμφανίζεται αυτός ο δημόσιος λόγος κατά τον οποίο, όποιος επικρίνει το Ισραήλ ή αμφισβητεί τους συγκεκριμένους τρόπους ύπαρξής του θέτει σε κίνδυνο τα μέλη της εβραϊκής διασποράς», λέει η Στάιν. Πολλές φορές αισθάνθηκε να θίγεται από λεγόμενα του Τζο Μπάιντεν. Το Δεκέμβριο του 2023, σε μια δεξίωση στον Λευκό Οίκο για τη γιορτή της Χανουκκά, ο τελευταίος υποστήριξε ότι οι Εβραίοι και οι Εβραίες δεν μπορούσαν να βρίσκονται σε πλήρη ασφάλεια παρά μόνο στο Ισραήλ: «Μένω άναυδη όταν ακούω τον πρόεδρό μου να λέει ότι χρειαζόμαστε ένα ξένο κράτος για να μας προστατεύει, ενώ αυτό είναι δική του δουλειά!».
Σε αυτό η ραββίνα βλέπει έναν τρόπο να ξεφορτωθεί κανείς το «εβραϊκό πρόβλημα»: «δεν είναι άνευ σημασίας ότι οι διάφορες εκδοχές της δεξιάς υποστηρίζουν τόσο τον σιωνισμό. Σε αυτό βλέπω την ελπίδα τους ότι, έτσι, όλοι οι Εβραίοι και οι Εβραίες που ζουν γύρω τους θα φύγουν για το Ισραήλ. Η ιδέα ότι οι Εβραίοι και οι Εβραίες πρέπει να βρίσκονται σε έναν ορισμένο τόπο είναι εγγενώς αντισημιτική». Ο Πρέσοβ, από το Βέλγιο, συμπληρώνει: «ο διασπορισμός είναι ένα εργαλείο ενάντια στον αντισημιτισμό, ενώ ο σιωνισμός τρέφεται απ’ αυτόν».
Πάνω απ’ όλα, με το να διακηρύσσει κανείς την εβραϊκότητά του μέσα στα κινήματα κατά του ρατσισμού είναι ένα ισχυρό εργαλείο αγώνα ενάντια στον αντισημιτισμό, υποστηρίζει η Σάρα. Με συχνή παρουσία στις φεμινιστικές γενικές συνελεύσεις υποστήριξης προς την Παλαιστίνη, διαβεβαιώνει ότι αυτή η «ενσαρκωμένη» παρουσία επιτρέπει να δημιουργηθούν γέφυρες ανάμεσα στους ανθρώπους. «Το να ζεις με άλλα άτομα και να μοιράζεσαι τους αγώνες τους, σημαίνει να μάχεσαι οργανικά τον αντισημιτισμό».
Αυτή η αλληλεγγύη με άλλες περιθωριοποιημένες ομάδες «είναι η μόνη μας προστασία απέναντι στην ακροδεξιά, απέναντι στο φασισμό, απέναντι στην καταστροφή του πλανήτη, απέναντι σε όλες τις δυνάμεις που ενδιαφέρονται περισσότερο για τη συσσώρευση πλούτου και την πλεονεξία παρά για την ανθρώπινη ζωή», υποστηρίζει η Ίτα Σεγκέβ.
Η Σοά, οι μετααποικιακές μεταναστεύσεις, οι διαδοχικές εξορίες που σημαδεύουν τις διαδρομές των εβραϊκών κοινοτήτων είναι ισάριθμοι τραυματισμοί, που η αύξηση των αντισημιτικών πράξεων σχεδόν παντού στον κόσμο μας επιβάλλει να τους κοιτάξουμε κατά πρόσωπο. Για τον Πρέσοβ, «ο φόβος της αναγέννησης ενός ‘εβραϊκού ζητήματος’» είναι προφανής, και εξηγεί το κλίμα μεγάλης έντασης μεταξύ των Εβραίων που ζουν εκτός Ισραήλ. Από τις 7 Οκτωβρίου και μετά, αρκετές οικογένειες, φιλίες και θρησκευτικοί χώροι έχουν διαρραγεί: «Όταν βλέπουμε τις συγκρούσεις που διαπερνούν τις κοινότητές μας, τους Εβραίους και τις Εβραίες που κατηγορούν άλλους για προδότες, μπορούμε να σκεφτούμε ότι ένας επιπλέον τραυματισμός προστίθεται στον κατάλογο» (Βήλαντ).
Μειονότητα μέσα στη μειονότητα, οι διασποριστές αντιαποικιακοί Εβραίοι και οι Εβραίες συγκεντρώνονται για να γιατρέψουν αυτές τις πληγές και να ξορκίσουν τη μοναξιά. Για το Κεσσέμ, η έννοια της φροντίδας είναι «ουσιώδης», μας λέει η Ρόζαi, 42 ετών. «Συναντηθήκαμε στη βάση μιας δυσφορίας και μιας αίσθησης απομόνωσης. Παρηγορούμε η μια την άλλη, κοινοποιούμε τις αμφιβολίες μας, δημιουργούμε συνηχήσεις ανάμεσα στις ιστορίες μας».
«Στο Ισραήλ, η εβραϊκή κατάσταση είναι πλειοψηφική, άρα δεν την σκεφτόμαστε», προσθέτει η Μίκι. Από την άλλη, η μειονοτική κατάσταση στη διασπορά «δίνει την ευκαιρία να δημιουργήσουμε κάτι υψηλό, αγκυρωμένες στον τόπο όπου βρισκόμαστε».
Στην εβραϊκή θρησκεία, υπάρχει μία θεμελιακή επιταγή: το τικκούν ολάμ – επανόρθωση του κόσμου, στα εβραϊκά- που δηλώνει το καθήκον να αγωνίζεσαι ενάντια στις κοινωνικές αδικίες. Το τικκούν ολάμ δεν είναι μια ουτοπία: εγγράφεται στο εδώ και το τώρα … όπως και η διασπορά. Μπροστά στο χάος που προκάλεσαν η 7η Οκτωβρίου και η γενοκτονική επίθεση στη Γάζα, οι αγωνίστριες με τις οποίες μιλήσαμε βλέπουν παρόλα αυτά να αχνοφέγγει η ελπίδα για συλλογικές ιάσεις. Η Ίτα Σεγκέβ μεγάλωσε στην Ιερουσαλήμ, απ’ όπου έφυγε το 2011. «Σε έναν κόσμο όπου η Παλαιστίνη θα είναι ελεύθερη», δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να ξαναγυρίσει σε αυτή τη γη. «Αν μπορούμε να στήσουμε την εστία μας οπουδήποτε βρισκόμαστε, αυτό το οπουδήποτε θα μπορούσε να είναι και στην Παλαιστίνη». Υπό την προϋπόθεση να καταπιαστούμε με μια εργασία επανόρθωσης που να περιλαμβάνει «την αποαποικιοποίηση, το δικαίωμα επιστροφής και μια πραγματική απελευθέρωση από το ποτάμι ως τη θάλασσα». «Φοβάμαι ότι αυτό δεν θα το δούμε όσο ζω», προσθέτει λυπημένα.
Αυτό δεν μας εμποδίζει να ονειρευόμαστε με αυτό ως ορίζοντα. Η ίδια ελπίδα με εμψυχώνει κι εμένα: οι κραυγές των Παλαιστινίων γιαγιάδων –εκείνων τις οποίες εκτόπισαν την εποχή της Νάκμπα, λεηλάτησαν τη γη τους στην Υπεριορδανία, τις έσφαξαν στη Γάζα …- απαντούν στη σιωπή της δικής μου γιαγιάς.
Πρώτη δημοσίευση: «Face au nationalisme, la voix des juifs et juives décoloniales», περιοδικό La Déferlante, ειδικό τεύχος 15, Αύγουστος 2024, με θέμα «Résister en féministes», σ. 46.
Ο Tal Madesta είναι ανεξάρτητος δημοσιογράφος και συγγραφέας πολλών βιβλίων.
Μετάφραση: Α.Γ.
[1] Στη Βίβλο, ο όρος αυτός δηλώνει άτομα που προέρχονται από διάφορους λαούς και που ενώνονται με τους Εβραίους όταν αυτοί φεύγουν από την Αίγυπτο, τα οποία θεωρούνται ως μη ειλικρινή στη μεταστροφή τους. Κατ’ επέκταση, δηλώνει τους προδότες στην εβραϊκή παράδοση.
[i] «Μίκι» και «Σάρα» είναι ψευδώνυμα· η Ρόζα ζήτησε να μην αναφερθεί το επώνυμό της.
