Περί Χριστουγέννων ο λόγος

Χριστούγεννα! Ας αφήσουμε τα ψευτοδιλήμματα, για το κατά πόσο είναι ακριβής η ημερομηνία της 25^ης Δεκεμβρίου, ως γενέθλια ημέρα του Ιησού, του γιου της Μαριάμ και του Ιωσήφ, του Υιού του Ανθρώπου. Γιατί για υπάρξεις όπως αυτή του Ιησού που έγινε Χριστός, ως τω όντι έμπλεος του Θεού, δηλαδή ως Υιός του Θεού, οι ακριβείς ή οι ανακριβείς ημερομηνίες είναι δίχως αξία και νόημα.

Χριστούγεννα! Αφορμή περισυλλογής και ανάμνησης του ερχομού ανάμεσα στο ανθρώπινο γένος, ενός όμοιού μας, που φανέρωσε στο πρόσωπό του την Αλήθεια, το Φως και μια Οδό ελευθερίας και υπαρξιακής ολοκλήρωσης του καθενός και της καθεμιάς.

Τα Χριστούγεννα είναι τόσο σημαντικά, όσο και η γέννηση κάθε ανθρώπου. Γιατί καθεμιά μας και καθένας μας γεννιέται, για να φανερώσει ως ύπαρξη τον Χριστό και να κάνει να ανθίσουν οι αμυγδαλιές στο καταχείμωνο.

Ευλογημένες Γιορτές σε όλες και όλους. Γεμάτες, Κατανόηση και Αγάπη!  

Περί πατριδολάγνου βερμπαλισμού

Κάποια στιγμή πρέπει να ξεκαθαρίσουν ορισμένα πράγματα, σχετικά με την φιλοπατρία και με τους πραγματικούς πατριώτες, όπως και με τους κίβδηλους «εθνικόφρονες».

Η πατρίδα δεν είναι κάτι το φαντασιακό που υπάρχει σε άδηλους αιθέρες. Είναι ο τόπος, όπου ο καθένας και η καθεμιά μας συναντήθηκε με τη ζωή, ο τόπος όπου ζουν άνθρωποι, με τους οποίους νιώθουμε πως έχουμε κοινή μοίρα, ενώ μας συνδέουν και άλλα πράγματα μαζί τους, όπως μνήμες ιστορικές, προσδοκίες ως προς μέλλον, μια κοινή συνήθως γλώσσα και κοινή κουλτούρα, όπου εντός της χωρά και η θρησκεία που μας δόθηκε και έχει επηρεάσει αρκετά ή ως ένα σημείο την κοσμοθέασή μας. Όταν αυτή η πατρίδα και ο λαός που κατοικεί στην επικράτειά της οργανώνεται και γίνεται κράτος, υπάρχουν ορισμένα πλαίσια λειτουργίας αυτού του κράτους. Αναφέρομαι στα συνταγματικά πλαίσια οργάνωσης ενός κράτους, που αναγνωρίζει ως αυταξία την ανθρώπινη ύπαρξη, λειτουργεί ως κράτος δικαίου, αλλά και πρόνοιας. Ελευθερίες, ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα, δημοκρατικό πολίτευμα, ασφάλεια και προπάντων υγεία και εκπαίδευση για όλους, δίχως αποκλεισμούς, αποτελούν προαπαιτούμενα για ένα σύγχρονο κράτος, που υιοθετεί τις αρχές του πολιτικού πολιτισμού που έχει αναπτυχθεί και καλλιεργείται άοκνα στην Ευρώπη. Οι συνταγματικές αρχές πρέπει να θέτουν το κράτος στην υπηρεσία της προάσπισης της Ελευθερίας και στην λειτουργία θεσμών Αλληλεγγύης. Γι' αυτό εύστοχα γίνεται πλέον λόγος για ένα συνταγματικό πατριωτισμό.

Μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, πλήθος προδοτών και ανάξιων της πατρίδας, που είχαν συνεργαστεί με τους κατακτητές στη διάρκεια της Κατοχής, ακόμα και ως ένοπλοι υπό τις διαταγές του αντιστράτηγου των SS Walter Simana, συγκρότησαν τον εσμό των "εθνικοφρόνων". Από προδότες της πατρίδας και «ανθρωποφύλακες» του λαού, θεωρήθηκαν νικητές του εμφυλίου και απέκτησαν κυρίαρχη θέση στον εθνικό βίο, αναμφίβολα ως το 1974. Επί δεκαετίες οι προδότες, μαζί με τους άλλους αντικομμουνιστές είχαν μονοπωλήσει ένα κίβδηλο πατριωτισμό, που ονομάσθηκε "εθνικοφροσύνη".

Η υποτιθέμενη αγάπη αυτών των ανθρώπων, δεν μιλούμε για τους απλούς, αλλά για κείνους που είχαν άποψη, λόγο και πρωτοβουλίες στο μετεμφυλιακό κράτος, δεν ήταν κατά κανόνα ανιδιοτελής. Στην Κατοχή, όταν εξοντώθηκαν οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης καρπώθηκαν τις περιουσίες τους. Αργότερα, όταν με το τέλος του εμφυλίου, εθνικά Μακεδόνες που είχαν στρατευθεί στον λεγόμενο Δημοκρατικό Στρατό αναγκάστηκαν να φύγουν προς τις χώρες του "υπαρκτού σοσιαλισμού", οι περιουσίες τους στην Ελλάδα διαγουμίστηκαν από συγγενείς και συγχωριανούς, που είχαν καταγραφεί σαν εθνικόφρονες. Αργότερα, όταν στην Θράκη, τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 εφαρμόζονταν τα επονείδιστα διοικητικά μέτρα κατά των μειονοτικών Μουσουλμάνων, επί διακυβέρνησης των επίορκων στρατιωτικών (αποκορύφωμα της πολιτικής εκτροπής κατά της Δημοκρατίας που εξυφάνθηκε από τους νικητές του εμφυλίου), με σκοπό να εξωθηθούν να εγκαταλείψουν την ελληνική επικράτεια, απέκτησαν πάλι, όσοι κρίνονταν «καθαροί» Έλληνες και εθνικόφρονες, με μακροχρόνια, ουσιαστικά χαριστικά, δάνεια που τους χορηγούσε η Αγροτική Τράπεζα, σε εξευτελιστικές τιμές αποκλειστικά ακίνητα Μουσουλμάνων. Λοιπόν, αυτοί οι σημερινοί επίγονοι των Δεξιών που μας προέκυψαν μετά την τραγωδία του Εμφυλίου, αρνούνται να αναγνωρίσουν τον Πρωθυπουργό που έχει η χώρα, γιατί δεν είναι δικός τους. Έτσι όμως αποκαλύπτονται σαν ύποπτοι εθνικής προδοσίας, όπως οι πολιτικοί τους πρόγονοι, ήταν πράγματι προδότες και ανάξιοι της Πατρίδας.

Ενοχλήθηκαν που ο μη αρεστός τους Πρωθυπουργός πήγε στην Κούβα, για την κηδεία του Φιντέλ Κάστρο, με την επίσημη συνταγματική ιδιότητά του και όχι ως ιδιώτης, κάνοντας χρήση του κρατικού αεροσκάφους. Αν κατανοούν τις υποχρεώσεις τους, εφόσον θέλουν να αναγνωρίζονται σαν φιλοπάτριδες, οφείλουν να μάθουν, ότι η κυβέρνηση που προκύπτει μετά από εθνικές εκλογές, έχει την ευθύνη των επιλογών της διεθνούς πολιτικής της χώρας. Αυτή η ευθύνη δεν ανήκει ούτε στα κόμματα της αντιπολίτευσης, ούτε πολύ περισσότερο σε μητροπολίτες όπως ο Θεσσαλονίκης Άνθιμος Ρούσσας.

Αν δεν αρέσει, στους δυσαρεστημένους συμπατριώτες μας η Ελληνική Δημοκρατία, εξαιτίας της κυβερνήσεως που διαθέτει, είναι μια ευκαιρία, ενόψει και της οικονομικής κρίσης, να μεταναστεύσουν κάπου αλλού, λόγου χάρη στις ΗΠΑ του κ. Τραμπ. Πάντως εφόσον παραμείνουν στην πατρίδα, καλά θα κάνουν να παύσουν να «πουλάνε τζάμπα» φιλοπατρία του αέρα..

©ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΔΟΥΔΟΣ

ΒΟΥΔΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΔΟΥΔΟΣ

(Trusting Care of the Heart)

          Ο Βουδισμός συνήθως θεωρείται ως μια ανατολική θρησκεία, αλλά ούτε ο ίδιος, ούτε η χώρα όπου πρωτοεμφανίστηκε θα μπορούσαν εύκολα να τοποθετηθούν στην Ανατολή. Η Ινδία λόγου χάρη, σε σχέση με την Κίνα είναι Δύση και όπως κάποτε είχε επισημάνει ο ποιητής Henry Thoreau, “η απώτατη δύση είναι ταυτόχρονα απώτατη ανατολή”.

          Συχνά ο Βουδισμός αντιμετωπίζεται σαν ένα σύγχρονο φαινόμενο διείσδυσης μιας ανατολικής θρησκείας στη Δύση, που έχει γίνει μόδα.

          Η αλήθεια είναι, πως οι ρίζες επιρροής του Βουδισμού στη Δύση, μπορεί να ανακαλυφθούν μελετώντας την Ιστορία και ιδίως την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της ελληνικής παρουσίας στην Ινδία.

          Η Δύση έχει τεράστιο χρέος όσον αφορά τον πολιτισμό απέναντι στους Έλληνες. Δεν έχει συνειδητοποιηθεί όμως πλήρως ή δεν έχει εκτιμηθεί στο βαθμό που θα έπρεπε, η θέση της Ινδίας, ως κοιτίδας του πολιτισμού που μας είναι γνωστός και η επιρροή που έχει ασκήσει ο ινδικός πολιτισμός στην Αίγυπτο, στην Ελλάδα, στην Κίνα και στον υπόλοιπο κόσμο.

         

Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Ινδός βασιλέας Ασόκα, υιοθέτησε στον Βουδισμό, μετά από μια συνειδησιακή τραυματική κρίση που είχε ο ίδιος, από τη συμμετοχή του σε μια πολύνεκρη αιματηρή μάχη, από την οποία βγήκε νικητής. Μετά τη μεταστροφή του άρχισε μια εργώδη προσπάθεια διάδοσης του Βουδισμού σε κάθε γωνιά της Αυτοκρατορίας του, αποστέλλοντας δασκάλους του Ντάρμα ακόμα και ως την Ελλάδα και την Αίγυπτο. Πολλοί από τους Έλληνες που δεν ακολούθησαν τον Αλέξανδρο και παρέμειναν στην Ινδία, ιδίως στις περιοχές της Βακτρίας και της Γκαντάρα ασπάστηκαν τον Βουδισμό. Οι Έλληνες της εποχής του Ασόκα κατοικούσαν ως υπήκοοί του σε περιοχές της βορειοδυτικής Ινδίας και αναφέρονται σε κείμενα της εποχής ως ‘Yona, Yojanas ή Yavanas’, ονομασίες που προέρχονται από τη λέξη ‘Ίωνας’.

Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραμε τα διάσημα Διατάγματα του βασιλέα Ασόκα που είτε έχουν γραφεί στην ελληνική γλώσσα, είτε περιέχουν και την ελληνική. Θα αναφέρω το Διάταγμα που είναι γνωστό ως Kandahar Greek Edict of Ashoka και ανακαλύφθηκε από αρχαιολόγους στην περιοχή της πόλης Κανταχάρ του Αφγανιστάν, όπου βρισκόταν η παλαιά Κανταχάρ, που πιστεύεται ότι υπήρξε στη θέση της Αλεξάνδρειας Αρχωσίας, που οικοδομήθηκε από τον Αλέξανδρο τον Μέγα τον 4^ο αίώνα π.Χ.. Πρόκειται για επιγραφή στην ελληνική γλώσσα χαραγμένη σε πέτρα. Ιδιαίτερη σημασία νομίζω πως έχει επιγραφή του Ασόκα, που υπολογίζεται ότι γράφτηκε το 285 π.Χ. και βρέθηκε στα μέσα του 20^ου αιώνα στο Αφγανιστάν. Η επιγραφή είναι γραμμένη στην σανσκριτική, στην ελληνική και στην αραμαϊκή γλώσσα και η λέξη ντάρμα αποδίδεται στα ελληνικά ως ευσέβεια [1].

         

Σ’ ένα ιστορικό ποίημα, γνωστό ως Mahavamsa (στα ελληνικά ‘Το Μεγάλο Χρονικό’) που έχει γραφεί στη γλώσσα πάλι, των βασιλέων της Σρι Λάνκα, σε μια περίοδο επί βασιλείας του Vijaya (543 π.Χ.) ως τη βασιλεία του Mahasena (334-361 μ.Χ.), αναφέρονται οι Έλληνες Βουδιστές μοναχοί, ‘γέροντες’ ή ‘πρεσβύτεροι’, -(στη γλώσσα πάλι ‘thera’)-, όπως τους καταγράφει, που είχαν σταλεί σε μακρινές χώρες για να διδάξουν το Ντάρμα επί ηγεμονίας Ασόκα.

         

«Ο γέροντας Mayantika στάλθηκε στο Κασμίρ και στη Γκαντάρα….

            Στο Βαρανάσι είχε σταλεί ο γέροντας με το όνομα Rakkhita,

             ενώ στο Απαραντάκα[2] είχε στείλει τον Έλληνα (Yona) που ονομάζεται  Dhammarakkhita.

            Στο Μαχαράθα είχε στείλει τον γέροντα με το όνομα Mahadhammarakkhita,

            αλλά ο γέροντας Maharakkhita είχε σταλεί στη χώρα των Ελλήνων (Yona)…» (Mahavamsa XII).

          Ο Dharmaraksita[3] (σανσκρ.) ή Dhammarakkhita (πάλι) υπήρξε πράγματι Έλληνας και αρχηγός της αποστολής στη χώρα Απαραντάκα. Ο Dharmaraksita υπήρξε δάσκαλος του αρχάτ[4] Nagasena, προτού  συναντήσει ο δεύτερος τον βασιλέα Μένανδρο, όπως αναφέρεται στο έργο ‘Milinda Panha’ (I 32-35). Στη Mahavimsa (XII) αναφέρεται ότι ο  Dharmaraksita στην Απαραντάκα κήρυξε την Αγκικαντοπάμα Σούτρα και 37.000 ανθρώπων είχαν δεχθεί τη βουδιστική διδαχή, ενώ χιλιάδες άνδρες και γυναίκες έγιναν Μοναχοί και Μοναχές.

          Ο γέροντας (thera) Mayantika στάλθηκε σε περιοχές με έντονη ελληνική παρουσία. Μονολότι στη Mahavamsa δεν αναφέρεται ρητά ως Έλληνας, το όνομά του μάλλον είναι σύνθεση μεταξύ των λέξεων ‘Maha’ (‘μεγάλος’ στα σανσκρ.) και του ονόματος ‘Antika’, από το κοινό ελληνικό κύριο όνομα ‘Αντίοχος’.

          Ο γέροντας Maharaksita αναφέρεται πως στάλθηκε στη χώρα των Ελλήνων και κατά πάσα πιθανότητα ήταν Έλληνας, αν και είναι ανεπιβεβαίωτο τούτο.

Ένας από τους επιφανείς επιγόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην ινδική χερσόνησο υπήρξε ο Δημήτριος Α΄ της Βακτρίας, που το 185 π.Χ. ενσωμάτωσε στο βασίλειό του τη Γκαντάρα και το Παντζάμπ (Πενταποταμία στα ελληνικά). Αργότερα, διάφορες ομάδες Ελλήνων της Ινδίας άρχισαν να μάχονται μεταξύ τους με συνέπεια, από τη μια μεριά η Γκαντάρα να αποκτήσει την ανεξαρτησία της και από την άλλη να ιδρυθεί το Ινδοελληνικό Βασίλειο στην περιοχή. 

          Σπουδαίος Έλληνας βασιλέας του Ινδοελληνικού Βασιλείου της Βακτρίας αναδείχθηκε ο Μένανδρος Α΄(βασίλευσε 160-135 π.Χ.). Ο Στράβων τον θεωρεί έναν από τους πιο ισχυρούς βασιλείς εκείνης της εποχής, περισσότερο ισχυρό, ακόμα και από τον Μέγα Αλέξανδρο. Ο Μένανδρος έγινε διάσημος από ένα κείμενο, γραμμένο στη γλώσσα πάλι, που περιέχει τις ‘Ερωτήσεις του βασιλέα Μιλίντα’ και είναι γνωστό ως ‘Milinda Panha’[5]. Πρόκειται για έναν φιλοσοφικό διάλογο μεταξύ του Βουδιστή μοναχού Ναγκασένα και του βασιλέα Μενάνδρου γύρω από τη διδασκαλία του Βούδα. Λέγεται πως ο βασιλέας έφθασε στην απελευθέρωση ενός Αρχάτ[6] και σ’ αυτή την περίπτωση ο Μένανδρος, -που στη γλώσσα πάλι το όνομά του αποδίδεται ‘Μιλίντα’-, θα πρέπει να υπήρξε ο πρώτος «Δυτικός» που έφθασε την Φώτιση.

          Σύμφωνα με την Mahavamsa, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μενάνδρου Α΄, ο Ίωνας (Έλληνας-Yona) Βουδιστής μοναχός Mahadhammarakkhita (Mahadharmaraksita σανσκρ.), προερχόμενος από την ‘Alasandra’ (την Αλεξάνδρεια επί του Καυκάσου [Ινδοκούς] που είχε ιδρύσει ο Αλέξανδρος ο Μέγας, κοντά στην σημερινή Καμπούλ) επικεφαλής αντιπροσωπείας 30.000 Ελλήνων Βουδιστών μοναχών (130 π.Χ) συμμετείχαν στην αφιέρωση της ‘Maha Thupa’ (Μεγάλη Στούπα) στην Ανουρανταπούρα της Σρι Λάνκα[7].

          Υπάρχουν πολλά στοιχεία που υποδεικνύουν επιρροή εκ μέρους του Βουδισμού στον πρώιμο Χριστιανισμό, ιδίως μεταξύ των Γνωστικών και των Εσσαίων, αλλά και στην παράδοση του χριστιανικού μοναχισμού. Μια αρκετά παράδοξη και από τις πιο απίθανες υποθέσεις βουδιστικής επιρροής στο Χριστιανισμό έχει σχέση με τον εκπληκτικό μύθο του Βαρλαάμ και του Ιωάσαφ[8],[9]. Σύμφωνα με το μύθο   του Βαρλαάμ και του Ιωάσαφ (στην λατινική αγιολογία αναφέρονται ως Barlamus et Iosaphatus), η καταγραφή και η διάσωση του οποίου αποδίδεται στον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό[10]. Το όνομα Ιωάσαφ αναφέρεται σ’ ένα Μποντισάτβα, που οι Άραβες ανέφεραν ως Μποντάσαφ, ενώ  η όλη διήγηση αποτελεί μια εκχριστιανισμένη εκδοχή του βίου του Βούδα, που στη διήγηση αυτή αναφέρεται ως Βαρλαάμ.  Η υιοθέτηση του μύθου αυτού από την Εκκλησία κατά τον 16^ο αιώνα, είχε ως συνέπεια κατ’ ουσία να συμπεριληφθεί ο ιστορικός Βούδας μεταξύ των αγίων του Χριστιανισμού[11].

          Στο αρχαίο βασίλειο της Γκαντάρα (Gandhara), που εκτεινόταν σε περιοχές του σημερινού βορείου Πακιστάν και του ανατολικού Αφγανισγτάν, αναπτύχθηκε η γνωστή ελληνοβουδική τέχνη, μεταξύ των ετών 50 π.Χ. και 75 μ.Χ.. Ακόμα και όταν στη Γκαντάρα κυριάρχησε η Ινδοπαρθική δυναστεία, οι νέοι ηγεμόνες συνέχισαν να ενθαρρύνουν την ελληνική καλλιτεχνική παρουσία στην περιοχή.

          Έλληνες γλύπτες εγκατεστημένοι στη Γκαντάρα έκαναν γλυπτές αναπαραστάσεις του Βούδα Σακυαμούνι, έχοντας ως πρότυπο τη γλυπτική  απεικόνιση κυρίως του Απόλλωνα. Μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη για την βουδιστική τέχνη της Γκαντάρα και την αλληλοπεριχώρηση μεταξύ Βουδισμού και Ελληνισμού αποτελεί το βιβλίο του Νίκου Δήμου ‘Ο Έλληνας Βούδας’. 

          Η επαφή του Βουδισμού με τον Ελληνισμό υπήρξε καταλυτική για τον πρώτο. Στα πρώτα του βήματα ο Βουδισμός ήταν αυστηρά ανεικονικός. Αφότου ο Βουδισμός γνώρισε την ελληνική τέχνη, κυρίως στην περιοχή της Γκαντάρα, υιοθέτησε την αποτύπωση του ιστορικού Βούδα, ενώ οι πρώτοι γλύπτες που έπαλασαν την υπόσταση του Γκαουτάμα Σακυαμούνι ήταν Έλληνες.   

©ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΔΟΥΔΟΣ

04/12/16

---

[1] Paul Hacker (1965), Dharma in Hinduism, Journal of Indian Philosophy, Volume 34, Issue 5, σσ. 479–496 (English translated version by Donald R. Davis, 2006).

[2] Η Απαραντάκα προσδιορίζεται με τα σύγχρονα δεδομένα ως χώρα του βορειοδυτικού τμήματος της ινδικής χερσονήσου και περιελάμβανε το βόρειο Γκουτζαράτ, την Καθιαβάρ, το Κατς και το Σιντ, όπου κατά την αρχαιότητα ήταν συγκεντρωμένος ο ελληνικός πληθυσμός της Ινδίας. Μάλιστα στο Γκουτζαράτ σήμερα, υπάρχει πόλη με την ονομασία ‘Junagadh’, από παραφθορά του αρχικού τοπονυμίου‘Yonagadh’, που σημαίνει ‘Πόλη των Ελλήνων’.

[3] Το όνομά του σημαίνει ‘προστατευμένος από το Ντάρμα’.

[4] Αρχάτ ή Άρχατ. Στην Σχολή του Βουδισμού Θεραβάντα η έννοια  του Άρχατ ορίζεται  ως «Αυτός που είναι άξιος» ή ως «τέλειο πρόσωπο» που απέκτησε τη νιρβάνα. Η έννοια του Άρχατ είναι διαφορετική σε άλλες βουδικές παραδόσεις, γιατί η ιδιότητα αποδίδεται σε ανθρώπους που έχουν προχωρήσει σημαντικά προς την Φώτιση, αλλά δεν την έχουν φτάσει.

[5] Το κείμενο του Milinda Panha συγκαταλέγεται μεταξύ των ιερών βουδικών κειμένων του Κανόνα Πάλι (Pali Tipitaka), σε ορισμένες περιοχές, όπως λ.χ. στη Βιρμανία, όπου επικρατεί ο Βουδισμός Θεραβάντα. Υπολογίζεται πως η συγγραφή του έχει γίνει σε μια περίοδο που κυμαίνεται μεταξύ του 100 π.Χ και του 200 μ.Χ..

[6] Αρχάτ (σανσκρ. λέξη), σημαίνει εκείνον που φωτίστηκε και ελευθερώθηκε από τη νομοτέλεια της επανενσάρκωσης, δηλαδή αναφέρεται σε κείνον που μετά από άσκηση εισήλθε στη νιρβάνα.

[7] «Από την Αλασάντα, την πόλη των Ελλήνων ήρθε ο γέροντας Έλληνας Mahadhammarakkhita μαζί με τριάντα χιλιάδες μπικού (Βουδιστές μοναχούς)» (Mahavamsa, XXIX).

[8] Δημήτρης Ι. Κουκουλομμάτης Νεοελληνική λογοτεχνία: ποίηση 1988. Σελίδα 13 "Ανατολικές επιδράσεις: Ομοιότητες παρατηρούνται ανάμεσα στο έπος του Διγενή και σ' άλλα έπη, όπως στο «Βίος Βαρλαάμ και Ιωάσαφ» που υποκρύπτει βιογραφικά στοιχεία του Βούδα".

[9] John Walbridge The Wisdom of the Mystic East: Suhrawardī and Platonic Orientalism σσ. 129 – 2001 "The form Būdhīsaf is the original, as shown by Sogdian form Pwtysfi and the early New Persian form Bwdysf. ... On the Christian versions see A. S. Geden, Encyclopaedia of Religion and Ethics, s.v. "Josaphat, Barlaam and," and M. P. Alfaric, ..."

[10] Ο μύθος του Βαρλαάμ και του Ιωσαφάτ περιλαμβάνεται στην Πατρολογία Migne, P.G. XCVI μεταξύ των έργων Ιωάννη του Δαμασκηνού.

[11] Η Ανατολική Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Βαρλαάμ και του Ιωσαφάτ στις 26 Αυγούστου, ενώ η Ρωμαϊκή Εκκλησία στις 27 Νοεμβρίου.

ΜΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ Φ. ΚΑΣΤΡΟ

Οι σκέψεις που παραθέτω στη συνέχεια, γεννήθηκαν με αφορμή τον θάνατο του ιστορικού ηγέτη της Κούβας Φιντέλ Κάστρο.

Κάποιοι εξέφρασαν διθυράμβους για τον Κάστρο, για την Επανάσταση που ανέτρεψε ένα απόλυτα διεφθαρμένο και δουλικό στις Ηνωμένες Πολιτείες καθεστώς, για την ίδια την Κούβα ως σοσιαλιστική χώρα, που επιβίωσε μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Δεν είμαι αμέτοχος τόσο ως προς τους επαίνους, όσο όμως και ως προς αιχμές κριτικής για το καθεστώς Κάστρο στο Νησί της Καραϊβικής.

Ο Φιντέλ Κάστρο ανήκει πλέον στην Ιστορία, η οποία αντιμετωπίζει τις προσωπικότητες, που άφησαν ανεξίτηλα ίχνη στο χρόνο με την παρουσία τους, από τη μια μεριά με σεβασμό, ενώ συγχρόνως, εκθέτει τη ζωή τους και τα επιτεύγματά τους, αλλά και τα λάθη τους στην Κρίση των ανθρώπων. Όπως η Ιστορία σέβεται τα περιστατικά του παρελθόντος, που σημάδεψαν την πορεία λαών ή και ολόκληρης της ανθρωπότητας, έτσι και η Κρίση αυτών των περιστατικών, πρέπει να γίνεται όσο το δυνατό με περισσότερη αντικειμενικότητα και με μια μέθοδο που δεν παρακάμπτει σκόπιμα συνθήκες  και παραμέτρους, που εμφάνισαν γεγονότα του χθες με τον δικό τους τρόπο. Η προσαρμογή ιστορικών γεγονότων σύμφωνα με τις ιδεοληψίες μας στρεβλώνει την αλήθεια της Ιστορίας, την παραμορφώνει και την μεταβάλλει σε Προπαγάνδα. Και τούτο είναι πράξη ανίερη, κατά της Επιστήμης της Ιστορίας, γιατί τοποθετεί τη ζωή στο κρεβάτι του Προκρούστη.

Η Κούβα κατά το διάστημα 1952 ως 1959, που κυβερνούσε ο Μπατίστα ως δικτάτορας, ήταν ουσιαστικά  προτεκτοράτο των ΗΠΑ. Ο Μπατίστα είχε αναστείλει την ισχύ του Συντάγματος της χώρας του 1940, είχε θέσει εκτός νόμου τις πολιτικές ελευθερίες και το δικαίωμα της απεργίας. Το καθεστώς του είχε ευθυγραμμιστεί με τα συμφέροντα των πλουσιότερων γαιοκτημόνων της Κούβας, που κατείχαν τις μεγαλύτερες φυτείες ζαχαροκάλαμου. Η οικονομική πολιτική του καθεστώτος βασιζόταν σε μια στασιμότητα, αφού εξυπηρετούσε τα συμφέροντα γαιοκτημόνων, Αμερικανών και Κουβανών, αλλά και τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Έτσι, το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών Κουβανών έγινε χαώδες. Η έντονα διεφθαρμένη κυβέρνηση του Φουλγκέντσιο Μπατίστα έκανε χρήση των πιο ακραίων κατασταλτικών μέτρων, προκειμένου να πνίγονται εν τω γενέσθαι διαμαρτυρίες και αντιδράσεις από τους εργαζόμενους. Το επόμενο βήμα του καθεστώτος Μπατίστα ήταν να δώσει το πράσινο φως, με το αζημίωτο βέβαια, στην αμερικανική Μαφία για να αναπτύξει στην  Κούβα κερδοφόρες εμπορικές συναλλαγές. Το ενδιαφέρον της Μαφίας επικεντρωνόταν στον έλεγχο της διακίνησης φαρμάκων, στον έλεγχο του τζόγου και της πορνείας στην Αβάνα. Συγχρόνως, πολυεθνικές επιχειρήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, κατάφεραν να εξασφαλίσουν με την συγκατάθεση του καθεστώτος εξαιρετικά προσοδοφόρες εμπορικές συμφωνίες στο Νησί.  

Η δυσαρέσκεια του λαού της Κούβας απέναντι στις επιλογές και στις πρακτικές του Μπατίστα συνεχώς ογκωνόταν. Οι φοιτητές εξεγείρονταν, ενώ οι λαϊκές τάξεις κάθε τόσο διαδήλωναν εκφράζοντας την έντονη δυσαρέσκειά τους. Τότε, το καθεστώς επέβαλλε αυστηρή λογοκρισία στα μέσα ενημέρωσης και με πρόσχημα την καταστολή της κομμουνιστικής δράσης, εξαπολύεται από τις κυβερνητικές δυνάμεις κατά των διαμαρτυρόμενων κατά του καθεστώτος, ευρείας κλίμακας βία, ενώ τα βασανιστήρια αποτελούσαν μια συνηθισμένη πρακτική, όπως και οι δημόσιες εκτελέσεις αντιφρονούντων. Ο απολογισμός των θυμάτων του καθεστώτος Μπατίστα κυμαίνεται από εκατοντάδες νεκρούς ως τις 20.000. Μέχρι το 1959 που έπεσε το καθεστώς από την Επανάσταση του Κάστρο, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρείχαν στον δικτάτορα οικονομική, στρατιωτική και υλικοτεχνική βοήθεια. ( Οι παραπάνω πληροφορίες για το καθεστώς Μπατίστα και τις δραστηριότητές του κατά την περίοδο άσκησης της αυταρχικής και κατασταλτικής εξουσίας του, προέρχονται από τα εξής δημοσιεύματα: Historical Dictionary of the 1950s, του James Stuart Olson, Greenwood Publishing Group, 2000, σσ. 67–68, Havana Nocturne: How the Mob Owned Cuba and Then Lost It to the Revolution, του T. J. English, William Morrow, 2008, Conflict, Order, and Peace in the Americas, Lyndon B. Johnson School of Public Affairs, 1978, σ. 121, όπου αναφέρεται:  "The US-supported Batista regime killed 20,000 Cubans", Wickham-Crowley, Timothy P. (1990), Exploring Revolution: Essays on Latin American Insurgency and Revolutionary Theory. Armonk and London: M.E. Sharpe. σ. 63, Lillian Guerra (2012), Visions of Power in Cuba: Revolution, Redemption, and Resistance, 1959–1971, Chapel Hill: University of North Carolina Press. σ. 122, Lillian Guerra (2010). Grandin, Greg; Joseph, Gilbert M., eds. Beyond Paradox. A Century of Revolution. American Encounters/Global Interactions. Durham, NC: Duke University Press. σσ. 199–238).

Ο Φιντέλ Κάστρο με τους συντρόφους του, ανάμεσα στους οποίους εξέχουσα ήταν η θέση του Τσε Γκεβάρα, ξεκίνησε έναν ένοπλο αγώνα για την ανατροπή του καθεστώτος Μπατίστα. Η Επανάσταση, υπό την ηγεσία του Κάστρο ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1953 και συνεχίστηκε, ώσπου την 1^η Ιανουαρίου του 1959 ο Μπατίστα αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την εξουσία και τη χώρα. Οι δυνάμεις του Κάστρο και των συντρόφων του, ήταν γνωστές ως Κίνημα της 26^ης Ιουλίου. Η κυβέρνηση που αντικατέστησε εκείνην του Μπατίστα ήταν μια επαναστατική σοσιαλιστική κυβέρνηση. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας δεν συμμετείχε στο Κίνημα της Επανάστασης και αρκετά αργότερα, τον Οκτώβριο του 1965 το επαναστατικό καθεστώς εγκολπώθηκε το Κόμμα εκμεταλλευόμενο τους μηχανισμούς του.  

Όπως είναι γνωστό, οι Ηνωμένες Πολιτείες, όχι μόνο διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με την Κούβα, από το 1961, που ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν στο ζενίθ, μέχρι την 20^η Ιουλίου 2015, που αποκαταστάθηκαν επί προεδρίας Ομπάμα, αλλά υπήρξε και μια μακρά περίοδος αποκλεισμού (εμπάργκο) της Κούβας εκ μέρους των ΗΠΑ. Το εμπάργκο που επέβαλλαν οι ΗΠΑ κατά της Κούβας ήταν εμπορικό, οικονομικό και χρηματοπιστωτικό. Για πρώτη φορά επιβλήθηκε εμπάργκο στην πώληση όπλων στην Κούβα, ενόσω ήταν στην εξουσία ο Μπατίστα, στις 14 Μαρτίου 1958. Στις 19 Οκτωβρίου του 1960, ενώ είχε επικρατήσει η κουβανική επανάσταση, επιβλήθηκε εμπάργκο στην εισαγωγή αγαθών στην Κούβα, με εξαίρεση τα τρόφιμα και τα φάρμακα, μετά την εθνικοποίηση των  αμερικανικών συμφερόντων διϋλιστηρίων πετρελαίου της Κούβας χωρίς αποζημίωση. Τον Φεβρουάριο του 1962 το εμπάργκο επεκτάθηκε σχεδόν στο σύνολο των εισαγωγών. Έξι νόμοι των Ηνωμένων Πολιτειών, που καλύπτουν χρονικά μια περίοδο από το 1917 ως το 2000, ρυθμίζουν την επιβολή του αποκλεισμού της Κούβας.  Με το νόμο Cuban Democracy Act του 1992, προβλεπόταν η διατήρηση του εμπάργκο κατά της Κούβας, εφ’ όσον η κουβανική κυβέρνηση αρνιόταν να λάβει μέτρα εκδημοκρατισμού στη χώρα και να επιδείξει μεγαλύτερο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο νόμος Helms-Burton επέβαλλε περιορισμούς στους πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών, απαγορεύοντας ουσιαστικά τις επιχειρηματικές δραστηριότητες Αμερικανών στην Κούβα ή με την Κούβα. Το 1999 επί Κλίντον, υποχρεώθηκαν θυγατρικές εταιρίες αμερικανικών επιχειρήσεων, με έδρα εκτός των ΗΠΑ, να εφαρμόσουν το εμπάργκο κατά της Κούβας. Τον επόμενο χρόνο, ο ίδιος Πρόεδρος των ΗΠΑ, επέτρεψε πωλήσεις ανθρωπιστικών ειδών στην Κούβα. Επίσημα, οι ΗΠΑ δεν απαιτούσαν τήρηση του αποκλεισμού της Κούβας από τρίτες χώρες, όπου δεν ίσχυε η αμερικανική νομοθεσία. Αυτό ίσχυε στην θεωρία, γιατί στην πράξη, σε ξένες χώρες που διατηρούσαν εμπορικές σχέσεις με την Κούβα  μπορούσαν κατά περίπτωση να επιβληθούν εις βάρος τους κυρώσεις. Όλα αυτά συνέβαιναν ενώ η Κούβα είχε γίνει μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορικού  (WTO) από το 1995.

Εκτός από τον αποκλεισμό της Κούβας που επέβαλλαν οι ΗΠΑ επί τόσα χρόνια, δεν πρέπει να μας διαφεύγει, ότι στην νοτιοανατολική ακτή του Νησιού, υπάρχει η Ναυτική Βάση του Γκουαντάναμο της αμερικανικής υπερδύναμης, που έγινε ιδιαίτερα γνωστή ως φυλακή- στρατόπεδο συγκέντρωσης των ύποπτων για τρομοκρατικές δράσεις μετά την 11^η Σεπτεμβρίου 2001.

Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφερόταν, ότι οι ΗΠΑ από το 1959 που επικράτησε η κουβανική Επανάσταση, επανειλημμένα είχαν επιχειρήσει μέσω της CIA, να ανατρέψουν το επαναστατικό καθεστώς, ακόμα και με φυσική εξόντωση του Φιντέλ Κάστρο. Τον Απρίλιο του 1961 η CIA με παραστρατιωτική ομάδα, γνωστή ως Ταξιαρχία 2506, επιχείρησε να εισβάλλει στην Κούβα με την γνωστή απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων. Τελικά η απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης της Κούβας απέτυχε, γιατί οι παραστρατιωτικοί εισβολείς αντιμετωπίσθηκαν με επιτυχία από τις ένοπλες δυνάμεις της επαναστατικής κυβέρνησης, που τελούσαν υπό την άμεση διοίκηση του Φιντέλ Κάστρο. Οι δυνάμεις που εκπαιδεύτηκαν και εξοπλίστηκαν από την CIA αποτελούνταν από Κουβανούς της Φλόριντα και από άλλα τυχοδιωκτικά στοιχεία. Εκείνη την εποχή, ενόψει της προετοιμασίας της εισβολής στην Κούβα, έγινε προσπάθεια στρατολόγησης εθελοντών, που θα στελέχωναν την αντιεπαναστατική ομάδα, και στην Ελλάδα, που αποκαλύφθηκε από τις αρχές και ο επικεφαλής της προσπάθειας καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης.

Το επαναστατικό σοσιαλιστικό καθεστώς που εγκαθιδρύθηκε στην Κούβα μετά την επικράτηση του Κινήματος της 26 Ιουλίου δεν ήταν αντιγραφή μιας δυτικού τύπου δημοκρατίας, κατά τα πρότυπα του αγγλικού κοινοβουλευτισμού. Η δημοκρατία στην Κούβα λειτουργούσε και συνεχίζει να λειτουργεί με μορφές άμεσης συμμετοχής του λαού στη λήψη αποφάσεων.   

Δυτικοί χαρακτήρισαν τον Κάστρο διπολική πολιτική προσωπικότητα. Ο προηγούμενος χαρακτηρισμός οφείλεται στην Erika Guevara-Rosas, εκπρόσωπο της Διεθνούς Αμνηστίας στις ΗΠΑ. Ίσως θεωρηθεί εύστοχη η απόδοση της παραπάνω ιδιότητας στον Κάστρο, με το βλέμμα ενός ανθρώπου που ζει σε μια χώρα της Δύσης, που δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα από τον αποκλεισμό της πατρίδας του. Θεωρώ, πως είναι αρκετά δύσκολο να κατανοήσει ένας πολίτης της Δύσης, που χαίρεται τον καπιταλιστικό καταναλωτισμό, έναν λαό σε μια χώρα, που επί χρόνια βρίσκεται στο στόχαστρο του αφανισμού, από ένα σωρό ισχυρές δυνάμεις, μόνο και μόνο επειδή αρνείται να συμμορφωθεί στις επιλογές της υπερδύναμης που λέγεται Ηνωμένες Πολιτείες. Στα μάτια της Δύσης, ο Φιντέλ Κάστρο, χωρίς αμφιβολία ήταν ένας προοδευτικός αλλά ταυτόχρονα και προβληματικός ηγέτης. Ο λόγος είναι ο εξής: Μετά το 1959 που επικράτησε η αριστερή Επανάσταση στην Κούβα, αποκαταστάθηκαν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, που ήταν άγνωστα για την πλειοψηφία των Κουβανών. Αναφέρομαι στην πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας για όλους και στην ικανοποίηση του δικαιώματος στέγασης, χωρίς αποκλεισμούς. Ένας σημαντικός άθλος υπήρξε το ανασκούμπωμα της επαναστατικής κυβέρνησης να καταργήσει τον αναλφαβητισμό των λαϊκών τάξεων και να προσφέρει στον κουβανικό λαό το αγαθό της εκπαίδευσης για όλους. Το αποτέλεσμα ήταν θαυμαστό. Πολύ σύντομα ο αναλφαβητισμός στην Κούβα έγινε παρελθόν. Κανένας δεν μπορεί να παραβλέψει τις υψηλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας και ένα θαυμάσιο σύστημα εκπαίδευσης, που καθιέρωσε υπέρ του κουβανικού λαού η Επανάσταση. Ωστόσο, το εχθρικό διεθνές περιβάλλον και οι πιέσεις εις βάρος του καθεστώτος της Κούβας από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, δημιούργησαν στο εσωτερικό της χώρας συνθήκες εγρήγορσης κατά του ενδεχόμενου ανατροπής της Επανάστασης και έθεσαν σε εφαρμογή μηχανισμούς αυτοάμυνας. Πράγματι υπήρξε περιορισμός της ελευθερίας της έκφρασης και το επαναστατικό κράτος μιμήθηκε σταλινικά  πρότυπα για να εξασφαλίσει την επιβίωσή του και να αντέξει τις πιέσεις και τις απροκάλυπτες επιθέσεις εις βάρος του, χωρίς ανάπαυλα,.

Πιστεύω, πως αν δεν υπήρχε η πρωτοφανής επιθετικότητα κατά της Κούβας από τις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένου και του εξοντωτικού εμπάργκο, συνεχώς επί μισόν αιώνα, μάλλον η Επανάσταση θα εξελισσόταν διαφορετικά. Το γεγονός, ότι η Κούβα από τη στιγμή που ανατράπηκε το διεφθαρμένο καθεστώς του Μπατίστα και ανέλαβε η επαναστατική κυβέρνηση υπό τον Φιντέλ Κάστρο την διακυβέρνηση, βρισκόταν ουσιαστικά σε εμπόλεμη κατάσταση, με διακύβευμα την ύπαρξή της, μπορεί να καταστήσει κατανοητή την όλη κατάσταση. Αρκεί να υπάρχει κοινός νους, απαλλαγμένος από τυφλές αντικομμουνιστικές προκαταλήψεις!

Υπήρχαν πράγματι στην Κούβα ελλείψεις σε καταναλωτικά αγαθά, που σε δυτικές χώρες θεωρείται αυτονόητη η επάρκειά τους. Ελλείψεις υπήρχαν ακόμα και σε αναγκαία αγαθά, όπως είναι τα ανταλλακτικά για τη συντήρηση των αμερικανικών αυτοκινήτων που βλέπανε οι τουρίστες, όταν επισκέπτονταν τη χώρα. Στην ανεπτυγμένη Δύση δεν υπήρχε οικονομικό, εμπορικό ή χρηματοπιστωτικό εμπάργκο από καμιά υπερδύναμη, ενώ ο Καπιταλισμός της καταναλωτικής υστερίας λειτουργεί θαυμάσια και αποτελεσματικά, υπέρ της κερδοφορίας των πολυεθνικών ολιγοπωλίων κυρίως. Παράλληλα με τις ελλείψεις ορισμένων αγαθών στην Κούβα, επικρατούσε επάρκεια στην δημόσια υγεία, στην εκπαίδευση, στην ανάπτυξη της επιστήμης, στην εκδήλωση έμπρακτης αλληλεγγύης προς λαούς που είχαν ανάγκη….

Στην κατάσταση της έντασης και της αντιμετώπισης της επιθετικότητας κατά του σοσιαλιστικού καθεστώτος της Κούβας από το εξωτερικό, είναι αλήθεια πως οικοδομήθηκε ένα αστυνομικό κράτος. Η επιλογή της ιδεολογίας του μαρξισμού-λενινισμού από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας, που ασκούσε μονοπωλιακά την πολιτική εξουσία στη χώρα, αναμφίβολα υπήρξε μοιραία. Όπως στις άλλες χώρες του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού, για αρκετά χρόνια επικρατούσε στην Κούβα, μια μάλλον άκαμπτη ως προς το δόγμα της επίσημη ιδεολογία. Η παρέκκλιση και ιδίως η δημόσια διαφωνία προς το επίσημο δόγμα, όχι απλά δεν ήταν ανεκτή, αλλά επέφερε συχνά οδυνηρές συνέπειες στους τολμηρούς. Οι διαφωνούντες αντιμετώπιζαν το ενδεχόμενο σύλληψης και ένα σωρό πιέσεις, κυρίως για να μην γίνουν γνωστές οι απόψεις τους στο εξωτερικό. Τα παραπάνω γνωρίσματα του επαναστατικού συστήματος, μπορούν να θεωρηθούν μελανά στοιχεία ολοκληρωτικού χαρακτήρα,  που στιγμάτισαν την εποχή της μακρόχρονης διακυβέρνησης της χώρας από τον Φιντέλ Κάστρο. Οφείλουμε όμως να μην παραβλέψουμε το γεγονός, ότι η αλλαγή που επήλθε στην Κούβα μετά την ανατροπή του Μπατίστα, συνέβη, ενόσω ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν στην κορύφωσή του και η στάση των ΗΠΑ απέναντι στην κουβανική Επανάσταση, μοιραία ανάγκασε την κυβέρνηση Κάστρο να προσδεθεί στο άρμα της Σοβιετικής Ένωσης.

Στην Κούβα του Κάστρο συνυπήρχαν δύο κόσμοι, τουλάχιστον με τα δυτικά κριτήρια. Από τη μια μεριά ένα κοινωνικό κράτος με θαυμαστά επιτεύγματα και ένα εκπαιδευτικό σύστημα αξιόλογο από κάθε άποψη κι από την άλλη, ένα αστυνομικό κράτος, που περιόριζε κυρίως την ελευθερία της έκφρασης και έκρινε ως μη ανεκτό, ό,τι αποτελούσε παρέκκλιση από το επίσημο δόγμα του κράτους, ακόμα και αν αφορούσε την προσωπική ζωή των πολιτών.

Θα ήθελα να προσθέσω μια τελευταία παρατήρηση ως την ταυτότητα της Κουβανικής Επανάστασης υπό την ηγεσία του Φιντέλ Κάστρο. Κατά βάση ήταν μια επανάσταση αντιαποικιακή, όμοια με άλλα επαναστατικά κινήματα, που άνθισαν μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου σε ένα σωρό αποικίες των ιμπεριαλιστικών δυτικών δυνάμεων, οπωσδήποτε όμως με τα δικά της ξεχωριστά γνωρίσματα. Όταν πλέον η Επανάσταση είχε εδραιωθεί υιοθέτησε το Κομμουνιστικό Κόμμα, ως φορέα της πολιτικής εξουσίας στη χώρα και την μαρξιστική λενινιστική ιδεολογία, προκειμένου να επιβιώσει η Επανάσταση και να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις οξύτατες πιέσεις για την ανατροπή της.

Για τους ανθρώπους που σημάδεψαν έντονα την Ιστορία, δεν ισχύει το «ο αποθανών δεδικαίωται», που αναφέρεται στην απαλλαγή των κοινών θνητών από τα λάθη τους.

Η κριτική για τα έργα και τις ημέρες του Φιντέλ Κάστρο, για να είναι το κατά δύναμη ακριβοδίκαιη, θα πρέπει να αφήσουμε να κυλήσει ο χρόνος. Χωρίς αμφιβολία, πολλά από όσα συνέβαιναν στην Κούβα της Επανάστασης μπορεί να κατανοηθούν. Το ερώτημα είναι, αν μπορεί και να δικαιολογηθούν στο σύνολό τους.

Υπάρχει ένας κοινός τόπος, αδιάψευστος ως τώρα, στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Οι εντάσεις και οι συγκρούσεις που προκαλούν μεγάλες δυνάμεις με στόχο να αυξήσουν τον έλεγχο σε χώρες και να καθυποτάξουν λαούς, ματώνει βαθιά η ψυχή των ανθρώπων, αφήνοντας τις πληγές ανοιχτές για χρόνια. Γιατί σε τέτοιες συγκρούσεις ο άνθρωπος δεν μετράει, παρά μόνο τα κάθε λογής άνομα συμφέροντα.

Όποτε στοχάζομαι καταστάσεις, που συγκεντρώνουν στοιχεία γεμάτα ελπίδα, πλάι σε άλλα, που μαρτυρούν βαρβαρότητα και απανθρωπιά, θυμάμαι τον Ντον Ερνέστο, έναν Λατινοαμερικάνο, που κοσμεί με την παρουσία του ένα ανέκδοτο ακόμα διήγημα.  Ο Ντον Ερνέστο, σε καίρια θέματα είχε ανατρεπτικές ιδέες, σε σχέση με την τάξη του και τις θέσεις που κατείχε στη ζωή. Ποτέ όμως δεν είχε επιδιώξει να επιβάλλει τις ιδέες του σε άλλους. Στο σύστημα των αρχών του, προέχουσα θέση κατείχε η ιδιαίτερα αναπτυγμένη αίσθηση ανεκτικότητας, που τον διακατείχε. Πίστευε, ότι όλες οι ιδέες, όφειλαν να συνυπάρχουν. Ήτανε χρέος των ανθρώπων να κάνουν μπορετό κάτι τέτοιο. Ήθελε, όλα τα μονοδρόμια, που βγάζουν στην αλήθεια, να παραμένουν ανοιχτά, χωρίς εμπόδια για τους οδοιπόρους…. Συχνά επαναλάμβανε στοχαστικά, τούτα τα λόγια· στη ζυγαριά της αλήθειας, ο πόνος βαραίνει περισσότερο, από οποιοδήποτε ανατρεπτικό κίνημα, χάριν της ουτοπίας.

©ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΔΟΥΔΟΣ

1 του Δεκέμβρη 2016

  

Καθήλωση της χώρας σε σύγκρουση προς την νεοτερικότητα;

ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΔΟΥΔΟΣ

g_doudos@yahoo.com

Ο ιστότοπος www.liberal.gr αποτελεί ένα διαδικτυακό χώρο που προάγει την ‘ελεύθερη ενημέρωση’, τουλάχιστον αυτό δηλώνει ότι φιλοδοξεί να υπηρετεί. Έχω τη γνώμη πως μάλλον τα καταφέρνει….

Πρόσφατα (04.11.16) στον παραπάνω ιστότοπο φιλοξενήθηκε ένα άρθρο του καλού δημοσιογράφου Γιάννη Παντελάκη, με θέμα τούτο το ερώτημα: Ποιος κρατάει πίσω τη χώρα;

Κάποιοι βρήκαν ενδιαφέρουσες τις απόψεις του άρθρου και το αναδημοσίευσαν μέσω των δικών τους ιστοσελίδων. Έτσι, το ερώτημα του Γ. Παντελάκη, κατά κάποιο τρόπο διαδόθηκε ακόμα περισσότερο.

Ομολογώ πως πήρα είδηση το άρθρο του Γιάννη Παντελάκη, από ανάρτηση φίλου στο Facebook σήμερα (06.11.16).

Μάλιστα ο συμπαθής φίλος και γνώριμος, με δυο αράδες κάνει τη δική του εισαγωγική τοποθέτηση στο ερώτημα ‘Ποιος κρατάει πίσω τη χώρα;’

«Αν αυτά που κρατούν την Ελλάδα οπισθοδρομική είναι οι σχέσεις Εκκλησίας - Κράτους, το ότι υποδεχόμαστε το Άγιο φως με τιμές αρχηγού κράτους, το σύμφωνο συμβίωσης και το ότι δεν έχουμε ακόμα τζαμί, προτιμώ να είμαι οπισθοδρομικός! 

Κακό άρθρο κατά τη γνώμη μου ! Ποια είναι η δική σας γνώμη;;»

Παίρνω το θάρρος, από την πρόκληση του φίλου, που ρωτά αόριστα και γενικά, «Ποια είναι η δική σας γνώμη;», να απαντήσω και να αρθρώσω τον δικό μου λόγο.

Στο χώρο των ιδεών και των πολιτικών θέσεων είναι απόλυτα θεμιτό να είναι κάποιος συντηρητικός. Να επιθυμεί και να επιδιώκει να μην αλλάξουν κάποια πράγματα, σε πείσμα των αδήριτων αλλαγών που συμβαίνουν στην κοινωνία, στις ανάγκες των ανθρώπων που ζητούν λύσεις…. Άλλωστε, σε μια ανοιχτή κοινωνία, την οποία προσωπικά υποστηρίζω και υπερασπίζομαι, αν δεν υπάρχει ευρυχωρία, τότε η κοινωνία, όχι απλά δεν είναι ανοιχτή, αλλά καταντά φυλακή, όπως μερικοί ακραίοι συντηρητικοί, θα ήθελαν, απαγορεύοντας τις εξελίξεις στο κοινωνικό γίγνεσθαι και στα πολιτικά πράγματα της χώρας….

Ο Γιάννης Παντελάκης, θίγει ως ελληνική πρωτοτυπία και ευρωπαϊκό παράδοξο, το ότι το Πάσχα, η Ελλάδα «υποδέχεται με τιμές αρχηγού κράτους το λεγόμενο άγιο φως». Προσωπικά, δεν θα έκανα λόγο για «το λεγόμενο άγιο φως», αλλά απλά για το Άγιο Φως. Αλλά θεωρώ ότι η υποδοχή του Αγίου Φωτός με τιμές αρχηγού κράτους, αποτελεί ένα σκάνδαλο, που προσβάλλει την Ορθόδοξη Εκκλησία, όχι ως θεσμική θρησκεία, όπως την κατάντησαν, αλλά ως Σώμα του Ζώντος Χριστού!

Ο Γιάννης Παντελάκης, θίγει τις σχέσεις κράτους και εκκλησίας στην Ελλάδα, εντελώς αρνητικά, γιατί και κατά τη γνώμη μου, το πλαίσιο έπρεπε να είναι διαφορετικό. Είναι απαράδεκτο η Ορθόδοξη Εκκλησία να αναγορεύεται με συνταγματική διάταξη «επικρατούσα θρησκεία». Να είναι προικισμένη με ένα σωρό προνόμια, που οι πολλοί αγνοούν.

Το ελληνικό κράτος μέχρι και αυτή τη στιγμή είναι υποχείριο, όχι ακριβώς της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά των  ογδόντα ενός επαρχιούχων Ιεραρχών (Μητροπολιτών), οι οποίοι ουσιαστικά αγνοώντας το Πρεσβυτέριο των Επαρχιών τους και τους Διακόνους, κρατούν στη γωνία τα λαϊκά μέλη της Εκκλησίας, επιβάλλοντας αυταρχικά και εξ ολοκλήρου μετά από καταπόντιση των Ιερών Κανόνων στην απαξία της αχρησίας, ένα είδος λοβοτομής σε ό,τι συνιστά τον Λαό του Θεού. Ικανοποιούνται οι πλείστοι από τους Μητροπολίτες της Ελλαδικής Εκκλησίας με την προσωνυμία του ‘Δεσπότη’, κατά τρόπο, που με την συμπεριφορά τους γενικά και ιδίως απέναντι στους κληρικούς τους, δίνουν περιεχόμενο στη λέξη, καθώς αναδεικνύονται πράγματι αυθέντες και δεσπότες, συχνά άσπλαχνοι και δυναστικοί….

Αυτοί οι ογδόντα ένας Ιεράρχες της Ορθόδοξης Εκκλησίας, έχουν καταργήσει το Συνοδικό σύστημα διοίκησης της Εκκλησίας, παρά τα όσα ισχυρίζονται ορισμένοι απ’ αυτούς περί του αντιθέτου. Όσα εφαρμόζονται στην Ελλάδα, αποτελούν κακέκτυπο συνοδικότητας, μετατρέποντάς το σε μια κοινοπραξία ανεξάρτητων μεταξύ τους αυταρχικών ηγεμόνων. Η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας, και περισσότερο η Διαρκής Ιερά Σύνοδος, πράγματι συνεδριάζει, πράγματι αποφασίζει, αλλά όποτε χρειάζεται και είναι απόλυτη ανάγκη να βάλει τα δάκτυλα επί τον τύπον των ήλων, τότε απέχει.

Θα θυμήσω μόνο την περίπτωση του μακαρίτη πλέον Παντελεήμονα-Αντωνίου Μπεζενίτη. Το 1994 εκλέχτηκε Μητροπολίτης Αττικής. Τον  Αύγουστο του 2005 με απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας κηρύχθηκε έκπτωτος από τον επισκοπικό θρόνο του. Υπήρξε προκλητική από κάθε άποψη η εν γένει πολιτεία του. Προκάλεσε πολλά σκάνδαλα στην Εκκλησία. Το 2008 καταδικάστηκε σε εξαετή κάθειρξη από το Πενταμελές Εφετείο Κακουργημάτων για υπεξαίρεση ποσού 66.500.000 δραχμών εις βάρος της Μονής Οσίου Εφραίμ στη Νέα Μάκρη. Φιλοξενήθηκε ως τρόφιμος στις Φυλακές Κορυδαλλού. Η διοικούσα Εκκλησία με καθυστέρηση ενός χρόνου, στις 14 Μαΐου 2009, τον καθαίρεσε από τις τάξεις του κλήρου φέροντάς τον στις τάξεις των μοναχών, για να τον επαναφέρει όμως στην αρχιεροσύνη το 2012!

Εκείνο που είναι απαράδεκτο για ένα σύγχρονο κράτος δικαίου, είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία, να είναι κράτος εν κράτει! Είναι απαράδεκτο Μητροπολίτες, που μισθοδοτούνται από το Δημόσιο Ταμείο, να βρίζουν δημόσια υπουργούς της κυβέρνησης του κράτους (δηλώσεις Μητροπολίτη Αιγιαλείας και Καλαβρύτων Αμβροσίου Λενή κατά του Υπουργού Νίκου Φίλη), να εναντιώνονται με ασύστολη αμετροέπεια κατά νόμων του κράτους, συνηγορώντας ουσιαστικά υπέρ της κατάλυσης της νομιμότητας (περιπτώσεις νόμων για τον πολιτικό γάμο και για το σύμφωνο συμβίωσης, πριν ακόμα επεκταθεί η ισχύς του για τα ομόφυλα ζευγάρια)…. Να διατυπώνουν δημόσια, από άμβωνος, απόψεις για θέματα διεθνών σχέσεων, αλλά και για ζητήματα νομισματικής πολιτικής (περίπτωση Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ανθίμου)….

Με αφορμή την τροποποποίηση του νόμου για το σύμφωνο συμβίωσης με επέκταση της ισχύος του και ως προς ομόφυλα ζευγάρια, έγινε φανερή μια ανταρσία Μητροπολιτών κατά του κράτους. Λέχθηκαν πολλά, συχνά αβάσιμα και αισχρά από Ιεράρχες. Την πρωτοκαθεδρία στις χυδαίες ξιφουλκήσεις εναντίον ενός νόμου του κράτους, κατά της κυβέρνησης του κράτους και της Βουλής, είχαν ο Αμβρόσιος Λενής, Μητροπολίτης Αιγιαλείας και Καλαβρύτων, ο Άνθιμος Ρούσσας, Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης και ο Σεραφείμ Μεντζελόπουλος, Μητροπολίτης Πειραιώς, ο οποίος μάλιστα ενέπλεξε τον Σιωνισμό με τον σχετικό νόμο! Στους παραπάνω προστέθηκαν και άλλοι Μητροπολίτες, καταδεικνύοντας το λιγότερο την αήθη αγένειά τους, όπως ο Μητροπολίτης Κορίνθου Διονύσιος, ή ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας, με τις δηλώσεις που έκαναν....

Το ότι η διοικούσα Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος έχει χάσει σχεδόν κάθε επικοινωνία με την κοινωνία και με το «ποίμνιό» της είναι αλήθεια. Οι μόνοι που επιμένουν να μην κατανοούν αυτήν την πραγματικότητα είναι οι Μητροπολίτες, μέλη της Συνόδου της Ιεραρχίας. Ορισμένοι μάλιστα απ’ αυτούς, είναι εξαιρετικά προκλητικοί σε δηλώσεις και έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων, ιδίως όταν ασκούν κριτική σε αποφάσεις της κυβέρνησης της χώρας, ή σε νόμους του κράτους, που οφείλουν και οι ίδιοι να σέβονται κατ’ αρχήν, ως πολίτες της χώρας.

Είναι ολοφάνερη η επικρατούσα αίσθηση μεταξύ πολλών Ιεραρχών της Ελλαδικής Εκκλησίας, ότι είναι υπεράνω του κράτους η Εκκλησία και οι ίδιοι ως ταγοί της. Ότι νόμοι με τους οποίους δεν συμφωνούν, μπορούν να συγκεντρώνουν τα πυρά της πιο ακραίας απαξίας τους, ακόμη και με χυδαίες εκφράσεις, αποδεικνύοντας με τον τρόπο τους ένα ιδιότυπο αναρχικό φρόνημα.

Η συμπεριφορά των μελών της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος δείχνει πως θα ήταν απόλυτα ικανοποιημένα, αν η Ελλάδα παρέμενε απομονωμένη από τον κόσμο, έξω από το Συμβούλιο της Ευρώπης και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, καταδικασμένη σε ένα είδος αυτισμού!

Συχνά πυκνά Μητροπολίτες φέρονται με περισσήν ύβρη κατά του Οικουμενικού Θρόνου, ακόμα και αν ανήκουν οι Μητροπόλεις που διαποιμαίνουν στο κλίμα των Νέων Χωρών, υποκείμενες στην κανονική εξάρτηση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Θα αναφερθώ στην περίπτωση της άρνησης της Διαρκούς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος να επιτρέψει στον Μητροπολίτη Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας Ιωήλ να συμμετάσχει ως μέλος της αντιπροσωπείας του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην σχετικά πρόσφατη Πανορθόδοξη Σύνοδο της Κρήτης (Ιούνιος 2016), κατόπιν προσκλήσεως εκ μέρους του Πατριάρχη. Μέλη της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου, που δεν έδωσε άδεια στον Μητροπολίτη Ιωήλ ήταν και Μητροπολίτες των Νέων Χωρών (Σάμου και Ικαρίας  Ευσέβιος.  Καστορίας Σεραφείμ, Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Θεόκλητος,  Κασσανδρείας Νικόδημος, Σερρών και Νιγρίτης Θεολόγος και Σιδηροκάστρου  Μακάριος). Έχω την αίσθηση, ότι αυτή η αντιδραστική συμπεριφορά επαρχιούχων Ιεραρχών  της Ελλαδικής Εκκλησίας κατά του Οικουμενικού Θρόνου, με προεξάρχοντα κατά θορυβώδη τρόπο, τον Αιγιαλείας και Καλαβρύτων Αμβρόσιο Λενή, έχει να κάνει με αγώνα περιφρούρησης των προνομίων αυθαιρεσίας που τους παρέχει το ελληνικό κράτος, ως μελών μιας Επισκοπικής Συνόδου, που λειτουργεί και ενεργεί πάρα πολλές φορές αντι-κανονικά και έντονα κοσμικά. Τέλος, ενώ δεν προβληματίζονται για την πείνα και δίψα της σύγχρονης κοινωνίας της χώρας (αναφέρομαι στις αγωνιώδεις πνευματικές και υπαρξιακές αναζητήσεις), ικανοποιούνται με τους συνήθεις θρήσκους, που φέρονται ως ποίμνιο πράγματι, υποταγμένο και άνευ συνειδησιακών προβληματισμών.

Στις αμετακίνητες σχέσεις κράτους και εκκλησίας στην Ελλάδα υπάρχει και μια ακόμη παράμετρος. Η νικήτρια πολιτική παράταξη μετά τον αιματηρό Εμφύλιο Πόλεμο, πέραν του τυφλού και μανιώδους αντικομμουνισμού δεν είχε κάτι άλλο στην ιδεολογική της φαρέτρα. Πάντοτε υπήρχε ένας άγονος συντηρητισμός, ώστε να μη θιγούν προνόμια και κακώς κείμενα στον δημόσιο βίο. Αλλά ανέκαθεν η Δεξιά παράταξη, γιατί περί αυτής ο λόγος, είτε ως Ελληνικός Συναγερμός, είτε ως ΕΡΕ, είτε ως κεντρώες περικοκλάδες, είτε ως Νέα Δημοκρατία, μετά την μεταπολίτευση, κάθε άλλο παρά Φιλελεύθερη ιδεολογικά ήταν. Απεναντίας ήταν πάντοτε υπέρ ενός κρατισμού, που ούτως ή άλλως βόλευε και στην τακτοποίηση των ημετέρων στο Δημόσιο Ταμείο με την  ευρύτερη έννοια. Αναμφίβολα, αυτήν την πρακτική ενίσχυσης του κρατισμού συνέχισε το ΠΑΣΟΚ, υπό τον κίβδηλο μανδύα ενός τριτοκοσμικού δήθεν Σοσιαλισμού.

Η Δεξιά Παράταξη, ακόμα και στις μέρες μας τάσσεται υπέρ της Εκκλησίας, χωρίς διάκριση και με πλήρη αδιαφορία για το καλώς εννοούμενο δημόσιο συμφέρον. Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του κυβερνητικού συνεταίρου, του κόμματος των ΑΝΕΛ, που εμφανίζει ως πρόθυμη θεραπαινίδα σε όλα τα κελεύσματα της Ιεραρχίας της Ελλαδικής Εκκλησίας. Εντελώς υποκριτικά, το ιδεολογικό έλλειμμα της Δεξιάς παράταξης επιχειρείται να καλυφθεί από μια προσήλωση συνηγορίας υπέρ της θεσμικής Εκκλησίας.   

Μέχρι και την περίοδο που υπουργός Παιδείας ήταν ο Α. Τρίτσης (25 Απριλίου 1986- 9 Μαΐου 1988), υπήρχε απαγόρευση διορισμού μη Χριστιανών Ορθοδόξων ως νηπιαγωγών και δασκάλων στην δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση. Ακόμα και στη Σύρο, όπου όπως είναι γνωστό υπάρχουν χωριά με πληθυσμό αμιγώς Καθολικής θρησκευτικής ταυτότητας, δεν διορίζονταν Καθολικοί δάσκαλοι ή νηπιαγωγοί!  Ακόμα και σήμερα, στις ειδικές δυνάμεις των ενόπλων δυνάμεων, σιωπηρά, δεν γίνονται δεκτοί μη Χριστιανοί Ορθόδοξοι!

Αν όσα εξέθεσα πρωτύτερα αρέσουν σε κάποιον, είναι δικαίωμά του. Πάντως, δεν έχει δικαίωμα να προβάλλει την θρησκευτική του ταυτότητα ως Ορθόδοξου Χριστιανού, είτε για να γίνεται δεκτό με τιμές αρχηγού κράτους το Άγιο Φως από την Ιερουσαλήμ, είτε για να διατηρείται η δεσπόζουσα θέση των επαρχιούχων Μητροπολιτών στον δημόσιο βίο της χώρας, είτε για να συντηρούνται διακρίσεις εις βάρος μη Ορθοδόξων Χριστιανών Ελλήνων πολιτών, είτε για να διαιωνίζονται προνόμια απαράδεκτα υπέρ της Ορθόδοξης Εκκλησίας (Εκκλησία της Ελλάδος, Εκκλησία της Κρήτης, Μητροπόλεις Δωδεκανήσου, Μονές του Αγίου Όρους κ.λπ.). Διότι η Εκκλησία του Χριστού, ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, είναι υπόλογος απέναντι στο Άγιο Πνεύμα, για την προδοτική εκκοσμίκευσή της, την αλλοίωση του κατά Χριστόν ήθους της και τον σκανδαλισμό των όντως πιστών.

Σ’ αυτήν την εικόνα της απελπισίας, μιας εκκοσμικευμένης και αλλοτριωμένης εκκλησίας-νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, υπάρχουν λίγα στρουθία, που ψελλίζουν ένα διαφορετικό λόγο, αν και συνήθως, δεν ακούγεται. Πάντως στις ελάχιστες αυτές εξαιρέσεις αναπαύεται η ελπίδα….

©ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΟΥΔΟΣ

Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΜΠΙΡΚΕΝΑΟΥ

Το στρατόπεδο εξόντωσης Auschwitz, αποτελούνταν από τρία επί μέρους στρατόπεδα. Το  Auschwitz Ι, το Auschwitz ΙΙ-Birkenau και το στρατόπεδο Auschwitz ΙΙΙ-Monowitz. Το στρατόπεδο Auschwitz ΙΙ-Birkenau έχει ονομασθεί και Εργοστάσιο Θανάτου!

Στο Μπιρκενάου απασχολούνταν ως εργάτες Θεσσαλονικείς Εβραίοι σε μεγάλο αριθμό. Ενώ Θεσσαλονικείς ήταν και οι κρατούμενοι Εβραίοι που αποτελούσαν τα Sonderkommando, τις ομάδες εργασίας που μετέφεραν τα πτώματα από τους θαλάμους αερίων στα κρεματόρια για καούν. Οι κρατούμενοι που δούλευαν σ’ αυτό το Kommando, ήταν οι μάρτυρες της γερμανικής διαδικασίας θανάτου και γι’ αυτό εκτελούνταν μετά από εργασία τριών μηνών στους θαλάμους αερίων.

Μια γενική εξέγερση κρατουμένων στο στρατόπεδο καταστάλθηκε. Οι Έλληνες Εβραίοι του Sonderkommando ανέλαβαν πρωτοβουλία να επαναστατήσουν και ενώθηκαν μαζί τους Γάλλοι και Ούγγροι Εβραίοι, καθώς και δέκα εννιά (19) Ρώσοι Εβραίοι στρατιώτες. Ο Ισαάκ Kabelli υπολογίζει ότι συμμετείχαν 135 Έλληνες Εβραίοι στην εξέγερση στα κρεματόρια III και IV, που ξεκίνησε περίπου στις 2:15 με 2:20 το απόγευμα στις 7 Οκτωβρίου του 1944. Μετά την επίθεση εναντίον δύο Γερμανών φρουρών στο κρεματόριο IV, πήραν τα όπλα τους και μια ομάδα 25 Ελλήνων κρατουμένων έτρεξε να Κρεματόριο ΙΙΙ.

Κατά τη διάρκεια λυσσαλέας μάχης εκεί, πολλοί Γερμανοί φρουροί σκοτώθηκαν. Οι Γερμανοί πυροβολούσαν τους κρατούμενους από έξω, ενώ οι κρατούμενοι τους απαντούσαν από το εσωτερικό του κτιρίου. Ο ιστορικός Steven Bowman επισημαίνει ότι σκοτώθηκαν περίπου 20 φρουροί. Ο Ισαάκ Μπαρούχ, ένας Θεσσαλονικιός Εβραίος, με καταγωγή από τα Σκόπια, τοποθέτησε μια βόμβα  της Skopjian οικογενειακή καταγωγή, τοποθέτησε μια βόμβα στο καμίνι του Κρεματόριου ΙΙΙ. Η έκρηξη κατεδάφισε το κτίριο.

Τελικά οι Γερμανοί σκότωσαν όλους τους κρατούμενους που βρίσκονταν στο κρεματόριο. Οι κρατούμενοι πριν τους σκοτώσουν, τραγούδησαν ένα ελληνικό αντιστασιακό τραγούδι μια μελωδία και τον ελληνικό εθνικό ύμνο. Το Sonderkommando στο Κρεματόριο ΙΙ δεν κατάφεραν να επαναστατήσουν, αφού κατά την έναρξη της εξέγερσης οι Γερμανοί ενήργησαν γρήγορα και απομόνωσαν όλους τους κρατούμενους, κλειδώνοντάς τους, σε μια αίθουσα για όσο χρειαζόταν.