IN MEMORIAM

Στην Ελλάδα ο Louis Massignon (1883-1962) δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός, ακόμα και στους κύκλους των ερευνητών και των διανοουμένων. Ίσως γιατί η ένθερμη αφοσίωσή του να κατανοήσει το Ισλάμ και να προσεγγίσει θετικά τους Μουσουλμάνους, ανήκει στα θέματα εκείνα, που για πολλούς από τους Έλληνες διανοούμενους είναι taboo.

Με πολύ σεβασμό γράφω τούτο το κείμενο στη μνήμη του μακαριστού πατέρα Louis Massignon, -σε ηλικία εξήντα επτά χρονώ χειροτονήθηκε ιερέας της Μελχιτικής Ελληνικής Καθολικής Εκκλησίας-, θεωρώντας πως η παρακαταθήκη που μας άφησε είναι ιδιαίτερα σημαντική για την εποχή μας. Μια εποχή, που σκοτεινά σύννεφα αντιπαράθεσης εμφανίζονται στον ορίζοντα και προκαλούν φόβο ποικίλων κινδύνων όσον αφορά τη συνύπαρξη ανθρώπων και λαών διαφορετικών πολιτισμών και πίστεων, και κυρίως όσον αφορά την ανάπτυξη γόνιμου διαλόγου ανάμεσα σε ανθρώπους και λαούς διαφορετικών ταυτοτήτων.

Ο Louis Massignon διέφερε σημαντικά από άλλους ερευνητές της Δύσης που μελέτησαν τη μουσουλμανική Ανατολή και ιδίως τους Άραβες, ως κάτι το εξωτικό και από μια οπτική γωνία υπέρτερης θέσης. Ο Massignon βρέθηκε στο Ιράκ της περιόδου του Μεσοπολέμου, -τότε η χώρα αυτή ήταν υπό βρετανικό έλεγχο-, για να συμμετάσχει σε ανασκαφές γαλλικής αποστολής. Θεωρήθηκε ως κατάσκοπος από τους Βρετανούς και γι' αυτό συνελήφθη. Πέρασε και άλλες δοκιμασίες που έθεσαν σε κίνδυνο τη ζωή του. Τελικά σώθηκε χάριν της φροντίδας και της προστασίας που του προσφέρθηκε από τη σημαντική μουσουλμανική οικογένεια Alusi της Βαγδάτης, η οποία επιπρόσθετα του άνοιξε διάπλατα τον κόσμο του αγίου Husayn Ibn Mansur al-Hallaj, που ο βίος και το μαρτύριό του ήδη είχαν ελκύσει το ερευνητικό ενδιαφέρον του Massignon. Για τον Louis Massignon η επιστημονική ενασχόλησή του με την προσωπικότητα και την παρακαταθήκη του al-Hallaj δεν αποτελούσε ένα σύνηθες έργο ακαδημαϊκού ερευνητή. Το πρόσωπο του πρωτομάρτυρα των Σούφι δεν ήταν απλά ένα 'αντικείμενο' έρευνας για τον Massignon, αλλά το υποκείμενο βαθέος σεβασμού που αξίζει να μελετηθεί ο βίος και το μαρτύριό του με το ήθος που απαιτείται όταν προσεγγίζεται ένας αυθεντικός άγιος άνθρωπος του Θεού!

Όντας ο Massignon κατ΄αρχάς ένας άνθρωπος από τη Δύση ανακάλυψε νέες, πρωτόγνωρες αξίες στην Ανατολή και ιδίως μεταξύ των Αράβων, Μουσουλμάνων και Χριστιανών. Ανακάλυψε τη φιλοξενία, την αρετή που αξίωσε να γίνει ο Αβραάμ αγαπημένος φίλος του Θεού, μετά τη φιλοξενία που πρόσφερε στους τρεις αγίους Αγγέλους, που κατά μία ερμηνεία δεν ήταν παρά κάλυψη της παερουσίας Αυτού του Ίδιου του Θεού. Ανακάλυψε τη μυστική υποκατάσταση, υιοθετώντας την αραβική λέξη badaliya, που σημαίνει παίρνω τη θέση κάποιου άλλου ή αντικαθιστώ έναν άλλο, με μόνο κίνητρο την αγαπητική συμπάθεια, έστω και αν η επιλογή της υποκατάστασης του άλλου εμπεριέχει την κατάφαση στη θυσία, ακόμα κι αν τούτο σημαίνει παράωρη γεύση θανάτου. Στη μυστική υποκατάσταση που βρήκε στον κόσμο του Ισλάμ ο Massignon αναγνώρισε βιωματικά την εκ μέρους του Ιησού Χριστού επιλογή του Σταυρού. Ανακάλυψε τέλος τη μεσιτεία, τη διαμεσολάβηση με πόνο και δάκρυα χάριν του άλλου, του άγνωστου, του περιθωριακού, του φτωχού και ασήμαντου, που ο βίος του είναι εμπερίστατος και ζοφερός, σημαδεμένος από τη θλίψη και την απελπισία. Πρόκειται για τ ην κατ΄εξοχήν εκδήλωση της αγιότητας. Οι άγιοι άνθρωποι του Θεού είναι δίαυλοι ανάμεσα στη γη και στον ουρανό. Ευαίσθητοι στο ανθρώπινο κλάμα ή στη σιωπή του πόνου μεταφέρουν τις ικεσίες μας στον Φιλάνθρωπο και Ελεήμονα Πατέρα....

Το 1934 στη φραγκισκανική εκκλησία της Δαμιέττης, στην Αίγυπτο, μαζί με την από πολλά χρόνια Αιγύπτια Χριστιανή φίλη του Μαίρη Kahil, έδωσαν υπόσχεση να τηρήσουν τη badaliya για τους Μουσουλμάνους προσφέροντας τις προσευχές του για τούτο το σκοπό και συμβάλλοντας στην προαγωγή της κατανόησης μεταξύ Εβραίων, Χριστιανών και Μουσουλμάνων του μεταξύ τους συνδέσμου εξαιτίας της κοινής αβραμιαίας κληρονομιάς τους. Η υπόσχεση δόθηκε στην εκκλησία που χτίσθηκε σε ανάμνηση της συνάντησης στον ίδιο τόπο, το 1219, του αγίου Φραγκίσκου της Ασσίζης με τον Σουλτάνο Μαλίκ αλ Καμίλ.

Ο Luis Massignon είχε επηρεαστεί από τη ζωή και την αποστολή του μακαρίου Καρόλου ντε Φουκώ, του ερημίτη της Σαχάρας, που δολοφονήθηκε στο ησυχαστήριό του στο Tamansaret. Ο Κάρολος ντε Φουκώ ζούσε μεταξύ των Τουαρέγκ της ερήμου, υπάρχοντας ως ζώσα μαρτυρία Ιησού Χριστού χωρίς πρόθεση να ασκήσει προπαγάνδα μεταστροφής οποιουδήποτε από το Ισλάμ στο Χριστιανισμό.

Το 1958 ο Μassignon είχε γράψει: "Δεν υπάρχουν εκλεκτοί λαοί. Η χάρις του Χριστού περιρρέει οπουδήποτε. Ο Χριστός είναι παρών σε κάθε ζωντανή ύπαρξη. Η φανέρωση της χάριτος στο Ισλάμ, δεν αποτελεί κίνδυνο. Απεναντίας είναι καρπός της απολυτρώσεως. Το μεγαλύτερο εμπόδιο (στη ροή της χάριτος) ορθώνεται από μας τους ίδιους. Έχουμε ανάγκη την κάθαρση. Να αξιωθούμε να είμαστε καθαροί στις σκέψεις μας και στον τρόπο που θεωρούμε τα πράγματα".

Σε μιαν εποχή, που μεταξύ κύκλων της Δύσης, (πολιτικών, θρησκευτικών κ.ά.) καλλιεργείται με ποικίλους τρόπους η ένταση ανάμεσα στην "ιουδαιοχριστιανική" Δύση και στο Ισλάμ, με νομοτελειακή κατάληξη τη σύγκρουση των δύο κόσμων. Σε μιαν εποχή, που κύκλοι της Δύσης έχουν δαιμονοποιήσει τον κόσμο του Ισλάμ και επίσης μουσουλμανικοί κύκλοι φανατικών έχουν δαιμονοποιήσει τη Δύση και ιδίως τις Η.Π.Α., χωρίς διάκριση μεταξύ λαού και ηγεσίας, περιλαμβάνοντας στο στόχαστρο του μίσους τους τόσο το Χριστιανισμό όσο και τον Ιουδαϊσμό, το μήνυμα του Louis Massignon είναι ζωτικά επίκαιρο, όπως και η διακονία της κίνησης 'Badaliya', που μορφοποιείται ως αδελφότητα προσευχής μεταξύ Χριστιανών, Μουσουλμάνων και Εβραίων οι οποίοι έχουν αποκτήσει βαθειά συνείδηση της κοινής πνεματικής καταγωγής τους.

Ο Louis Massignon συνέβαλε κατά τη διάρκεια των εργασιών της ΙΙ Βατικανής Συνόδου στην θετική πρόσληψη του Ισλάμ εκ μέρους της Καθολικής Εκκλησίας, γεγονός που έχει αποτυπωθεί στο συνοδικό κείμενο 'Nostra Aetate'.

Ένας ερευνητής του έργου και της παρακαταθήκης του Louis Massignon o J. J. Waardenburg έχει συνοψίσει ως εξής την πνευματική κληρονομιά που άφησε ο π. Louis:

1. Ο Θεός είναι ελεύθερος να αποκαλύπτει τον Εαυτό Του, όποτε και όπου επιθυμεί.

2. Η ενέργεια του Θεού δρα στον κόσμο της χάριτος. Τούτο σημαίνει πως η χάρις του Θεού μπορεί να φανερωθεί και πέραν των ορίων του Χριστιανισμού. Μπορεί να τη συναντήσουμε στα μυστικά μονοπάτια (tarikats) που διατρέχουν το σώμα του Ισλάμ.

3. Η θρησκευτική ανακάλυψη έχει υπαρξιακό χαρακτήρα. Το αντικείμενο της θρησκευτικής αναζήτησης είναι σημαντικό για τον αναζητητή.

4. Η 'θρησκευτική επιστήμη' αποτελεί μια σπουδή κατά το ακριβές, το ουσιαστικό περιεχόμενο της λέξης: Είναι μια ανακάλυψη της Χάριτος, δηλαδή του έργου του Αγίου Πνεύματος, του Ruh Allah.

Τελειώνοντας τούτο το in memoriam σημείωμα θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφερόμασταν στην πρόταση του μακαριστού πατέρα Louis Massignon, για την ανάγκη μιας νέας πνευματικότητας, έμπλεης από τα εξής στοιχεία: Μια αυθεντική πνευματικότητα θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από την προτεραιότητα που προσφέρει στο διάλογο, από την ανάγκη καλλιέργειας ευρυχωρίας πνεύματος και από την χωρίς παρεκκλίσεις τήρηση της αρχής της ανεκτικότητας.

Υποσημείωση:

Οι Φίλοι του Louis Massignon, Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί κυρίως, πραγματοποιούν ετήσιο προσκύνημα στο Ιερό Παρεκκλήσι των 'Επτά Κοιμωμένων Νέων της Εφέσου', στο Vieux Marche της Βρεττάνης (Γαλλία). Οι Επτά Κοιμώμενοι θεωρούνται περισσότερο ένας ευσεβής θρύλος παρά μια πραγματικότητα, αλλά παρόλα αυτά η μνήμη τους γιορτάζεται στην Ανατολική Εκκλησία στις 22 Οκτωβρίου, ενώ στη Δυτική στις 27 Ιουλίου. Η μνήμη τους τιμάται και στο Ισλάμ, μιας και το Κοράνιο τους αφιερώνει τη σούρα 18 (το Σπήλαιο).

Η ΚΟΛΑΣΗ ΤΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΩΝ

Προτού μια ή δύο μέρες, ένας αναγνώστης, που κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο (;) 'Anonymous' επισκέφθηκε τούτη την ιστοσελίδα μου, διάβασε ορισμένα δημοσιεύματά μου και άφησε λακωνικά, δύο σχόλιά του. Προβάλλει ως μομφή σε βάρος μου, το ό,τι είμαι Εβραίος*(όπως με θεωρεί), που επιδιώκω μαζί με άλλους όμοιούς μου (Εβραίους) να καταστρέψουμε την Ελλάδα και τους Έλληνες. Στο άλλο σχόλιο κατηγορεί τη θρησκεία του Ισλάμ με χυδαίες εκφράσεις και με παρακαλεί να διαβιβάσω, ως Εβραίος, τους χαιρετισμούς μου σε κάποιον 'Μορδεχάι', που τελικά υπονοεί τον άλλοτε πρωθυπουργό της χώρας κ. Κ. Σημίτη.
Προσωπικά είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος, που η Ελλάδα, ο τόπος μου, στα πλαίσια του δημοκρατικού εκσυγχρονισμού της, διαθέτει μια Ανεξάρτητη Αρχή που προστατεύει από κάθε είδους παραβίαση τον εσωτερικό πυρήνα κάθε ανθρώπου που ζει σε τούτο τον τόπο, που προστατεύει με άλλα λόγια τα προσωπικά και ευαίσθητα δεδομένα του καθενός και της καθεμιάς και επίσης έχει μια αρκετά αυστηρή νομοθεσία, που από τη μια μεριά προστατεύει τα προσωπικά και ευαίσθητα δεδομένα κάθε ανθρώπου από βάρβαρες παραβιάσεις και χρήσεις και από την άλλη προβλεπει σοβαρές ποινικές κυρώσεις σε βάρος όσων παραβιάζουν το νόμο.
Ρατσισμός υπάρχει στην Ελλάδα, δυστυχώς.... Ίσως δεν είναι αυστηρά ιδεολογικά θεμελιωμένος, όπως συμβαίνει με τον ρατσισμό των λευκών Αμερικανών, ιδίως του Νότου, έναντι των Αφροαμερικανών ή όπως συνέβαινε με το ρατσιμό που εξέθρεψε το καθεστώς του φυλετικού διαχωρισμού στη Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής. Πάντως ρατσιμός υπάρχει. Και εκδηλώνεται κατά των Εβραίων, κατά των Αλβανών, κατά των Μακεδόνων σλαβικής καταγωγής της γειτονικής μας Δημοκρατίας της Μακεδονίας, που συχνά κάποιοι τους αποκαλούν 'γυφτοσκοπιανούς', κατά των Μαρτύρων του Ιεχωβά, των πιο γνωστών ως 'Γιαχωβάδων', κατά των Μουσουλμάνων της Θράκης, ιδίως όσων αυτοπροσδιορίζονται εθνοτικά ως Τούρκοι, και εναντίον κάθε συνανθρώπου μας, που είναι διαφορετικός και θεωρείται ξένος προς την πλειοψηφία των Ελλήνων....
Το αν εγώ ή όποιος άλλος ή άλλη είμαστε Εβραίοι ή Τούρκοι ή Σλάβοι Μακεδόνες ή Αρβανίτες είναι κάτι που αφορά αποκλειστικά εμάς τους ίδιους και κανέναν άλλον. Σύμφωνα με τη νομοθεσία που ισχύει στην Ελλάδα η ιδιότητα του Έλληνα, ως πολίτη αυτής της χώρας, δεν επιτρέπεται να καθορίζεται με χρήση κριτηρίων φυλετικού χαρακτήρα, ούτε είναι ανεκτές διακρίσεις σε βάρος των Ελλήνων πολιτών με κριτήρια τα θρησκευτικά πιστεύω τους.
Δυστυχώς όμως, υπάρχουν συνάνθρωποι, που αγνοούν θεμελιώδεις αλήθειες και ζουν σ' ένα βάραθρο σκοτεινών προκαταλήψεων, οι οποίες υφαίνουν πλέγματα φόβου μέσα στις έλικες του εγκεφάλου τους και τρέμουν μπροστά σε όποιον είναι διαφορετικός ή θεωρείται ξένος. Τέτοιο άνθρωποι δεν ανήκουν μόνο σε κοινωνικές ομάδες του περιθωρίου. Απεναντίας, υπάρχουν ως μέλη της Βουλής των Ελλήνων, ασκούν διοίκηση ως επικεφαλής Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, στελέχώνουν υπηρεσίες του δημοσίου και των δήμων, εκφράζοντας το χωρίς επίγνωση αιτίας μίσος τους κατά των αλλοδαπών, των άλλων, των διαφορετικών, των ξένων, που προσέρχονται στις υπηρεσίες τους για να εξυπηρετηθούν. Ακόμα πιο τραγικά, ρατσιστές είναι επίσκοποι της Ελλαδικής Εκκλησίας, η οποία το 1872 στη Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως διακήρυξε πως ο 'εθνοφυλετισμός' είναι αίρεση. Όχι μια απλή παράβαση τύπων ή παρέκκλιση από ηθικούς κανόνες, αλλά παράβαση της εκκλησιαστικής αλήθειας, που καθιστά εκείνον που υποπίπτει σε τούτη την αίρεση απόβλητο από την Εκκλησία. Κι όμως , πόσες φορές δεν ακούσαμε τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών κ. Χριστόδουλο Παρασκευϊδη να γίνεται ένας προπαγανδιστής του πιο βάρβαρου εθνοφυλετισμού, ένας χυδαίος κήρυκας του ρατσισμού.... Και ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. Άνθιμος Ρούσσας, επανειλημμένα έχει εκδηλώσει τις ρατσιστικές θέσεις του, τόσο παλαιότερα ως Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως (εκφραζόμενος κατά των Μουσουλμάνων της Θράκης), όσο και τώρα, που του δόθηκε η ευκαιρία να ασχολείται κατά τρόπο χυδαίο και ευτελή με τους Μακεδόνες Σλάβους της γειτονικής μας χώρας. Πριν μερικά χρόνια η Κομοτηνή έγινε θέατρο τραγικών, ευτυχώς μεμονωμένων, συγκρούσεων μεταξύ Μουσουλμάνων και Χριστιανών κατοίκων της πόλης. Υπήρξαν τραυματίες . Υπήρξαν θύματα προπηλακισμών. Όλοι γνωρίζουν στην Κομοτηνή, πως ο ηθικός αυτουργός εκείνης της επικίνδυνης κρίσης ανάμεσα στις δύο κοινότητες της πόλης ήταν ο Μητροπολίτης Μαρωνείας κ. Δαμασκηνός. Μόνον οι αρμόδιες αρχές του κράτους, που όφειλαν και μπορούσαν να αποκαλύψουν και να καταδικάσουν τη στάση του κ. Δαμασκηνού αντιμετώπισαν το όλο θέμα με τη σιγή!
Είναι τραγικό το πόσοι άνθρωποι, ακόμη και απόφοιτοι πανεπιστημίων ζουν μέσα στο βούρκο της κόλασης της άγνοιας και αναπαράγουν συνεχώς μολυσματικές προκαταλήψεις, εμφανιζόμενοι, ως δήθεν αμύντορες του Ελληνισμού, της Ελλάδος κ.α.ό.. Όσοι μιλούν πολλά για την καθαρότητά τους ως Ελλήνων, εύλογα γεννούν αμφιβολίες. Στ' αλήθεια, τί είμαστε, άλογα ιππικών αγώνων και μας απασχολεί η 'φυλετική' μας καθαρότητα ή άνθρωποι;
Δυστυχώς, υπάρχουν έμβια όντα, που φέρουν ανθρώπινο προσωπείο, αλλά η όλη τους συμπεριφορά και στάση ζωής καταδεικνύει πως είναι απλώς ένα προσωπείο, μια μάσκα, όχι το πρόσωπο του ανθρώπου....

*Δεν έχω την πρόθεση να επιβεβαιώσω ούτε να αρνηθώ την ιδιότητα που μου έχει αποδοθεί, ότι δηλαδή 'είμαι Εβραίος'. Δεν πρόκειται να ικανοποιήσω έστω και στο ελάχιστο, οποιονδήποτε ρατσιστή επώνυμο ή ανώνυμο, που διαχωρίζει τους ανθρώπους ανάλογα με τη φυλετική καταγωγή τους ή την εθνοτική τους συνείδηση. Η λέξη 'Εβραίος', όπως και η λέξη 'Έλληνας', 'Τούρκος', 'Κέλτης' αποτελούν επιθετικούς προσδιορισμούς, που αναφέρονται σε ανθρώπους. Το πρωτεύον είναι η ιδιότητά μας ως ανθρώπων και ανεξαρτήτως χρώματος επιδερμίδας ή άλλων εξωτερικών γνωρισμάτων, που μπορεί να ξεχωρίζουν μεταξύ τους τούς ανθρώπους, μέχρι σήμερα η επιστήμη δεν έχει δεχθεί παρά μόνον ένα "ανθρώπινο γένος", πραγμ,ατικότητα που καθιστά τις όποιες ρατσιστικές φαντασιώσεις σκέτα σκουπίδια.... Είμαι λοιπόν άνθρωπος και επιδιώκω να είμαι σε μια πορεία ατελεύτητης υπαρξιακής ολοκλήρωσης. Οι υπόλοιποι επιθετικοί προσδιορισμοί, που δείχνουν καταγωγή ή θρησκεία ή οτιδήποτε άλλο, υποχωρούν μπροστά στο κύριο γνώρισμα, αυτό του ανθρώπου.