Κυριακή της Ορθοδοξίας, Μαρτυρία Χριστού

Η πρώτη Κυριακή των Νηστειών, όπως ονομάζεται η πρώτη Κυριακή από την είσοδό μας στην Μεγάλη Σαρακοστή, είναι γνωστή κυρίως ως η Κυριακή της Ορθοδοξίας, κατά την οποία “ανάμνησιν ποιούμεθα της αναστηλώσεως των αγίων και σεπτών εικόνων”.

Στην αντιμαχία που ταλαιπώρησε την Εκκλησία του Χριστού, σχεδόν δύο αιώνες, μεταξύ εκείνων που εναντιώνονταν στον σεβασμό των εικόνων (εικονομάχοι) και εκείνων που υπερασπίζονταν τις εικόνες εντός της Εκκλησίας, ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, είχε αναδειχθεί κορυφαίος μεταξύ των θεολόγων, που άρθρωσαν λόγον αλήθειας υπέρ των αγίων εικόνων. Ο Άγιος, επιγραμματικά εξέφρασε, θα μπορούσε να ειπωθεί, τον σεβασμό προς την ύλη εκ μέρους της Εκκλησίας του Χριστού, που έκφανση αυτού του σεβασμού είναι και η τιμή των εικόνων: “...σέβων οὐ παύσομαι τήν ὓλην, δι᾿ἧς ἡ σωτηρία μου εἴργασται” (Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού Λόγος Πρῶτος Ἀπολογογητικός πρός τούς διαβάλλοντας τάς ἁγίας εἰκόνας PG 94 1245 ιϛ΄).

Η Εκκλησία του Χριστού, δεν διασώζει την μαρτυρία του Ευαγγελίου, προβάλλοντας έναν αποστεωμένο και άσαρκο Χριστό ή μια μονιστική πνευματικότητα, δεν αντιμάχεται, ούτε απαξιώνει ό,τι είναι υλικό. Απεναντίας, σέβεται και καταφάσκει άφοβα απέναντι στην ύλη, διότι όπως έγραψε ο άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός, η σωτηρία των ανθρώπων και του σύμπαντος κόσμου αποτελεί έργο μέσω της ύλης!

Το απόσπασμα από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη που αναγνώσθηκε σήμερα, κατά την ευχαριστιακή σύναξη, έστω “κεκλεισμένων των θυρών”, στις ορθόδοξες εκκλησίες (Ιωάννης 1:44-52), με τρεις λέξεις του Φιλίππου, που απεύθυνε στον φίλο του Ναθαναήλ, περί του Ιησού, αποδίδει όλη την Θεολογία, περί Χριστού και Αλήθειας: Ο Φίλιππος που έχει ήδη συναντήσει τον Ιησού, έχει πεισθεί ότι πρόκειται για τον Μεσσία του Μωυσή και των Προφητών. Χαρούμενος, σπεύδει στον φίλο του Ναθαναήλ και τον καλεί να γνωρίσει τον Ιησού, που του δίνει και όλα τα αναγκαία στοιχεία της ταυτότητάς του, γιος του Ιωσήφ, από τη Ναζαρέτ. Ο Ναθαναήλ αμφισβητεί εξαρχής τον φίλο του, λέγοντας χαρακτηριστικά, πως δεν είναι δυνατό από τη Ναζαρέτ να προέλθει κάτι καλό. Και τότε, ο Φίλιππος του απαντά, χωρίς κανένα επιχείρημα, παρά με τρεις λέξεις: “Ἔρχου καὶ ἴδε” (Ευαγγέλιο του Ιωάννη 1:47).

Μέσα στους λαβυρίνθους των ιδεών και των θεωριών, στο γέρμα όλων των αναζητήσεων, η Εκκλησία μαρτυρεί, πως η Αλήθεια, δεν είναι σύστημα ιδεών ή φιλοσοφικών στοχασμών, αλλά το Πρόσωπο του Ιησού, που τόλμησε να πει “ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια” (Ιω. 14:6).

Η αγία Γερόντισσα Γαβριηλία είχε πει, πως “όποιος ζει στο Παρελθόν, είναι σαν τον πεθαμένο. Όποιος ζει στο Μέλλον με την φαντασία του, είναι αφελής, γιατί το Μέλλον είναι μόνον του Θεού. Η Χαρά του Χριστού βρίσκεται μόνο στο Παρόν. Στο Αιώνιο Παρόν του Θεού”.

Η Αλήθεια αποτελεί παρακαταθήκη που το Πνεύμα το Άγιο έχει εμπιστευτεί στην Εκκλησία του Χριστού. Αλλά η Εκκλησία, ως σύναξη ἐπί τό αὐτῷ ανθρώπων, χαριτώνεται με το πέρασμα του χρόνο στην πλέον βαθύτερη κατανόηση της Αλήθειας, στην αποκάλυψη σήμερα επί μέρους όψεων της αλήθειας, που χθες ήταν στην σκιά, λόγω της αδυναμίας του Λαού του Θεού να τις αντέξει....

Σήμερα, έχουμε ανάγκη, όχι τόσο την μεγαλοπρέπεια στις λατρευτικές συνάξεις, ούτε τα άμφια, ιδίως την ιεραρχών, που συχνά προκαλούν και στερούνται στοιχειώδους αισθητικής αρμονίας. Σήμερα “...προσβλέπουμε σ’ ένα Χριστιανισμό φτωχό και ελεύθερο, ικανό να δώσει μια μαρτυρία του Ευαγγελίου απέριττη” (Olivier Clément). Στην εποχή μας, των δοκιμασιών και των έντονων αμφισβητήσεων, μακάρι να μπορούσαμε να πούμε για την Εκκλησία, που γιορτάζει την αναστήλωση των εικόνων, την πρώτη Κυριακή των Νηστειών, την Κυριακή της Ορθοδοξίας, μαζί με τον μακαρίας μνήμης πατέρα Λεβ Ζιλλέ: “Ω παράξενη Ορθόδοξη Εκκλησία, τόσο φτωχή και αδύναμη, που δεν έχεις, ούτε την οργάνωση, ούτε την κουλτούρα της Δύσης, παραμένοντας στη ζωή, σαν ένα θαύμα, μπροστά σε τόσες δοκιμασίες, θλίψεις και αγώνες. Μια Εκκλησία αντιθέσεων, ταυτόχρονα, τόσο παραδοσιακή όσο και τόσο ελεύθερη, τόσο αρχαϊκή και τόσο ζωντανή, τόσο τελετουργική αλλά και τόσο προσωπική. Μια Εκκλησία, που διαφυλάσσει με φροντίδα το ανεκτίμητο μαργαριτάρι του Ευαγγελίου, μερικές φορές κάτω από ένα στρώμα σκόνης. Μια Εκκλησία, που μέσα σε σκιές και σιωπή διατηρεί πάνω από όλα τις αιώνιες αξίες της αγνότητας, της φτώχειας, του ασκητισμού, της ταπείνωσης και της συγχώρεσης. Μια Εκκλησία, που συχνά δεν ξέρει πώς να ενεργεί, αλλά που μπορεί να τραγουδά τη χαρά του Πάσχα, όπως καμιά άλλη”.

Προσωπικά χαίρομαι, που στις πιο πολλές ορθόδοξες εκκλησίες, σαν σήμερα, εδώ και χρόνια, παραλείπεται η ανάγνωση του Συνοδικού της Ορθοδοξίας, χωρίς αυτό να μειώνει την αξία του. Αλλά, οφείλουμε να παραδεχθούμε, ότι η ανάγνωση του Συνοδικού, με τις προσθήκες που έγιναν εν τω μεταξύ, χρειάζεται, ιδίως όσον αφορά τις “αρές” (κατάρες) που περιέχει, μια ιστορική ερμηνευτική προσέγγιση, ώστε να μην δημιουργούνται λανθασμένες εντυπώσεις.¹

1. Η Παράδοση είναι σημαντική για τις κοινότητες των ανθρώπων. Αλίμονο όμως, αν η Παράδοση δεν έχει παράθυρα ορθάνοιχτα να ανασαίνει την Πνοή του Ανέμου. Καταντά απολίθωμα και πνίγονται οι άνθρωποι που ησυχάζουν μες στη νέκρα της, γιατί σέρνονται στερημένοι την ανάσα της ζωής....

©Γιώργος Δούδος

Κυριακή της Ορθοδοξίας 2021

1Μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση του Συνοδικού της Ορθοδοξίας έχει κάνει ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεος Βλάχος: https://www.parembasis.gr/index.php/el/menu-teyxos-250/4896-2017-250-08.