IN MEMORIAM

Στην Ελλάδα ο Louis Massignon (1883-1962) δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός, ακόμα και στους κύκλους των ερευνητών και των διανοουμένων. Ίσως γιατί η ένθερμη αφοσίωσή του να κατανοήσει το Ισλάμ και να προσεγγίσει θετικά τους Μουσουλμάνους, ανήκει στα θέματα εκείνα, που για πολλούς από τους Έλληνες διανοούμενους είναι taboo.

Με πολύ σεβασμό γράφω τούτο το κείμενο στη μνήμη του μακαριστού πατέρα Louis Massignon, -σε ηλικία εξήντα επτά χρονώ χειροτονήθηκε ιερέας της Μελχιτικής Ελληνικής Καθολικής Εκκλησίας-, θεωρώντας πως η παρακαταθήκη που μας άφησε είναι ιδιαίτερα σημαντική για την εποχή μας. Μια εποχή, που σκοτεινά σύννεφα αντιπαράθεσης εμφανίζονται στον ορίζοντα και προκαλούν φόβο ποικίλων κινδύνων όσον αφορά τη συνύπαρξη ανθρώπων και λαών διαφορετικών πολιτισμών και πίστεων, και κυρίως όσον αφορά την ανάπτυξη γόνιμου διαλόγου ανάμεσα σε ανθρώπους και λαούς διαφορετικών ταυτοτήτων.

Ο Louis Massignon διέφερε σημαντικά από άλλους ερευνητές της Δύσης που μελέτησαν τη μουσουλμανική Ανατολή και ιδίως τους Άραβες, ως κάτι το εξωτικό και από μια οπτική γωνία υπέρτερης θέσης. Ο Massignon βρέθηκε στο Ιράκ της περιόδου του Μεσοπολέμου, -τότε η χώρα αυτή ήταν υπό βρετανικό έλεγχο-, για να συμμετάσχει σε ανασκαφές γαλλικής αποστολής. Θεωρήθηκε ως κατάσκοπος από τους Βρετανούς και γι' αυτό συνελήφθη. Πέρασε και άλλες δοκιμασίες που έθεσαν σε κίνδυνο τη ζωή του. Τελικά σώθηκε χάριν της φροντίδας και της προστασίας που του προσφέρθηκε από τη σημαντική μουσουλμανική οικογένεια Alusi της Βαγδάτης, η οποία επιπρόσθετα του άνοιξε διάπλατα τον κόσμο του αγίου Husayn Ibn Mansur al-Hallaj, που ο βίος και το μαρτύριό του ήδη είχαν ελκύσει το ερευνητικό ενδιαφέρον του Massignon. Για τον Louis Massignon η επιστημονική ενασχόλησή του με την προσωπικότητα και την παρακαταθήκη του al-Hallaj δεν αποτελούσε ένα σύνηθες έργο ακαδημαϊκού ερευνητή. Το πρόσωπο του πρωτομάρτυρα των Σούφι δεν ήταν απλά ένα 'αντικείμενο' έρευνας για τον Massignon, αλλά το υποκείμενο βαθέος σεβασμού που αξίζει να μελετηθεί ο βίος και το μαρτύριό του με το ήθος που απαιτείται όταν προσεγγίζεται ένας αυθεντικός άγιος άνθρωπος του Θεού!

Όντας ο Massignon κατ΄αρχάς ένας άνθρωπος από τη Δύση ανακάλυψε νέες, πρωτόγνωρες αξίες στην Ανατολή και ιδίως μεταξύ των Αράβων, Μουσουλμάνων και Χριστιανών. Ανακάλυψε τη φιλοξενία, την αρετή που αξίωσε να γίνει ο Αβραάμ αγαπημένος φίλος του Θεού, μετά τη φιλοξενία που πρόσφερε στους τρεις αγίους Αγγέλους, που κατά μία ερμηνεία δεν ήταν παρά κάλυψη της παερουσίας Αυτού του Ίδιου του Θεού. Ανακάλυψε τη μυστική υποκατάσταση, υιοθετώντας την αραβική λέξη badaliya, που σημαίνει παίρνω τη θέση κάποιου άλλου ή αντικαθιστώ έναν άλλο, με μόνο κίνητρο την αγαπητική συμπάθεια, έστω και αν η επιλογή της υποκατάστασης του άλλου εμπεριέχει την κατάφαση στη θυσία, ακόμα κι αν τούτο σημαίνει παράωρη γεύση θανάτου. Στη μυστική υποκατάσταση που βρήκε στον κόσμο του Ισλάμ ο Massignon αναγνώρισε βιωματικά την εκ μέρους του Ιησού Χριστού επιλογή του Σταυρού. Ανακάλυψε τέλος τη μεσιτεία, τη διαμεσολάβηση με πόνο και δάκρυα χάριν του άλλου, του άγνωστου, του περιθωριακού, του φτωχού και ασήμαντου, που ο βίος του είναι εμπερίστατος και ζοφερός, σημαδεμένος από τη θλίψη και την απελπισία. Πρόκειται για τ ην κατ΄εξοχήν εκδήλωση της αγιότητας. Οι άγιοι άνθρωποι του Θεού είναι δίαυλοι ανάμεσα στη γη και στον ουρανό. Ευαίσθητοι στο ανθρώπινο κλάμα ή στη σιωπή του πόνου μεταφέρουν τις ικεσίες μας στον Φιλάνθρωπο και Ελεήμονα Πατέρα....

Το 1934 στη φραγκισκανική εκκλησία της Δαμιέττης, στην Αίγυπτο, μαζί με την από πολλά χρόνια Αιγύπτια Χριστιανή φίλη του Μαίρη Kahil, έδωσαν υπόσχεση να τηρήσουν τη badaliya για τους Μουσουλμάνους προσφέροντας τις προσευχές του για τούτο το σκοπό και συμβάλλοντας στην προαγωγή της κατανόησης μεταξύ Εβραίων, Χριστιανών και Μουσουλμάνων του μεταξύ τους συνδέσμου εξαιτίας της κοινής αβραμιαίας κληρονομιάς τους. Η υπόσχεση δόθηκε στην εκκλησία που χτίσθηκε σε ανάμνηση της συνάντησης στον ίδιο τόπο, το 1219, του αγίου Φραγκίσκου της Ασσίζης με τον Σουλτάνο Μαλίκ αλ Καμίλ.

Ο Luis Massignon είχε επηρεαστεί από τη ζωή και την αποστολή του μακαρίου Καρόλου ντε Φουκώ, του ερημίτη της Σαχάρας, που δολοφονήθηκε στο ησυχαστήριό του στο Tamansaret. Ο Κάρολος ντε Φουκώ ζούσε μεταξύ των Τουαρέγκ της ερήμου, υπάρχοντας ως ζώσα μαρτυρία Ιησού Χριστού χωρίς πρόθεση να ασκήσει προπαγάνδα μεταστροφής οποιουδήποτε από το Ισλάμ στο Χριστιανισμό.

Το 1958 ο Μassignon είχε γράψει: "Δεν υπάρχουν εκλεκτοί λαοί. Η χάρις του Χριστού περιρρέει οπουδήποτε. Ο Χριστός είναι παρών σε κάθε ζωντανή ύπαρξη. Η φανέρωση της χάριτος στο Ισλάμ, δεν αποτελεί κίνδυνο. Απεναντίας είναι καρπός της απολυτρώσεως. Το μεγαλύτερο εμπόδιο (στη ροή της χάριτος) ορθώνεται από μας τους ίδιους. Έχουμε ανάγκη την κάθαρση. Να αξιωθούμε να είμαστε καθαροί στις σκέψεις μας και στον τρόπο που θεωρούμε τα πράγματα".

Σε μιαν εποχή, που μεταξύ κύκλων της Δύσης, (πολιτικών, θρησκευτικών κ.ά.) καλλιεργείται με ποικίλους τρόπους η ένταση ανάμεσα στην "ιουδαιοχριστιανική" Δύση και στο Ισλάμ, με νομοτελειακή κατάληξη τη σύγκρουση των δύο κόσμων. Σε μιαν εποχή, που κύκλοι της Δύσης έχουν δαιμονοποιήσει τον κόσμο του Ισλάμ και επίσης μουσουλμανικοί κύκλοι φανατικών έχουν δαιμονοποιήσει τη Δύση και ιδίως τις Η.Π.Α., χωρίς διάκριση μεταξύ λαού και ηγεσίας, περιλαμβάνοντας στο στόχαστρο του μίσους τους τόσο το Χριστιανισμό όσο και τον Ιουδαϊσμό, το μήνυμα του Louis Massignon είναι ζωτικά επίκαιρο, όπως και η διακονία της κίνησης 'Badaliya', που μορφοποιείται ως αδελφότητα προσευχής μεταξύ Χριστιανών, Μουσουλμάνων και Εβραίων οι οποίοι έχουν αποκτήσει βαθειά συνείδηση της κοινής πνεματικής καταγωγής τους.

Ο Louis Massignon συνέβαλε κατά τη διάρκεια των εργασιών της ΙΙ Βατικανής Συνόδου στην θετική πρόσληψη του Ισλάμ εκ μέρους της Καθολικής Εκκλησίας, γεγονός που έχει αποτυπωθεί στο συνοδικό κείμενο 'Nostra Aetate'.

Ένας ερευνητής του έργου και της παρακαταθήκης του Louis Massignon o J. J. Waardenburg έχει συνοψίσει ως εξής την πνευματική κληρονομιά που άφησε ο π. Louis:

1. Ο Θεός είναι ελεύθερος να αποκαλύπτει τον Εαυτό Του, όποτε και όπου επιθυμεί.

2. Η ενέργεια του Θεού δρα στον κόσμο της χάριτος. Τούτο σημαίνει πως η χάρις του Θεού μπορεί να φανερωθεί και πέραν των ορίων του Χριστιανισμού. Μπορεί να τη συναντήσουμε στα μυστικά μονοπάτια (tarikats) που διατρέχουν το σώμα του Ισλάμ.

3. Η θρησκευτική ανακάλυψη έχει υπαρξιακό χαρακτήρα. Το αντικείμενο της θρησκευτικής αναζήτησης είναι σημαντικό για τον αναζητητή.

4. Η 'θρησκευτική επιστήμη' αποτελεί μια σπουδή κατά το ακριβές, το ουσιαστικό περιεχόμενο της λέξης: Είναι μια ανακάλυψη της Χάριτος, δηλαδή του έργου του Αγίου Πνεύματος, του Ruh Allah.

Τελειώνοντας τούτο το in memoriam σημείωμα θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφερόμασταν στην πρόταση του μακαριστού πατέρα Louis Massignon, για την ανάγκη μιας νέας πνευματικότητας, έμπλεης από τα εξής στοιχεία: Μια αυθεντική πνευματικότητα θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από την προτεραιότητα που προσφέρει στο διάλογο, από την ανάγκη καλλιέργειας ευρυχωρίας πνεύματος και από την χωρίς παρεκκλίσεις τήρηση της αρχής της ανεκτικότητας.

Υποσημείωση:

Οι Φίλοι του Louis Massignon, Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί κυρίως, πραγματοποιούν ετήσιο προσκύνημα στο Ιερό Παρεκκλήσι των 'Επτά Κοιμωμένων Νέων της Εφέσου', στο Vieux Marche της Βρεττάνης (Γαλλία). Οι Επτά Κοιμώμενοι θεωρούνται περισσότερο ένας ευσεβής θρύλος παρά μια πραγματικότητα, αλλά παρόλα αυτά η μνήμη τους γιορτάζεται στην Ανατολική Εκκλησία στις 22 Οκτωβρίου, ενώ στη Δυτική στις 27 Ιουλίου. Η μνήμη τους τιμάται και στο Ισλάμ, μιας και το Κοράνιο τους αφιερώνει τη σούρα 18 (το Σπήλαιο).