‘Οὐ δύνασθε Θεῷ δουλεύειν καί μαμμωνᾷ’

            

      Τα Ευαγγέλια διηγούνται πως ο Ιησούς Χριστός αμέσως μετά τη βάπτισή Του οδηγήθηκε από το Πνεύμα στην έρημο, όπου παρέμεινε επί σαράντα μέρες και δέχθηκε τους πειρασμούς του διαβόλου (Ματθ. 4: 1-11, Μαρκ. 1: 12-13, Λουκ. 4: 1-13). Με τον πρώτο πειρασμό ο διάβολος είπε στον Ιησού: «Αν είσαι Υιός του Θεού, πες να γίνουν αυτές οι πέτρες ψωμιά». Η απόκριση του Χριστού ήταν: «Ο άνθρωπος λέει η Γραφή, δε ζει μόνο με ψωμί, αλλά με κάθε λόγο που βγαίνει από το στόμα του Θεού». Την τρίτη φορά που πειράσθηκε ο Ιησούς οδηγήθηκε σ’ ένα ψηλό βουνό από το διάβολο και του έδειξε τα βασίλεια όλου του κόσμου κι αμέσως μετά Του είπε: «Όλα αυτά θα σου τα δώσω, αν πέσεις και με προσκυνήσεις». Ο Ιησούς του απάντησε: «Φύγε από μπροστά μου σατανά! Η Γραφή το λέει καθαρά: μόνο τον Κύριο το Θεό σου θα προσκυνάς και μόνο αυτόν θα λατρεύεις». Και το Ευαγγέλιο συνεχίζει και λέει, «τότε ο διάβολος άφησε τον Ιησού…».

            Στις 16 Οκτωβρίου 2013 ο Οικουμενικός Πατριάρχης που είναι ο Επίσκοπος του Αγίου ‘Ορους βρέθηκε στις Καρυές και σε Διπλή Ιερά Σύναξη μίλησε προς τους Αγιορείτες Πατέρες. Ανέφερε πολλά και ενδιαφέροντα. Σε μια αποστροφή του λόγου του, που παραθέτω στη συνέχεια, αναφέρθηκε στην παραπομπή του Αρχιμανδρίτη Εφραίμ και του Μοναχού Αρσενίου της Μονής Βατοπεδίου σε δίκη για κακουργηματικές πράξεις, με αφορμή τις ανταλλαγές ακινήτων με το Ελληνικό Δημόσιο κατά το πρόσφατο παρελθόν.

«...ἕτερον λυπηρὸν πρόβλημα, ἐξελισσόμενον, παρὰ τὰς ἃς ἔλαβε περὶ τοῦ ἀντιθέτου ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία διαβεβαιώσεις, καὶ λαμβάνον, ὡς ἀνεκοινώθη κατ᾿ αὐτάς, δυσμενῆ τροπήν, εἶναι τό, διὰ τῆς εἰς δίκην παραπομπῆς, διὰ ἐκ προθέσεως πράξεις «κακουργηματικῆς» βαρύτητος, καθηγουμένου ἐκ τῶν πρώτων Ἱερῶν Μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους καὶ μοναχοῦ συνεργάτου αὐτοῦ, ὡς δημοσιεύεται καὶ διαπομπεύεται διὰ τῶν μέσων ἐνημερώσεως πανελληνίως καὶ παγκοσμίως ὁ ἱερὸς οὗτος τόπος τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὁ χῶρος οὗτος τῆς νυχθημέρου προσευχῆς καὶ τῆς ἀσκήσεως. Τὸ γεγονὸς ἐλύπησε τὴν Μητέρα Ἐκκλησίαν καὶ τὴν προβληματίζει, ἐπιδείξασαν μέχρι σήμερον ἀνοχὴν καὶ σύνεσιν. Οἱ εἰρημένοι, κατὰ τὸ κατηγορητήριον παραπεμπτικὸν βούλευμα, ἐκινήθησαν ἀξιοποίνως εἰς πολυπράγμονας πρωτοβουλίας καὶ ἐνεργείας πέραν καὶ ἐπὶ ὑπερβάσει τῶν μοναχικῶν καθηκόντων αὐτῶν, διὰ τὰ ὁποῖα ἐγκατελείψατε οἱ τὸν τόπον τῆς Θεομήτορος οἰκοῦντες τὸν κόσμον καὶ τὰ τοῦ κόσμου. Ὁ διασυρμὸς τὸν ὁποῖον ὑφίσταται ὁ Ἱερὸς Τόπος ἐξ αἰτίας των, ἐπὶ σειρὰν ἐτῶν, εἶναι μέγας. Ἡ τροπὴ τῆς ὑποθέσεως, ἀνεξαρτήτως τῆς ἐκβάσεως τῆς ἐπικειμένης δίκης, διδάσκει ὅτι δὲν εἶναι πρέπον νὰ ἐγκαταλείπουν οἱ μοναχοὶ τὴν μοναχικὴν ἄσκησιν καὶ νὰ ἐπιδίδωνται εἰς ἔργα κοινωνικῆς ἀποστολῆς, διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῶν ὁποίων καταλληλότεροι εἶναι οἱ λαϊκοὶ καὶ ἡ ἐν τῷ κόσμῳ στρατευομένη Ἐκκλησία». 

Ίσως αναρωτηθεί ο αναγνώστης του σημειώματός μου, πώς συνδέονται μεταξύ τους η αναφορά στους δύο από τους τρεις πειρασμούς του Ιησού στην έρημο με την αναφορά της πατριαρχικής ομιλίας στο σκάνδαλο της παραπομπής του ηγουμένου και ενός μοναχού, μιας από τις πρώτες τη τάξει αγιορειτικές μονές, για κακουργήματα με οικονομικό υπόβαθρο. Νομίζω ότι θα συμφωνήσετε, ότι οι δύο πειρασμοί που δέχθηκε ο Χριστός και παρέθεσα στην αρχή αναφέρονταν στα υλικά αγαθά και στην εξουσία που μπορεί να συγκεντρώσει ένας άνθρωπος, που διαθέτει πλούτο. Γιατί η εξουσία πάει χέρι χέρι με την οικονομική δύναμη, αφού η πρώτη αποδεικνύεται θεραπαινίδα της δεύτερης.

Μια από τις τρεις μοναχικές υποσχέσεις που εκουσίως δεσμεύουν έναν άνθρωπο που ενδύεται το μοναχικό σχήμα είναι η ακτημοσύνη. Αν όμως ακτημοσύνη δεν είναι φανέρωση απελευθέρωσης του ανθρώπου από την εξάρτηση από τα υλικά αγαθά και πολύ περισσότερο από τον πλούτο και αν δεν συνιστά κατάφαση του μοναχού ή της μοναχής στην απάντηση που έδωσε ο ίδιος ο Χριστός στον διάβολο, ότι ο άνθρωπος δεν ζει μονάχα με ψωμί, αλλά πάνω απ’ όλα με τον λόγο του Θεού, που είναι αλήθεια και ελευθερώνει, τότε είναι πράγμα δίχως αξία. Αλλά και η υπακοή, που είναι επίσης μια από τις μοναχικές υποσχέσεις, αν δεν σημαίνει επιβεβαίωση της όντως ελευθερίας του ανθρώπου και άρνησή του μπροστά στην φιλαυτία και τον κτητικό εγωισμό, τότε είναι μια υποκρισία. Ο πλούτος αναμφίβολα ως καρπός της φιλάργυρης πλεονεξίας, είναι ειδωλολατρία, όπως το έγραψε ο απόστολος Παύλος (Κολοσ. 3:5). Η φιλαργυρία εκτρέφεται από τον πόθο του αλλοτριωμένου ανθρώπου να αποκτήσει δίχως μέτρο υλικά αγαθά, γιατί αποζητά εξουσία και δύναμη, ως ψευδαίσθηση της ελευθερίας του.

Κυρίως οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί στην Ελλάδα και αλλού στον κόσμο, αλλά και άνθρωποι άλλων πίστεων και πεποιθήσεων, που σέβονται την Εκκλησία του Χριστού, ως παρακαταθήκη ζωτικών παραδόσεων και θησαυροφύλακα αξιών που το πρωτείο του Πνεύματος εμπνέει και όχι σαν καταφύγιο απόκρυψης φοβιών, νευρώσεων και ψυχαναγκαστικών εμμονών πίσω από τον μπερντέ της θρησκείας, σκανδαλίστηκαν με το «σκάνδαλο Βατοπεδίου», όπως ονομάσθηκε.

Οι επισημάνσεις του Οικουμενικού Πατριάρχη προς τους Αγιορείτες έχω τη γνώμη πως είναι σημαντικές και επίκαιρες, γιατί δεν αφορούν τη Μονή Βατοπεδίου και τα δύο μέλη της αδελφότητάς της που είναι υπόδικοι πλέον. Αφορούν και άλλες Μονές που είναι δέσμιες των μεθοδεύσεων του διαβόλου και με τον τρόπο τους, συχνά χωρίς συναίσθηση, αρνούνται τον αληθινό Θεό και υποχωρούν στην λατρεία του χρυσού μόσχου! Συμβαίνει τούτο το σχιζοφρενικό. Εντός των καθολικών των ιερών Μονών και των παρεκκλησίων αναλίσκονται οι πατέρες στις νυχθήμερες ακολουθίες και μέσα στα κελλιά τους στην τήρηση του προσωπικού κανόνα τους, αλλά όταν βρίσκονται στα γραφεία της μονής τους ή στον κόσμο και πρέπει να ασχοληθούν με ζητήματα διαχείρισης της μοναστηριακής περιουσίας, τότε λησμονείτε και η καρδιακή προσευχή, ενώ το κομποσχοίνι παύει να μετράει άλαλους στεναγμούς μετανοίας και μετατρέπεται σε αξεσουάρ της μοναχικής ένδυσης….

Κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί πως είναι αναγκαία η χρηστή διαχείριση της περιουσίας των μονών. Αλλά τούτο το έργο, που ούτως ή άλλως είναι επικίνδυνο για όποιον πορεύεται οδό μετανοίας και γεμάτο παγίδες, χρειάζεται διάκριση! Διάκριση στον τρόπο και στα μέσα της διαχείρισης, όπως και στην επιλογή των λαϊκών συνεργατών της μονής, ώστε να μην ενεργούν αδιάκριτα και να παρέχουν αφορμές σκανδαλισμού. Και προπάντων είναι ανεπίτρεπτη η λησμοσύνη του χρέους της αγάπης! 
Καλός μου φίλος μου εκμυστηρεύτηκε τα εξής, μιας και επί  χρόνια διακονούσε ως Δικηγόρος μονές του Αγίου Όρους και όχι μόνο. Μου είχε πει: "Δεν μπορώ να ξεχάσω την πνευματική ανάπαυση που μου προσέφερε η Μονή Γρηγορίου από τον τρόπο που διαχειρίζονταν ο Ηγούμενος π. Γεώργιος ο Καψάνης και οι Πατέρες τα περιουσιακά της ζητήματα. Στην Πιερία η Μονή είχε το Μετόχι της Βούλτσιστας, μεταξύ Αιγινίου και Κολινδρού. Στην οθωμανική περίοδο είχε αγορασθεί από έναν αγά ολόκληρο το τσιφλίκι της Βούλτσιστας από το Μοναστήρι, με χρήματα δωρεάς από την τότε Μολδοβλαχία. Μαζί με τις εκτάσεις γης και οι Χριστιανοί κολλήγοι. Ο οικισμός όπου κατοικούσαν οι  άλλοτε κολλήγοι έγινε χωριό, το Λιβάδι Κολινδρού. Ένα χωριό δίχως κοινόχρηστες εκτάσεις για να χτιστούν σχολείο και εκκλησία, να γίνει γήπεδο για να αθλούνται οι νέοι. Η Μονή Γρηγορίου παραχώρησε δωρεάν τις αναγκαίες εκτάσεις και το χωριό απέκτησε αυτά που είχε ανάγκη. Κοντά στο χωριό υπήρχε ένα δάσος που φύονταν δένδρα για καυσόξυλα. Το Μοναστήρι αποφάσισε να παραχωρήσει το δάσος στους χωριανούς. Τους ενθάρρυνε να στήσουν έναν δασικό συνεταιρισμό όπου θα ήταν μέλη όλοι οι κάτοικοι και μετά την ίδρυση του συνεταιρισμού μεταβίβασε σ’ αυτόν το δάσος, ώστε όλοι οι κάτοικοι να μπορούν να προμηθεύονται τα ξύλα τους για το χειμώνα.

Γύρω απ’ το χωριό υπήρχαν αγροί που ανήκαν στο Μοναστήρι και για αρκετά χρόνια τα νοίκιαζαν οι χωρικοί. Οι κάτοικοι του Λιβαδίου γενικά ήταν φτωχοί άνθρωποι. Κάποια στιγμή η Μονή Γρηγορίου αποφάσισε τα περισσότερα από τα χωράφια της στην περιφέρεια του χωριού να τα πουλήσει. Έγιναν δημοπρασίες και υπήρχαν όροι. Θα προτιμούνταν ακτήμονες και πολύτεκνοι κάτοικοι του χωριού Λιβάδι Κολινδρού. Έτσι και έγινε. Στις δημοπρασίες υπήρξε ενδιαφέρον και από ορισμένους που δεν ήταν κάτοικοι του χωριού, ούτε ακτήμονες, ούτε πολύτεκνοι. Την αγορά την έβλεπαν ως επένδυση και η προσφορά τους ήταν σημαντικά μεγαλύτερη σε σύγκριση με όσα προσέφεραν Λιβαδιώτες για τα ίδια χωράφια. Προτιμήθηκαν οι Λιβαδιώτες που ήταν ακτήμονες ή πολύτεκνοι ή συγκέντρωναν και τις δύο ιδιότητες και αγνοήθηκαν οι άλλοι παρόλο που οι προσφορές τους ήταν υψηλότερες. Μάλιστα η Μονή είχε διαθέσει έναν Μοναχό και τον Δικηγόρο της στους χωρικούς που είχαν αγοράσει χωράφια της, ώστε αυτοί οι δυο να τρέχουν στην Αγροτική Τράπεζα του Αιγινίου για να λάβουν δάνεια οι αγοραστές και να εξοφλήσουν το φιλάνθρωπο τίμημα".

Από άλλο φίλο που εμπιστεύομαι δίχως επιφυλάξεις άκουσα τούτο: Υπάρχει αγιορείτικο μοναστήρι που πολιτεύεται ευαγγελικώς και δεν συνέχονται οι Πατέρες του από την μανία της συσσώρευσης πλούτου. Πάντοτε αρνούνταν να δεχθούν χρηματοδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη συντήρηση της Μονής τους. Επιδεικνύουν μια ευαισθησία που αγγίζει τα όρια της απεξάρτησης από τα περιουσιακά στοιχεία που διαθέτει η Μονή. Η αναφορά στη Μονή Κωνσταμονίτου. Τέτοια μοναστήρια μπορεί να στερούνται ηλεκτροφωτισμού και κεντρικής θέρμανσης το χειμώνα. Μπορεί τα χτίσματα να δείχνουν παραμελημένα ή ακόμα και κακοποιημένα από τον χρόνο, αλλά οι εγκαταβιούντες σ’ αυτά, τον μεν χειμώνα θερμαίνονται από την φλέγουσα τις καρδιές τους αγάπη τους για τον Χριστό, ενώ το θέρος δροσίζονται από την παραμυθία των παρακλήσεων προς την Παναγία. Οι εγκαταστάσεις τέτοιων Μονών, όπου εγκαταβιώνουν αδελφότητες που μάχονται τους πειρασμούς απέναντι στις υλικές ανέσεις είναι στ’ αλήθεια καταλύματα, όπου μπορεί κάποιος να προγευθεί διαμονή στα ουράνια δώματα της Βασιλείας του Ηγαπημένου.

Θα ήθελα να καταθέσω και μια προσωπική μαρτυρία μου από την Μονή του Τιμίου Προδόμου στο Essex της Βρετανίας. Η αδελφότητα των πνευματικών τέκνων, ανδρών και γυναικών, του οσιακής μνήμης Γέροντος Σωφρονίου του Σαχάρωφ, πορεύεται στο Μοναστήρι με δυσκολίες και στερήσεις. Τόσα χρόνια βρίσκονταν σε αδυναμία να χτίσουν σε ιδιαίτερη έκταση εγκαταστάσεις και ενδιαιτήματα για τις μοναχές. Μια Αγγλίδα κυρία, ήδη κεκοιμημένη, μεγάλης οικονομικής άνεσης είχε προσφερθεί να χτίσει ολόκληρο το μοναστήρι για τις μοναχές και οι Πατέρες και οι Μητέρες αρνήθηκαν τη γενναιόδωρη προσφορά της. Της ζήτησαν, αφού είχε τέτοια επιθυμία, να καλύψει τις δαπάνες για κάτι πολύ πιο περιορισμένο. Η συγκεκριμένη Κυρία ήταν οικεία της Μονής. Μετά την κοίμησή της σε βρετανικό νοσοκομείο, είχε ζητήσει δύο πράγματα από τους Πατέρες και τις Μητέρες της Μονής ενόσω νοσηλευόταν ακόμη. Να ταφεί στο παρακείμενο στη Μονή κοινοτικό κοιμητήριο και να κατασκευάσουν όσο ζούσε έναν απλό ξύλινο σταυρό που θα τοποθετούσαν στο μνήμα της. Η αγία αυτή ψυχή, πράγματι, μετά την κοίμησή της θάφτηκε στο κοιμητήριο που είναι δίπλα στο Μοναστήρι του  Essex. Μετά από αρκετές ημέρες κάποιος από τους πατέρες έδωσε εντολή σ’έναν εργάτη της Μονής, μη Χριστιανό και άσχετο προς τα πνευματικά, να πάει και να ευπρεπίσει τον τάφο της. Καθώς ο εργάτης μ’ έναν κασμά συμμάζευε τα χώματα, από απροσεξία ή από οικονομία του Θεού, μάλλον μετακίνησε το σκέπασμα του φερέτρου και ευθύς αμέσως το σκήνωμα μυροβόλησε. Το γεγονός ήταν αισθητό τριγύρω του τάφου. Ο εργάτης ήταν μόνος στο Κοιμητήριο και τα έχασε. Με ανάμεικτα αισθήματα έτρεξε στο μοναστήρι για να πει σχετικά με το συμβάν. Το περιστατικό τούτο μου το είχαν διηγηθεί ο πατέρας Ζαχαρίας και η αδελφή Σοφία, ιερομόναχος και μοναχή αντίστοιχα της Μονής του Τιμίου Προδρόμου.    

Το Ευαγγέλιο του Χριστού είναι απλούστατο: «Οὐδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν∙ ἢ γάρ τόν ἓνα μισήσει καί τόν ἓτερον ἀγαπήσει, ἢ ἑνός ἀνθέξεται καί τοῦ ἑτέρου καταφρονήσει. Οὐ δύνασθε Θεῷ δουλεύειν καί μαμμωνᾷ» (Ματθ. 6:24, Λουκ. 16:13).

Όσοι πιστεύουμε πως το Πρωτείο του Πνεύματος, στους δίσεκτους καιρούς μας προσφέρει δύναμη και ελπίδα, θεωρούμε πως τα Μοναστήρια είτε στο Άγιον Όρος, είτε οπουδήποτε αλλού, είναι μεγάλη ευλογία για τον κόσμο. Μοιάζουν σαν την πόλη της παραβολής που είναι χτισμένη ψηλά στο βουνό και δεν μπορεί να κρυφτεί (Ματθ. 5:14). Ό,τι αποτελεί προδοσία του Πνεύματος νιώθουμε να μας αγγίζει όλους. Όταν η προδοσία ξεκινά από ένα μοναστήρι, τότε ο πόνος είναι πιο βαθύς. Γιατί αξίζει να πούμε, προς κάθε κατεύθυνση, ότι τα Μοναστήρια δεν είναι ιδιοκτησία όσων εγκαταβιώνουν σε τούτα, αλλά ανήκουν στην Εκκλησία και σε όλη την ανθρωπότητα ως κοινή κληρονομιά. Γι'αυτό, όταν τρίζουν τα θεμέλια ενός μοναστηριού είναι  σα να γίνεται μεγάλος σεισμός που βάζει σε κίνδυνο το ίδιο μας το σπίτι….