Το Μεγάλο Σχίσμα του 1054, είναι η διαίρεση μεταξύ της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας της Δύσης και της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας της Ανατολής και η διακοπή της κοινωνίας μεταξύ τους. Οι δύο Εκκλησίες εκδήλωσαν πανηγυρικά την μεταξύ τους διαίρεση και εξαπέλυσαν η μία κατά της άλλης αναθεματισμούς τον Ιούλιο του 1054.
Το σχίσμα και η διαίρεση στο Σώμα του Χριστού αποτελεί σκάνδαλο και όνειδος. Παρόλα αυτά, από το 1959 άρχισαν σοβαρές προσπάθειες και από τις δύο πλευρές, κατ’ αρχάς επικοινωνίας μεταξύ των δύο Εκκλησιών, Καθολικής και Ελληνορθόδοξης, με προοπτική την ευλογημένη Ένωση.
Ο άγιος Πάπας Ιωάννης ο 23ος προσκάλεσε τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες στην Β΄ Βατικανή Οικουμενική Σύνοδο τον Οκτώβριο του 1962.
Αρχές του Ιανουαρίου του 1964 συναντήθηκαν στην Ιερουσαλήμ ο άγιος Πάπας Παύλος ο 6ος και ο φωτισμένος οσιακής μνήμης Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας.
Στις 7 Δεκεμβρίου 1965, κατά το τέλος των εργασιών της Β΄ Βατικανής Συνόδου συντελέστηκε αμοιβαία η άρση των αναθεμάτων, που βάρυναν τις δύο Εκκλησίες, Ανατολής και Δύσης. Στην θεία λειτουργία που είχε γίνει στην βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, από τη μια μεριά με την Ευχαριστιακή Σύναξη σφραγίστηκαν οι εργασίες της Β΄ Βατικανής Συνόδου και από την άλλη σφραγίστηκε το ευλογημένο τόλμημα, καρπός του Παρακλήτου, της αμοιβαίας άρσης των αναθεμάτων μεταξύ Δύσης και Ανατολής.
Της θείας λειτουργίας προεξήρχε ο Πάπας Παύλος ο 6ος, ενώ ο Καρδινάλιος Αυγουστίνος Μπέα ανέγνωσε την παπική πράξη της άρσεως στα λατινικά. Ο άγιος Πάπας Παύλος έκανε την απόλυση της λειτουργίας στα ελληνικά (Ὀ εὐλογῶν τούς εὐλογοῦντας Σε Κύριε…).
Στην μίζερη και εκκλησιαστικά Ελλάδα, ακόμα και Ιεράρχες, θεωρούν ότι ο λατινικός λειτουργικός ρυθμός αφορά μόνο την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, ενώ δεν λείπουν και οι πέρα ως πέρα άφρονες κληρικοί, κάθε βαθμού, και λαϊκοί, που κρίνουν ακόμα τους Καθολικούς Χριστιανούς σαν αιρετικούς, συνδέοντας τον λατινικό ρυθμό με την «αίρεση»!
Αγνοούν οι δύσμοιροι, πως η Ρωσσική Ορθόδοξη Υπερόρια Εκκλησία (ROCOR), που χωρίς να είναι αρτηριοσκληρωτική, χαρακτηρίζεται μάλλον ως συντηρητική σε θέματα πίστεως και ήθους, διατηρεί στους κόλπους της δικαιοδοσίας της Ορθόδοξες Ενορίες Λατινικού Ρυθμού ( https://www.rocor-wr.org/. The Western Rite Communities of Russian Orthodox Church Outside Russia). Μάλιστα εκείνος που ενθάρρυνε και στήριξε την λειτουργία ορθόδοξων κοινοτήτων λατινικού ρυθμού υπήρξε μια άγια μορφή, ο Ιωάννης ο Μαξίμοβιτς, Αρχιεπίσκοπος Σαγκάης και Σαν Φρανσίσκο. Πιθανώς και σε άλλες ορθόδοξες δικαιοδοσίες στην Δύση να υπάρχουν λατινικού ρυθμού ορθόδοξες κοινότητες. Η Καθολική Εκκλησία ή η Αγγλικανική Εκκλησία (που λειτουργικά μοιάζει σε πάρα πολλά σημεία με την Καθολική Εκκλησία), δεν έχουν αντιδράσει γι’ αυτές τις ορθόδοξες κοινότητες. Ποτέ η ισχυρή Καθολική Εκκλησία δεν θεώρησε ότι οι λατινικού ρυθμού ορθόδοξες εκκλησίες αποτελούν έναν δούρειο ίππο, για να προσηλυτίσουν Καθολικούς στην Ορθοδοξία.
Το Μεγάλο Σχίσμα του 1054, τόσο στη Δύση, όσο και στην Ανατολή προβλημάτισε έντονα Χριστιανούς, κληρικούς και λαϊκούς. Ένιωθαν πως η διαίρεση του Σώματος του Χριστού αποτελούσε όνειδος και προδοσία του Ευαγγελίου του Ιησού Χριστού. Όταν ο Ιησούς στον Κήπο της Γεσθημανή προσευχόταν και ο ιδρώτας της αγωνίας Του έπεφτε στη γη, λες και ήταν θρόμβοι αίματος, ανάμεσα στα άλλα, για τα οποία παρακάλεσε τον Πατέρα, ήταν να είναι οι Μαθητές και οι Ακόλουθοί Του ένα, όπως ο Πατέρας και ο Υιός είναι ένα («ἲνα ὦσιν ἓν καθώς καί ἡμεῖς», Ευαγγέλιο του Ιωάννη 17:11).
Η Εκκλησία της Δύσης, κατά το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση είχε περάσει από μια τεράστια και βαθιά κρίση. Σε σημείο, που η λέξη «Μεσαίωνας» να είναι συνώνυμη με την πλέον σκοτεινή περίοδο της Ευρώπης, με κύρια ευθύνη την Ρωμαϊκή Εκκλησία κατ’ άνθρωπο. Η περίοδος της Αναγέννησης επίσης υπήρξε εξαιρετικά ζοφερή για την Δυτική Εκκλησία. Η Εκκλησία αντιμετωπιζόταν με απαξία και υπήρχε μια τάση αποστροφής από την εκκλησιαστική διδαχή.
Πρέπει να γίνει δεκτό, ότι η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν είχε αντιμετωπίσει την κατάπτωση του πολιτισμού, όπως είχε συμβεί στη Δύση κατά τους μέσους χρόνους. Με άλλα λόγια η Ανατολή δεν διήλθε την δοκιμασία ενός Μεσαίωνα. Παρόλα αυτά το σχίσμα μεταξύ των Εκκλησιών Δύσης και Ανατολής ήταν ένα οδυνηρό γεγονός και λόγω του δυτικού μεσαίωνα, η αποξένωση των Χριστιανών Ανατολής και Δύσης βάθυνε ακόμα περισσότερο.
Παρά το βαρύ εκκλησιαστικό κλίμα γενικά, έγιναν δύο σοβαρές προσπάθειες προσέγγισης των Εκκλησιών Δύσης και Ανατολής μετά το Μεγάλο Σχίσμα.
Η πρώτη προσπάθεια έγινε με τη σύγκληση Οικουμενικής Συνόδου (1274) στη Λυών της Γαλλίας. Δυστυχώς, η Σύνοδος αυτή δεν βρήκε την αναγκαία ανταπόκριση στη συνείδηση του Λαού του Θεού. Εντούτοις, αυτό το γεγονός δεν θα έπρεπε να μειώσει την σπουδαιότητα εκείνης της Συνόδου, ως προσπάθειας επανένωσης της Ανατολής με την Δύση. Με την ευκαιρία της Συνόδου της Λυών αναδείχθηκαν ορισμένες σημαντικές προσωπικότητες, ως υποστηρικτές της ενώσεως της Εκκλησίας του Χριστού. Πρόκειται για τους «Ενωτικούς» της Ανατολικής Εκκλησίας. Εξέχουσα είναι η θέση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννη ΙΑ΄ του Βέκκου (+1297). Επί της πατριαρχίας του Ιωάννη Βέκκου, στις 6 Ιουλίου 1274 είχε υπογραφεί εκ μέρους της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως η ένωση των Εκκλησιών Ανατολής και Δύσης. Ο Γεώργιος Ακροπολίτης (+1282) υπήρξε σπουδαίος λόγιος, διπλωμάτης και ιστορικός του 13ου αιώνα. Συμμετείχε το 1274 στην Σύνοδο της Λυών ως εκπρόσωπος του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ του Παλαιολόγου και προσυπέγραψε με την ιδιότητα αυτή την ένωση των Εκκλησιών. Ο Γεώργιος Μετοχίτης (+1328) ήταν Αρχιδιάκονος στην Κωνσταντινούπολη κατά τη δεκαετία του 1270 και στις αρχές του 1280. Υπήρξε θερμός υποστηρικτής της ένωσης των Εκκλησιών, σύμφωνα με τις αποφάσεις της Συνόδου της Λυών. Μετά τη Σύνοδο της Λυών, υπηρέτησε ως πρέσβης του Αυτοκράτορα στην Αυλή τεσσάρων παπών. Ο Βαρλαάμ ο Καλαβρός (+1348) ήταν λόγιος Μοναχός από την Καλαβρία, με σπουδές στη Ρώμη Μαθηματικών, Φιλοσοφίας και Θεολογίας. Έγινε Επίσκοπος Ιέρακος της Δυτικής Εκκλησίας στη νότια Ιταλία. Έχει μείνει περσσότερο γνωστός ο Βαρλαάμ από την θεολογική αντίθεσή του προς το πνευματικό κίνημα του Ησυχασμού, που είχε αναπτυχθεί στην Ανατολική Εκκλησία. Τελικά στην Ανατολική Εκκλησία οι απόψεις του Βαρλαάμ κρίθηκαν ως αιρετικές σε Σύνοδο του 1341, η οποία επικύρωσε τις διδασκαλίες του Γρηγορίου του Παλαμά, που είχε υπερασπιστεί τους Ησυχαστές ως ορθόδοξες. Ο Νικηφόρος Γρηγοράς (+1360), υπήρξε σημαντικός λόγιος στην Κωνσταντινούπολη. Στην Μονή της Χώρας είχε λειτουργήσει σχολή την δεκαετία 1320-1330, όπου δίδασκε Έλληνες κλασικούς. Στην μεγάλη διαμάχη ως προς το Ησυχαστικό Κίνημα συντάχθηκε με τις απόψεις του Βαρλαάμ του Καλαβρού, καταδικάστηκε από την Ανατολική Εκκλησία ως αιρετικός. Ο Ιωάννης ΙΔ΄ ο Καλέκας (+1347) υπήρξε Οικουμενικός Πατριάρχης και σφοδρός πολέμιος του Ησυχασμού και του Γρηγορίου του Παλαμά. Όταν επικράτησε στην Ανατολική Εκκλησία ο Ησυχασμός, ως ορθόδοξη διδασκαλία, με πρωτοβουλία του Αυτοκράτορα Ιωάννη Καντακουζηνού, συνεκλήθη Σύνοδος, στην οποία συμμετείχε ο αυτοκράτορας και η Άννα Παλαιολογίνα (1347), που καθαίρεσε τον Ιωάννη Καλέκα από τον θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως και τον εξόρισαν στο Διδυμότειχο, όπου απεβίωσε. ο Δημήτριος Κυδώνης (+1398) ήταν Βυζαντινός λόγιος και δημόσιος αξιωματούχος. Κατά την ησυχαστική έριδα, του 14ου αιώνα, υπήρξε πολέμιος των Ησυχαστών. Το συγγραφικό και μεταφραστικίο έργο του υπήρξε εξαιρετικά σημαντικό. Μεταξύ των άλλων είχε μεταφράσει τα δύο πρώτα μέρη της Summa Theologiae, του Θωμά Ακινάτη. Υπήρξαν και άλλοι λόγιοι και θεολόγοι της Ανατολής, που εκδήλωσαν ενωτικό φρόνημα στο όνειδος της διαίρεσης των Εκκλησιών Ανατολής και Δύσης.
Επί δύο περίπου αιώνες, μετά την Σύνοδο της Λυών, γίνονταν συζητήσεις με αντικείμενο την ένωση των Εκκλησιών, κάτι που δεν είχε επιτευχθεί στη Λυών, όπως ειπώθηκε. Το 1439 σε Σύνοδο που είχε συγκληθεί στην Φλωρεντία, υπογράφηκε πράξη μεταξύ Ανατολικών και Δυτικών Χριστιανών για την αποκατάσταση της ενότητας της Εκκλησίας του Χριστού. Η προετοιμασία υπήρξε σημαντική τόσο στην Κωνσταντινούπολη, όσο και σε ορισμένες Μητροπόλεις. Στην Σύνοδο της Φλωρεντίας αναδείχθηκαν οι προσωπικότητες του Μητροπολίτη Νικαίας Βησσαρίωνος και Κιέβου Ισιδώρου. Οι δύο τελευταίοι Αυτοκράτορες της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Ιωάννης Η΄ ο Παλαιολόγος (+1448) και Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Δραγάσης Παλαιολόγος (+1453), ο “Μαρμαρωμένος Βασιλιάς”, της Άλωσης της Βασιλεύουσας παρέμειναν ενωτικοί Χριστιανοί ως τον θάνατό τους.
Τα κίνητρα των ενωτικών κυρίως ήταν εκκλησιαστικά, καθώς προσελάμβαναν την διαίρεση των Χριστιανών ως οδύνη.
Χαρακτηριστικό είναι ένα απόσπασμα έργου του από Νικαίας Βησσαρίωνος: «ὡς εἶναι λοιπόν φανερόν πᾶσιν, αὐτούς ἓπεσθαι τοῖς ἁγίοις Δυτικοῖς τε ἅμα καί Ἀνατολικοῖς κοινοῖς οὖσι Πατράσι καί διδασκάλοις. Ποίῳ τοίνυν δικαίῳ τῶν τοιούτων διασταίημεν; Τίσιν εὐπροσώποις λόγοις τήν αὐτῶν φύγοιμεν κοινωνίαν; Ποία ἡμῖν ἱκανή πρός Θεόν ἔσται ἀπολογία τοῦ τοσούτου κακοῦ τῆς τῶν ἀδελφῶν διαιρέσεως, ἥν ὥστε αὐτῆς ἀνελεῖν Χριστός καί πάντας ἑνῶσαι, κατῆλθε καί ἐσαρκώθη, καί σταυρόν κατεδέξατο, καί παρέδωκεν ἑαυτόν;» (Βησσαρίωνος MIGNE P.G. 161, 610 A-B).
Τις κατά τόπους Ανατολικές Καθολικές Εκκλησίες, οι οποίες πριν έλθουν σε πλήρη κοινωνία με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, αναγνωρίζοντας την διακονία του Πάπα Ρώμης ως του πρώτου Επισκόπου της Οικουμενικής Εκκλησίας του Χριστού, ήταν σε κοινωνία με ἐνα από τα πατριαρχεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, οι Ορθόδοξοι, μειωτικά και απαξιωτικά τις αποκαλούν «ουνιτικές εκκλησίες» και τα μέλη τους «Ουνίτες». Μάλιστα εκ προοιμίου και δίχως τον ελάχιστο σεβασμό στα συμβάντα της ιστορίας, οι Ορθόδοξοι θεωρούν τις εκκλησίες που ονομάζουν ουνιτικές, ως «δάκτυλο» του Βατικανού με σκοπό τον προσηλυτισμό Ορθοδόξων Χριστιανών στον Παπισμό, όπως επίσης απαξιωτικά και μειωτικά, αποκαλούν την Δυτική Εκκλησία.
Υπάρχουν δυστυχώς μεταξύ των Ορθοδόξων ιεραρχών και των θεολόγων εκείνοι, που παραβλέπουν την άρση των αναθεμάτων και εναντιώνονται με φοβερή μανία στον διάλογο της Καθολικής και της Ορθόδοξης Εκκλησίας, με προοπτική την πλήρη ένωση των δύο Εκκλησιών. Επίσης με υπερβολικό φανατισμό αντιτίθενται στον κοινό εορτασμό του Πάσχα, κάτι που συμβαίνει εφέτος, το 2025!
Υπεραμύνονται την διαίρεση του Σώματος του Χριστού, λες και η διαίρεση των Εκκλησιών, που αποτελεί διηνεκή θλίψη του Παρακλήτου, είναι «ευλογία», αρνούμενοι την υπακοή στην επιθυμία του Ιησού Χριστού «ἵνα πάντες ἕν ὤσι».
Στην φωτογραφία είναι ο Επίσκοπος Καρκαβίας Εμμανουήλ ο Νιν, Έξαρχος των Ελληνόρρυθμων Καθολικών στην Ελλάδα, στον ελληνοκαθολικό ναό των Αγίων Πέτρου και Παύλου στα Γιαννιτσά.
Γεώργιος Αναγνώστης
Μεγάλη Εβδομάδα 2025
No comments:
Post a Comment