Περί της πολύτιμης ελευθερίας του ανθρώπινου προσώπου

Αφιέρωμα στον καλό φίλο Γαλάκη Νέγρο Πλησιάζει και εφέτος η 25η Ιανουαρίου, που η Εκκλησία τιμά την μνήμη του θεοφόρου πατέρα αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως. Αυτήν την ημέρα γιορτάζει τα ονομαστήριά του ο καλός μου φίλος Γαλάκης ο Νέγρος, που το όνομά του είναι Γρηγόριος, αλλά όσοι και όσες τον αγαπούμε τον φωνάζουμε ‘Γαλάκη’, όπως αποδίδεται το όνομα ‘Γρηγόριος’ στην ντοπιολαλιά της γενέτειρας του Γαλάκη Νάουσας. Μας περιβάλλει σύγχυση πολυεπίπεδη κι εκείνο που διακυβεύεται είναι κατά κύριο λόγο η ελευθερία, με την οποία έχει κοσμηθεί από τον Δημιουργό ο άνθρωπος. Στο κατ’ εικόνα, αλλά και στο καθ’ ομοίωση, κύριο στοιχείο είναι η ελευθερία. Η ελευθερία μας διακρίνει από τα έμβια όντα που μας συντροφεύουν. Με την ελευθερία, μπορούμε να διαχειριζόμαστε τα ένστικτα και να ελέγχουμε τις τάσεις που μας ωθεί το αδηφάγο συχνά εγώ μας. Ανέφερα, πως η σύγχυση που διανύουμε είναι πολυεπίπεδη. Θα περιοριστώ σε όσα συμβαίνουν στον τόπο μας, αν και δεν μονοπωλούμε την κρίση. Η Εκκλησία του Χριστού στην Ελλάδα, διέρχεται κρίση, που σήμερα, καθώς τα στεγανά στην πληροφόρηση έχουν καταρρεύσει είναι αισθητή και από τους μέχρι πρότινος θεωρούμενους αδαείς, περί τα εκκλησιαστικά. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, με την πλούσια και εν πολλοίς ζωοφόρα παράδοση που διαφυλάσσει, είναι γνωστό πως οικοδομείται κατά τρόπο επισκοποκεντρικό. Κανονικά, η Εκκλησία θα πρέπει να είναι μόνον και αποκλειστικά χριστοκεντρική, αφού ο Κύριος Ιησούς Χριστός είναι η Κεφαλή της και τίποτε άλλο. Παρόλα αυτά, οι Επίσκοποι στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αποκαλούμενοι δεσπότες, έχουν εισαγάγει συχνά έναν άκρατο δεσποτισμό. Αν διαβάσουμε με προσοχή την Καινή Διαθήκη, θα δούμε, πως οι επίσκοποι δεν είναι δεσπότες και αυθέντες των πρεσβυτέρων και των λαϊκών. Οι επίσκοποι είναι συμπρεσβύτεροι των πρεσβυτέρων και όλοι οι κληρικοί, επίσκοποι, πρεσβύτεροι και διάκονοι, οφείλουν να είναι κατά πάντα διάκονοι του Λαού του Θεού, κήρυκες του Ευαγγελίου και οικονόμοι των Μυστηρίων.... Ο δεσποτισμός των λεγομένων Μητροπολιτών, δηλαδή των επαρχιούχων επισκόπων στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλοιώνει το ήθος που θα πρέπει να καλλιεργείται και να τρέφει τον Λαό του Θεού. Η διέξοδος σε τούτη την κρίση, θαρρώ πως είναι μία: προσευχή και μετάνοια! Ένα άλλο φαινόμενο, που έχει ενσκήψει τις τελευταίες δεκαετίες στην Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ελλάδα, είναι ο “γεροντισμός”. Στην “μυστικοπαθή” Ρωσία είχε αναδειχθεί ένας θεσμός μεταξύ των Ορθοδόξων, το “στάρτσεβο”, που στα ελληνικά αποδόθηκε ως γεροντισμός. Κυρίως ιερομόναχοι, αλλά και απλοί μοναχοί, ανελάμβαναν την πνευματική ποδηγεσία λαϊκών, επιβάλλοντας την υπακοή στον “γέροντα”, κατά τα πρότυπα που εφαρμόζονταν σε σκήτες και μοναστήρια. Η εξομολόγηση, ως έκφραση μετάνοιας, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Άλλωστε η εξομολόγηση συγκαταλέγεται μεταξύ των μυστηρίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η εξαγωγή όμως συνηθειών και μεθόδων καθοδήγησης των μοναχών, ανδρών και γυναικών, από τον περίβολο των μονών, των σκητών και των κελλιών στην κοινωνία των λαϊκών, προκαλεί προβλήματα, που θίγουν και θέτουν εν αμφιβόλω την ελευθερία του ανθρώπου. Βέβαια οι συνήγοροι του γεροντισμού, “γέροντες” κληρικοί βρίσκουν δικαιολογίες για να ανατρέψουν τις εις βάρος τους αμφιβολίες και να δικαιώσουν το “έργο” τους, στον τομέα της ποδηγεσίας και χειραφέτησης ανθρώπων που δεν ζουν σε μοναστήρια. Αξίζει να έχουμε κατά νου τα εξής: “ἐπ’ ἐλευθερίᾳ ἐκλήθητε, ἀδελφοί” (Προς Γαλάτας 5:13), “Τῇ ἐλευθερίᾳ οὖν, ᾗ Χριστὸς ἡμᾶς ἠλευθέρωσε, στήκετε, καὶ μὴ πάλιν ζυγῷ δουλείας ἐνέχεσθε” (Προς Γαλάτας 5:1) και προπάντων τον λόγο του ίδιου του Ιησού: “γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν, καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς” (Ευαγγέλιο του Ιωάννη 8:32). Βρήκα τούτο το σημείωμα και σκέφτηκα να το μοιραστώ: ...όσοι προβάλλουν στα μάτια σου την Ουτοπία, ζητούν την ψυχή σου. Γυρεύουν να αρπάξουν, ό,τι πιο πολύτιμο έχεις, την ελευθερία.... Να θυμάσαι αδιάκοπα τον στίχο του Ψαλμού, ‘μὴ πεποίθατε ἐπ᾿ ἄρχοντας, ἐπὶ υἱοὺς ἀνθρώπων, οἷς οὐκ ἔστι σωτηρία’ και να πορεύεσαι... Και μιας και την αφορμή μου την έδωσε ο Άγιος του φίλου μου, του Γαλάκη, τελειώνω, βάζοντας φραγμό στην αδολεσχία μου, με ένα πολύ ζουμερό απόσπασμα από λόγο του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, που θεωρώ ύμνο και συνήγορο της ελευθερίας των ανθρώπων που είναι μέλη του Σώματος του Χριστού, δηλαδή της Εκκλησίας: “...φιλοσόφει μοι περὶ κόσμου ἢ κόσμων, περὶ ὕλης, περὶ ψυχῆς, περὶ λογικῶν φύσεων βελτιόνων τε καὶ χειρόνων, περὶ ἀναστάσεως, κρίσεως, ἀνταποδόσεως, Χριστοῦ παθημάτων. ἐν τούτοις γὰρ καὶ τὸ ἐπιτυγχάνειν οὐκ ἄχρηστον, καὶ τὸ διαμαρτάνειν ἀκίνδυνον”. Λόγος Θεολογικός Πρῶτος πρός Εὐνομιανούς Προδιάλεξις, (Λόγος 27: 9). 15 Ιανουαρίου 2024 Γιώργος Δούδος