“εἰς μνημόσυνον αἰώνιον ἔσται δίκαιος”. Ψαλμός 111: 6 Μνήμη Χρήστου Γιανναρά... Η τραγική κορύφωση του μετεμφυλιακού κράτους στην Ελλάδα ήταν η επτάχρονη δικτατορία των στρατιωτικών (1967-1974). Το ελληνικό κράτος μετά την Κατοχή εμφάνισε μια ξεχωριστή ιδιαιτερότητα: Οι δωσίλογοι, με εξαίρεση ελάχιστες περιπτώσεις, όχι μόνον δεν τοποθετήθηκαν ως προδότες στο περιθώριο της απαξίας της εθνικής μνήμης και δεν καταδικάστηκαν από από τα Ειδικά Δικαστήρια Δωσιλόγων, αλλά απεναντίας, “πλούτισαν” την τάξη των εθνικοφρόνων που αντιτάχθηκαν στον κομμουνισμό, ενώ ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, υπήρξε η πρώτη αιματηρή σύγκρουση των δύο στρατοπέδων εντός του Ψυχρού Πολέμου. Ενώ εξελισσόταν ο ελληνικός Εμφύλιος, έπρεπε να προβληθεί το ιδεολογικό αντίπαλο δέος του εθνικού κράτους, κατά του Μαρξισμού-Λενινισμού, της ιδεολογίας του ΚΚΕ. Το 1948 ιδρύεται ο Σύλλογος “Το Ελληνικόν Φως” , από τη θρησκευτική οργάνωση “Αδελφότης Θεολόγων «Η Ζωή»”, μετά από πρωτοβουλία του καθηγητή της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Αθήνας Αλέξανδρου Τσιριντάνη, του προϊσταμένου της «Ζωής» Σεραφείμ Παπακώστα, σε συνεργασία με τον βασιλέα Παύλο. Ο σύλλογος αυτός διαδραμάτισε εξαιρετικά σημαντικό ρόλο, όσον αφορά την «πνευματικήν καθοδήγησιν και τόνωσιν του εθνικού αγώνος», δηλαδή του εμφυλίου πολέμου, υπερασπιζόμενος τις κυβερνητικές δυνάμεις. “Το Ελληνικόν Φως” με πλουσιοπάροχη οικονομική συνδρομή εκ μέρους του κράτους, ανέλαβε τη διεξαγωγή του προπαγανδιστικού αντικομουνιστικού αγώνα, με βιβλία, περιοδικά, φυλλάδια, ομιλίες και άλλες δραστηριότητες. Η Αδελφότητα “Ζωή”, από τον μεσοπόλεμο ακόμα, με αποκορύφωμα όμως την διάρκεια του Εμφυλίου, υπήρξε το προπαγανδιστικό οπλοστάσιο του κράτους κατά του Κομμουνισμού. Με την ίδρυση του “Ελληνικού Φωτός”, το ίδιο το παλάτι ανέθεσε επίσημα στην “Ζωή” τον αντικομμουνιστικό αγώνα. Η αντικομμουνιστική προπαγάνδα του κράτους, εμφανιζόταν παραπλανητικά στον λαό, ως λόγος, αμιγώς θρησκευτικός! Το ελληνικό Σύνταγμα του 1952 επίσημα, στο άρθρο 16, υιοθετεί ως αντίβαρο στον Κομμουνισμό, που ήδη είχε ηττηθεί με το τέλος του εμφυλίου, την ιδεολογία του “ελληνοχριστιανικού πολιτισμού”. Ο Χρήστος Γιανναράς έγινε μέλος της Αδελφότητας Θεολόγων “η Ζωή”, αλλά είχε την τόλμη και την εντιμότητα να αποχωρήσει το 1964, σε ηλικία είκοσι εννιά χρόνων. Μετά την αποχώρησή του από την “Ζωή” δεν έμεινε σιωπηλός “ιδιώτης”. Απεναντίας, το 1964 εκδίδει μια μικρή συλλογή μεστών προβληματισμού γραπτών του με τίτλο “Πείνα και Δίψα”, που επανεκδίδεται το 1969, ενώ ηγεμονεύει στην Ελλάδα η συνταγματική εκτροπή των επίορκων αξιωματικών. Το 1966 κυκλοφορεί ο Γιανναράς το βιβλίο του “Τίμιοι με την Ορθοδοξία” και το 1970 βιβλίο με τίτλο “Η Ελευθερία του Ήθους”. Η Αντίσταση κατά της χούντας δε γινόταν μόνον από τις διάφορες αριστερές οργανώσεις του εξωτερικού και του εσωτερικού, ή από ιδεολόγους της Δημοκρατίας όπως ο Αλέκος Παναγούλης. Υπήρχε και μια άλλη αντίσταση κατά της βαρβαρότητας, που αμφισβητούσε καίρια τον ιδεολογικό πυρήνα, που προκάλεσε την κατάληψη της χώρας από την χούντα. Ο Χρήστος Γιανναράς, με περισσή τόλμη, δίχως τυμπανοκρουσίες αντιστασιακές, με τα γραπτά του, που κυκλοφορούσαν κατά την Επταετία αμφισβητούσε έντονα τη νομιμοποίηση της χούντας! Οι συνταγματάρχες ένα από τα πρώτα μέτρα που έλαβαν, για τον έλεγχο της ψυχής και της συνείδησης του Λαού ήταν η επιβολή κανονικής εκτροπής στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος. Αλίευσαν από την Αδελφότητα “Ζωή” κατά πρώτον, αλλά και από την Αδελφότητα “ο Σωτήρ” πρόθυμους μοιχεπιβάτες, που τοποθέτησαν σε επισκοπικούς θρόνους, ενώ απομάκρυναν από την Αθήνα και τον Αυγουστίνο Καντιώτη, ιδρυτή πλέγματος παρεκκλησιαστικών οργανώσεων και τον έκαναν μητροπολίτη στην ακριτική Φλώρινα, έτσι ώστε, το σύνθημά του “ελευθέρα και ζώσα εκκλησία” να είναι πλέον κενό περιεχομένου και αξίας. Ο Χρήστος Γιανναράς άσκησε έντονη κριτική στο ήθος, στην νοοτροπία και στις πρακτικές της “Ζωής”, αλλά και όλων των χριστιανικών οργανώσεων, που λειτουργούσαν στην Ελλάδα και είχαν προέλθει από την μήτρα της “Ζωής”. Αυτή η κριτική του Γιανναρά ήταν πράξη αντίστασης κατά της χούντας.... Ήμουν φοιτητής κατά την Επταετία. Τότε ανακάλυψα τον Γιανναρά. “Πείνα και Δίψα”, “Τίμιοι με την Ορθοδοξία”, “Η Ελευθερία του Ήθους”..... Στο βαρύ κλίμα της πνευματικής και πολιτικής ανελευθερίας των φοιτητικών μου χρόνων, ο Χρήστος Γιανναράς, άνοιξε σε μένα, όπως και σε άλλους φίλους και φίλες εκείνης της εποχής, παράθυρα απ’ όπου ανασαίναμε έναν φρέσκο αέρα και ζούσαμε.... Τα γραπτά του Γιανναρά που σημάδεψαν τον τρόπο της σκέψης μου είναι “Το Καταφύγιο Ιδεών” (1987) και το υπέροχο, “Σχόλια στο Άσμα Ασμάτων” (2016).... Ο Χρήστος Γιανναράς υπήρξε Φιλόσοφος αλλά και Θεολόγος. Όταν με επικεφαλής τον Σάκη Καράγιωργα μεθοδεύονταν ποικίλες αντιδράσεις προκειμένου να μην εκλεγεί Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ήμουν πολύ θυμωμένος και χάρηκα, όταν τελικά ο Γιανναράς εκλέχτηκε καθηγητής Φιλοσοφίας. Τρεις σημαντικοί Καθηγητές της Θεολογικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών είχαν προτείνει στον Χρήστο Γιανναρά να υποβάλλει διδακτορική διατριβή, που όπως είχε ακουστεί είχε σχεδόν έτοιμη. Οι Καθηγητές εκείνοι ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και Αλβανίας Αναστάσιος Γιαννουλάτος, ο μακαριστός Νίκος Νησιώτης και αν δεν με προδίδει η μνήμη, ο επίσης μακαριστός Ηλίας Βουλγαράκης. Αυτά πρέπει να συνέβησαν πριν το 1970. Τότε ολόκληρη η Θεολογική Σχολή της Αθήνας δέχθηκε έναν αήθη εκβιασμό, που στο κέντρο του βρισκόταν ο Γιανναράς και οι απόψεις του. Ο καθηγητής Ποιμαντικής και Κανονικού Δικαίου Κωνσταντίνος Μουρατίδης, είχε δηλώσει, ότι αν γίνει δεκτή διδακτορική διατριβή του Χρήστου Γιανναρά, θα αποχωρήσει από την Σχολή και θα την καταγγείλει παντού για κακοδοξία και αίρεση.... Τελικά ο Γιανναράς αποφάσισε να προσφύγει στον τότε παντοδύναμο Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Παναγιώτη Χρήστου. Ο Χρήστου δέχθηκε την διατριβή του Χρήστου Γιανναρά, με έναν όρο: Να μεταγραφεί από την δημοτική στην καθαρεύουσα το κείμενο. Το 1970 έγινε δεκτή η δικτατορική διατριβή του Γιανναρά, με τίτλο “Το οντολογικόν περιεχόμενον της θεολογικής εννοίας του προσώπου”, από την Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ. Ο Χρήστος Γιανναράς αμφισβήτησε έντονα την δαιμονοποίηση του έρωτα, από τις χριστιανικές οργανώσεις και από την υπόδουλη σ’ αυτές Εκκλησία της Ελλάδος. Τότε επιστρατεύθηκε ο Μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης και η εφημερίδα “Ορθόδοξος Τύπος” για να πλήξουν τον Γιανναρά σαν αιρετικό! Οι εκδόσεις της εφημερίδας κυκλοφόρησαν το 1989 ένα μικρό βιβλίο του Θεόκλητου Διονυσιάτη με τίτλο, “Ο Νικολαϊτικός Ερωτισμός των Νεορθοδόξων (με θεωρητικό τον κ. Γιανναρά)”! Ο Χρήστος Γιανναράς, σε δίσεκτους καιρούς, για την Ελλάδα και την τοπική Εκκλησία της, υπήρξε το όργανο του Παρακλήτου, που άνοιξε πόρτες και παράθυρα, κλειστά ως τότε, για να πνεύσει ο φρέσκος αέρας που ζωοποιεί. Ο Γιανναράς, κατέκρινε τον πιετισμό και πρότεινε το ήθος της Ελευθερίας. Ο Γιανναράς, κατέκρινε την δαιμονοποίηση του έρωτα και διακήρυξε πως ο έρωτας είναι ο μόνος δρόμος για την ολοκλήρωση του προσώπου. Ο Γιανναράς, απέκδυσε την Εκκλησία του Χριστού από τον μανδύα της θρησκείας και διακήρυξε, πως η Εκκλησία υπάρχει με κέντρο την Ευχαριστιακή Σύναξη, όπου με τον Άρτο και τον Οίνο πραγματώνεται η θεανδρική παρουσία του Ιησού Χριστού στην ζωή μας.... Κλείνω τούτο το ελάχιστο αφιέρωμα στον Δάσκαλο Χρήστο Γιανναρά με όσα λέει η εξόδιος ακολουθία: Μακαρία ἡ ὁδός, ᾗ πορεύει σήμερον, ὅτι ἡτοιμάσθη σοι τόπος ἀναπαύσεως.... 27 Αυγούστου 2024