Στοχασμός πάνω στον Ψαλμό 74

Dietrich Bonhoeffer

Kristallnacht

(Η Νύχτα των Κρυστάλλων)

9 Νοεμβρίου 1938

Ο πάστορας Dietrich Bonhoeffer υπήρξε ένας άγιος μάρτυρας, που προσέφερε στους δίσεκτους χρόνους που οι Ναζί μακέλευαν κυριολεκτικά τον κόσμο, η Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία της Γερμανίας προς την ανθρωπότητα!

Ο Bonhoeffer υπήρξε από τους εμπνευστές και πρωτεργάτες της Ομολογούσας Εκκλησίας στην Γερμανία. Ήταν μια Εκκλησία που είχε συνενώσει Προτεστάντες από όλες σχεδόν τις παραδόσεις της Μεταρρύθμισης και που δεν είχαν συμβιβαστεί με την επίσημη Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία της Γερμανίας, που είχε γίνει υποχείριο κατά πάντα του ναζιστικού καθεστώτος.

Η Ομολογούσα Εκκλησία διακήρυξε την ταυτότητά της, αμφισβητώντας έντονα το ναζιστικό καθεστώς με την περίφημη Θεολογική Διακήρυξη της Barmen 1934 (Die Barmer Theologische Erklärung) που εκδόθηκε το 1934. Με την διακήρυξή τους οι Χριστιανοί Προτεστάντες της Γερμανίας αποκήρυσσαν την κίνηση των Γερμανών Χριστιανών (Deutsche Christen), που ήταν ένα κακέκτυπο του Χριστιανισμού και όργανο του Χίτλερ. Η ταυτότητα της Διακήρυξης της Barmen ήταν οικουμενική. Υπήρξε όμως άρνηση να περιληφθεί ένα κομμάτι που είχε συντάξει ο Dietrich Bonhoeffer που αναφερόταν στους Εβραίους και στους διωγμούς που ήδη υφίσταντο. Αυτό το γεγονός, δηλαδή η απροθυμία της Ομολογούσας Εκκλησίας να καταδικάσει τις διώξεις κατά των Εβραίων, έκανε τον Bonhoeffer να χάσει την υπομονή του με την Ομολογούσα Εκκλησία. Η κρίση συνειδήσεως ήρθε τη νύχτα της 9ης Νοεμβρίου 1938, όταν επιτράπηκε στους Ναζί κακοποιούς, με την ανοχή της αστυνομίας, να κάνουν ένα σωρό βιαιοπραγίες κατά των Εβραίων καταστρέφοντας ή λεηλατώντας εβραϊκές περιουσίες. Η απόπειρα δολοφονίας του Γερμανού πρέσβη στο Παρίσι, από ένα ψυχικά άρρωστο Πολωνό Εβραίο. Η απόπειρα απέτυχε, αλλά έδωσε στους Ναζί την δικαιολογία για κακοποιήσεις, ακόμη και για δολοφονίες Εβραίων. Μπήκαν σε εβραϊκά καταστήματα και κατέστρεψαν ή έκλεψαν οτιδήποτε ήθελαν. Τα σπασμένα γυαλιά, που ήταν διάσπαρτα στους δρόμους έδωσαν στην φοβερή εκείνη νύχτα το κομψό όνομα Kristallnacht (Νύχτα των Κρυστάλλων). Ανάμεσα στις άλλες καταστροφές, υπήρξε και η πυρπόληση συναγωγών.

Η Νύχτα των Κρυστάλλων ήταν η τραγική αφετηρία που κορυφώθηκε με το Ολοκαύτωμα!

Στις 11 Νοεμβρίου 1938, ο Bonhoeffer αντίκρισε για πρώτη φορά την βία της Kristallnacht, σε όλο το τραγικό μεγαλείο της. Πήγαινε στο Köslin της Πομερανίας και είδε τα ερείπια της συναγωγής που σιγόκαιγαν ακόμη· το ίδιο θέαμα στο Stettin· η βεβήλωση του εβραϊκού νεκροταφείου στο Schlawe. Όλοι αυτοί οι τόποι, του ήταν γνωστοί. Η καταστροφή του προκάλεσε αποτροπιασμό. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι αυτά που είδε, του ενίσχυσαν την επιθυμία να ενταχθεί στην Αντίσταση για να καταστραφεί το τέρας της τυραννίας. Όταν συναντήθηκε με τους σπουδαστές του, δεν μπορούσε να κηρύξει. Άνοιξε τη Βίβλο του και διάβασε τον 74ο Ψαλμό. Είχε προετοιμασθεί να κηρύξει, κρατώντας σημειώσεις, για τους σπουδαστές του Finkenwalde, που τώρα είχαν διασκορπιστεί σε όλη την Πομερανία. Είχε προσθέσει στις σημειώσεις του και τις οδηγίες προς τους σπουδαστές, ως προς τί πρέπει να διαβάσουν: Ψαλμός 74, Ζαχαρίας 2: 8; Ρωμαίους 9: 4 και 11: 11-15. Κάλεσε τους σπουδαστές του να διαβάσουν αυτά τα χωρία και να προσέξουν τα λόγια: “όποιος αγγίζει εσάς, αγγίζει την κόρη του ματιού του” (Ζαχαρίας 2: 8). Ο ίδιος ο Bonhoeffer είχε επισημάνει τον Ψαλμό 74 στη Βίβλο του με ημερομηνία 9-11-38.

Ψαλμός 74: 1-11

Γιατί Θεέ, μας εγκατέλειψες για πάντα;

γιατί απειλείς με την οργή σου

εκείνους που φροντίζεις;

Θυμήσου το λαό σου,

που τον απέκτησες απ’ τα πανάρχαια χρόνια,

τη φυλή που εξαγόρασες για ιδιοκτησία σου.

Θυμήσου το όρος της Σιών,

που κατοικία σου το ’κανες.

Φέρε τα βήματά σου

σ’αυτά τα θλιβερά ερείπια·

όλα τα λεηλάτησαν στο ναό

οι εχθροί σου.

Βρυχήθηκαν οι αντίπαλοί σου

μέσα στο χώρο της λατρείας σου·

κι εκεί υψώσαν τις σημαίες τους.

Έμοιαζαν σα να κράδαιναν

τσεκούρια μες στο δάσος.

Και μονομιάς έσπασαν όλα τα τα ξυλόγλυπτα·

χτυπώντας με τσεκούρια και σφυριά.

Πυρπόλησαν το αγιαστήριό σου·

ισοπεδώσαν και μολύνανε

την κατοικία της ύπαρξής σου.

Και σκέφτηκαν: “Όλους ας τους συντρίψουμε

μια κι έξω

κι ας κάψουμε όλους τους τόπους

της λατρείας του Θεού στη χώρα”.

Δε βλέπουμε πια τα σημεία

της παρουσίας σου·

προφήτης δεν υπάρχει πια

κι ούτε κανένας μας γνωρίζει

το πόσο θα κρατήσει αυτό.

Θεέ, ως πότε θα ονειδίζει ο καταπιεστής,

θα χλευάζει ο πολέμιος για πάντα

τ’ όνομά σου;

Γιατί απέσυρες τη δύναμή σου

και μένεις αδρανής;

Kristallnacht (Νύχτα των Κρυστάλλων)

Ήταν μάλλον εκείνη τη στιγμή, που ο Bonhoeffer δημιούργησε τη φράση, που επαναλάμβανε τόσο συχνά: «Μόνο αυτός που κλαίει για τους Εβραίους μπορεί να ψάλλει γρηγοριανό άσμα». Στη Βίβλο του υπογράμμισε το δεύτερο μισό του εδαφίου 8: "ας κάψουμε όλους τους τόπους της λατρείας του Θεού στη χώρα" και το επόμενο εδάφιο στο περιθώριο: "Δε βλέπουμε πια τα σημεία της παρουσίας σου· προφήτης δεν υπάρχει πια κι ούτε κανένας μας γνωρίζει το πόσο θα κρατήσει αυτό".

Αυτά μπορεί να είναι κρυπτογραφημένα σχόλια, αλλά είναι αρκετά σαφή. Ο Bethge σχολιάζει ότι, εξαιτίας των αδύναμων ενεργειών της Ομολογούσας Εκκλησίας "σε εκείνη την κακιά χρονιά", ο Bonhoeffer άρχισε να διαχωρίζει τη θέση του. Ο Bonhoeffer είδε τον Ψαλμό 74 ως μια περιγραφή της Kristallnacht (Νύχτας των Κρυστάλλων) και έχασε την πίστη του στην αντίσταση της εκκλησίας. Από εκεί και πέρα ήταν έτοιμος να αναλάβει πολιτική δράση.

Ο Dietrich Bonhoeffer συνεργάστηκε με μέλη της γερμανικής Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (Abwehr), που σχεδίαζαν την δολοφονία του Χίτλερ. Συγχρόνως μαζί με άλλους μάζευε χρήματα για να βοηθήσει στην απόδραση Εβραίων από την Γερμανία προς την Ελβετία. Αυτή η συλλογή χρημάτων δεν έμεινε απαρατήρητη από τις αρχές ασφαλείας. Το δίκτυο αντίστασης στους κόλπους της Abwehr επίσης αποκαλύφθηκε.

Ο Dietrich Bonhoeffer συνελήφθη τον Απρίλιο του 1943 κοντά στα σύνορα με την Ελβετία ενώ προσπαθούσε να βοηθήσει Εβραίους να διαφύγουν. Απαγχονίστηκε τον Απρίλιο του 1945, λίγο πριν λήξει ο πόλεμος....

Dietrich Bonhoeffer’s

Απόσπασμα από το έργο Meditations on Psalms

Προηγούμενος τίτλος My Soul Finds Rest

Ο Ψαλμός 74 και το εδάφιο από τον Ζαχαρία πάρθηκαν από την έκδοση της Παλαιάς Διαθήκης

της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρείας