Η κήρυξη της Επανάστασης της Νάουσας το 1822

Παραλειπομένων επισήμανση

Την Κυριακή της Ορθοδοξίας, Πρώτη Κυριακή των Νηστειών του 1822, στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου της Νάουσας κηρύχτηκε η Επανάσταση των Μακεδόνων κατά των Οθωμανών. Είναι γνωστή και ως Επανάσταση της Νάουσας, αλλά και ως Επανάσταση του Βερμίου.

Τέλη Μαρτίου του 1822 οι οθωμανικές δυνάμεις του Μεχμέτ Εμίν Πασά, γνωστού και ως Αμπού Λουμπούτ, άρχισαν την πολιορκία της Νάουσας. Οι επαναστάτες απέκρουαν τις επιθέσεις των πολιορκητών τους, ενώ με αντεπιθέσεις που πραγματοποιούσαν προκαλούσαν σημαντικές απώλειες στους Οθωμανούς. Ο αγώνας ήταν άνισος και καμιά βοήθεια δεν έφθασε για τους πολιορκημένους της Νάουσας.

Η Επανάσταση της Νάουσας είναι πολύ λίγο γνωστή και ελάχιστα προβεβλημένη. Πολύ λίγα είναι γνωστά ως προς σύνθεση των επαναστατικών δυνάμεων και των χωριών που καταστράφηκαν μαζί με τη Νάουσα κατά την αιματηρή καταστολή της Επανάστασης.

Η Νάουσα της εποχής ήταν μια σημαντική πόλη της Μακεδονίας. Υπήρχαν ελληνικά σχολεία, ποικίλες βιοτεχνίες, που τα εκλεκτά προϊόντα τους εξάγονταν και έφθαναν ως την Αυστρία. Το κρασί που παραγόταν στα αμπέλια της Νάουσας θεωρούνταν, μετά το κρασί της Τενέδου, το καλύτερο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η σύνθεση του πληθυσμού της μικρής πόλης αποτελούνταν μόνο από Χριστιανούς, λόγω των προνομίων με τα οποία είχε προικισθεί η Νάουσα από τον κτίτορά της Αχμέτ Εβρενόσογλου, εγγονό του Γαζή Εβρενός Μπέη. 

Οι κάτοικοι ήταν Έλληνες και Μακεδόνες, καθόσον η πόλη ήταν σημείο έλξης πολλών κατοίκων από τα γύρω, κυρίως ορεινά χωριά, που ο Σπυρίδων Τρικούπης τους αποκαλεί Βούλγαρους, λόγω της σύγχυσης που υπήρχε μεταξύ της μακεδονικής με την βουλγαρική γλώσσα. 

Γράφει τα εξής σχετικά ο Τρικούπης στην ιστορία του: “Η πόλις της Ναούσης διά το πλήθος των κατοίκων της Χριστιανών, Ελλήνων και Βουλγάρων, διά τους πόρους της και διά το περιτείχισμά της, εφάνη προσφυές ορμητήριον των κατ’ εκείνα τα μέρη επαναστατικών κινημάτων….” (Σπ. Τρικούπη, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, 2^ος τ., έκδοση 2η, σ. 172, Λονδίνο 1861).

Εκτός από την Νάουσα καταστράφηκαν από τις οθωμανικές δυνάμεις και τα εξής χωριά: Γκόρνο Γκραμαντίκοβο (Άνω Γραμματικό), Ντόλνο Γκραμαντίκοβο (Κάτω Γραμματικό), Όσλιανι (Αγία Φωτεινή), Κουτσούφλιανι (Άγιος Παύλος), Ντραζίλοβο (Μεταμόρφωση), Φέτιτσα (Πολλά Νερά), Ράμνιτσα (δεν κατοικήθηκε μετά την καταστροφή), Γκόρνο Σέλο (Άνω Βέρμιο), Ντόλνο Σέλο (Κάτω Βέρμιο ή Σέλι), Χοροπάν (Στενήμαχος), Μαρούσα – Ντόλιανι (Κουμαριά),Ιαβόρνιτσα (Τρίλοφον-Νέα Κούκλενα), Σούβα Λιβάντα (Ξιρολίβαδο), Τσόρνοβο (Φυτιά), Ντόμπρα (Δοβρά), Κούμανιτς (Κομνήνιο), Ντόλνα Λούζιτσα (Τριπόταμος), Γκόρνα Λούζιτσα (Άνω Τριπόταμος), Τόπλιανι (Γεωργιανοί), Τσαρκόβιανη (Άγιος Ιωάννης-Μικρή Σάντα), Καρατάσι (Μαυροδένδρι).

Ο Αγγελής Γάτσος, καταγόταν από το Σαρακίνοβο της Καρατζόβας (Σαρακηνοί Αλμωπίας). Ήταν Μακεδόνας και αγνοούσε την ελληνική γλώσσα, ενώ το όνομά του, όπως τον ήξεραν στο χωριό του ήταν Άγγελ ή Γκέλε Γκάτσοβ. Μετά την καταστροφή της Νάουσας, που ήταν επακόλουθο της καταστολής της Επανάστασης, ο Γάτσος και ο Καρατάσος, κατέβηκαν στη νότια Ελλάδα, με ένα σώμα περίπου τριακοσίων αγωνιστών και πήραν μέρος σε πολλές μάχες.

Τον Αγγελή Γάτσο στη νότια Ελλάδα, φαίνεται πως δεν ήταν λίγοι εκείνοι που τον αντιμετώπιζαν σαν ξένο, μη Έλληνα. Είναι χαρακτηριστικά όσα του είχε γράψει ο αγωνιστής και ιστορικός Χριστόφορος Περραιβός, τότε υπουργός Πολέμου, στις 16 Ιουνίου 1823: “Η πατρίς θα σε τιμήση αξίως. Εις αυτήν επακουμβώντας θα λάβης προνόμια και δικαιώματα πατριώτου και δι’ αυτής θα σε γνωρίζουν τοιούτον και εκείνοι όπου σε ονομάζουν σήμερον και σε μεταχειρίζονται διά ξένον” (Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, Τμήμα Χειρογράφων. Αρχείον Αγώνος, αριθ. 19169).

24/02/2018

Σάββατο, παραμονή Κυριακής της Ορθοδοξίας

Στη φωτογραφία ανδριάντας του Αγγελή Γάτσου στην Αριδαία. Έργο του Δημήτρη Καλαμάρα.