ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΥΤΑΡΗΣ

ΕΝΑΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΟΥΔΟΣ

g_doudos@yahoo.com

Η Θεσσαλονίκη ήταν μια εβραιούπολη…. Οι σύγχρονοι Έλληνες ιστορικοί αρέσκονται  να διαιρούν τη νεότερη ιστορία της Θεσσαλονίκης δε δύο περιόδους: πριν από το 1912 και μετά, τη χρονιά δηλαδή που τα ελληνικά στρατεύματα κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη, παρ’ όλο που η επίσημη ένωσή της με την Ελλάδα έγινε 15 χρόνια αργότερα. Εγώ, ωστόσο, προτιμώ να χρησιμοποιώ ως ιστορικό όριο το 1943, τη χρονιά του Ολοκαυτώματος. Άλλωστε είναι ευνόητο ότι η “Θεσσαλονίκη με τους Εβραίους” αποτελεί από μόνη της μια ιστορική χρονική περίοδο, ενώ “η Θεσσαλονίκη χωρίς τους Εβραίους” μια άλλη.

Ηλίας Πετρόπουλος∙ ‘Αχ, Αλλέγκρα…’

          Όσα έχει γράψει ο Ηλίας Πετρόπουλος παραπάνω, για το συλλογικό έργο, «Θεσσαλονίκη 1850-1918. Η ‘πόλη των Εβραίων’ και η αφύπνιση των Βαλκανίων»[1] με βρίσκουν απόλυτα σύμφωνο, χωρίς την παραμικρή επιφύλαξη.

Η Θεσσαλονίκη αναπτύχθηκε κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους και δύο Ρωμαίοι αυτοκράτορες, άφησαν την σφραγίδα τους στην πόλη. Ο Γάιος Γαλέριος Βαλέριος Μαξιμιανός Αύγουστος, έχτισε την γνωστή εμβληματική για την πόλη θριαμβική αψίδα του κι ένα μεγαλοπρεπές ανάκτορο, που δεσπόζει στην πλατεία Ναυαρίνου. Ο άλλος, ο Φλάβιος Θεοδόσιος Αύγουστος, που ονομάσθηκε Μέγας και συγκαταλέχθηκε μεταξύ των Αγίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, έμεινε στην πόλη περίπου ένα χρόνο κι εδώ βαπτίστηκε Χριστιανός, ενώ από την Θεσσαλονίκη ξεκίνησε τους αγώνες του κατά των αιρέσεων. Ο Θεοδόσιος στιγμάτισε τη μνήμη του αρνητικά, αφού υπήρξε ο ηθικός αυτουργός ενός μαζικού εγκλήματος, μιας θηριωδίας στην κυριολεξία, κατά των Θεσσαλονικέων. Το 390 μ. Χ. μέσα στον Ιππόδρομο της πόλης εξοντώθηκαν με εντολή του αυτοκράτορα, περίπου 17.000 κάτοικοι, ως αντίποινα για την δολοφονία του  Βουδέριχου, Γότθου φρούραρχου της πόλης και των ανδρών του, που στελέχωναν την φρουρά της Θεσσαλονίκης .

Η θέση της Θεσσαλονίκης κατά των διάρκεια των μέσων χρόνων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας της Ανατολής ήταν περίοπτη. Την ίδια θέση είχε η πόλη και κατά την οθωμανική περίοδο.

Στη διάρκεια του 15^ου αιώνα και επί Σουλτάνου Βαγιαζήτ του Β΄, φτάνουν στη Θεσσαλονίκη ομάδες Εβραίων που διώκονταν σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Είχαν φθάσει Εβραίοι από την Σικελία, την Κάτω Ιταλία, την Πορτογαλία, αλλά και την Προβηγκία. Ο μεγαλύτερος όμως πληθυσμός Εβραίων προσφύγων, περίπου 20.000, που εγκαταστάθηκαν στην οθωμανική Θεσσαλονίκη, προερχόταν από την Ιβηρική Χερσόνησο[2]. Μετά το διάταγμα της Αλάμπρα του Φερδινάνδου της Αραγονίας και της Ισαβέλας της Καστίλης (1492), οι Εβραίοι ήταν υποχρεωμένοι να διαλέξουν ανάμεσα στον εκχριστιανισμό τους ή στην εξορία.

Η εβραϊκή παρουσία στη Θεσσαλονίκη των οθωμανικών χρόνων μετέτρεψε ένα πόλισμα σε μια σημαντική πόλη, ίσως στο πιο σημαντικό κέντρο της εβραϊκής Διασποράς. Ένα πολυεθνικό, πολυπολιτισμικό αστικό κέντρο, με κυρίαρχη την εβραϊκή ταυτότητα της πόλης. Οι Εβραίοι αποκαλούσαν την Θεσσαλονίκη στα λαντίνο (ισπανοεβραϊκά) “la Madre de Israel”, ενώ στα εβραϊκά “ir vaem beyisrael”, που σημαίνει και στις δυο γλώσσες ‘Μητέρα του Ισραήλ’.

          Μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος, ο πληθυσμός της πόλης όλο και αλλοιώνεται με στόχο την αριθμητική ενίσχυση του ελληνόφωνου ορθόδοξου στοιχείου. Η έλευση μεγάλου αριθμού προσφύγων στην Μακεδονία, από την Μικρά Ασία, ως συνέπεια της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος, ανέτρεψε δραστικά την πληθυσμιακή σύνθεση της Θεσσαλονίκης, υπέρ του ελληνικού στοιχείου. Παρόλα αυτά, η πόλη δεν απώλεσε την εβραϊκή ιδιοπροσωπία της, παρά μόνον μετά το 1943, που συνέβη το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της.  

          Ο πληθυσμός της Θεσσαλονίκης διαμορφώνεται ως εξής: Το 1890, που συνέβη η καταστροφική πυρκαγιά στο κέντρο της πόλης, επί συνολικού πληθυσμού 118.000 κατοίκων, 55.000 είναι Εβραίοι, 26.000 Μουσουλμάνοι, 16.000 Έλληνες, 10.000 Βούλγαροι (ή Σλαβόφωνοι), 2.500 Ρομά και 8.500 Αρμένιοι, Δυτικοί κ.ά. . Το 1902 σύμφωνα με οθωμανικές πηγές οι Εβραίοι αποτελούν το 49% του πληθυσμού. Το 1913, σύμφωνα με πηγές της ελληνικής διοίκησης, επί συνολικού πληθυσμού 157.889 κατοίκων, 61.439 είναι Εβραίοι, ποσοστό 39%, 45.889 Μουσουλμάνοι, 39.956 Έλληνες, 6.263 Βούλγαροι, 2.761 Ρομά και 1.621 άλλοι. Το 1917 οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης αποτελούν το 19% του συνολικού πληθυσμού της πόλης, που ανέρχεται σε 271.157 κατοίκους. Το 1917 είναι η χρονιά της μεγάλης πυρκαγιάς της Θεσσαλονίκης. Τα αρχεία της εβραϊκής Κοινότητας έχουν καταστραφεί και για τούτο, μετά την πυρκαγιά η Κοινότητα διενεργεί απογραφή με δική της πρωτοβουλία. Τα αποτελέσματα της απογραφής  δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα L’ Indépendant το 1919 και ανέφεραν τα εξής: Σε πληθυσμό 170.000 κατοίκων το 1914, η Θεσσαλονίκη είχε 90.000 Εβραίους.  Από τους πυροπαθείς μετά το 1917, σε 50.000 υπολογίστηκαν οι Εβραίοι, σε 12.500 οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί και σε 10.000 οι Μουσουλμάνοι.  Οι περιοχές της πόλης, που κατοικούσαν Εβραίοι, και υπήρχαν συναγωγές, ιδρύματα της Ισραηλιτικής Κοινότητας, αλλά και  καταστήματα και άλλες εγκαταστάσεις Εβραίων επαγγελματιών,  καταστράφηκαν ολοσχερώς από την πυρκαγιά. Την εποχή που η Θεσσαλονίκη καταλαμβάνεται από τις ελληνικές δυνάμεις, η εβραϊκή ταυτότητα της πόλης έχει μια σημαντική ιδιαιτερότητα. Καμιά ισραηλιτική κοινότητα ελληνικής πόλης δεν είχε περισσότερα από 5.000 μέλη, ενώ τόσο στην Κωνσταντινούπολη, όσο και στην Σμύρνη, οι Εβραίοι δεν αποτελούν μεγαλύτερο ποσοστό στο σύνολο του πληθυσμού, μεταξύ 5 ως 10%. Το ποσοστό των Εβραίων στον πληθυσμό της Θεσσαλονίκης είναι μοναδικό, αν λάβουμε υπόψη, ότι στις αρχές του 20^ου αιώνα η Γαλλία δεν είχε περισσότερους Εβραίους, από όσους είχε μόνον η Θεσσαλονίκη.

          Το 1943, ο εβραϊκός πληθυσμός της υπό γερμανική κατοχή Θεσσαλονίκης υπολογιζόταν σε 55.000. Από τις 15 Μαρτίου ως και τις 2 Αυγούστου του 1943, μεταφέρθηκαν συνολικά 48.674 Θεσσαλονικείς Εβραίοι στα ναζιστικά στρατόπεδα του θανάτου, σε δέκα εννιά αποστολές. Απ’ αυτούς, επέστρεψαν ζωντανοί το 1945, μόνον 1.950. Ποσοστό 96% των Εβραίων της Θεσσαλονίκης εξολοθρεύθηκαν!

          Η Θεσσαλονίκη δεν ήταν μόνον η πόλη με την πλέον ανθούσα από πλευράς πληθυσμού Ισραηλιτική Κοινότητα, παράλληλα υπήρξε το κέντρο του οργανωμένου ελληνικού Αντισημιτισμού, ήδη από τα χρόνια του μεσοπολέμου.  

          Στις 29 Ιουνίου του 1931, ακραία εθνικιστικά στοιχεία μετά από ποικίλες βιαιοπραγίες, κατέληξαν στον εμπρησμό της συνοικίας Κάμπελ της Θεσσαλονίκης. Στη συνοικία Κάμπελ έμεναν σε παράγκες, περίπου 220 φτωχές εβραϊκές οικογένειες, που  είχαν μετακινηθεί εκεί μετά την πυρκαγιά του 1917. Η προσκείμενη στην πολιτική παράταξη του Βενιζέλου εφημερίδα ‘Μακεδονία’, υπήρξε ο ηθικός αυτουργός του πογκρόμ του Κάμπελ, όπως έμειναν γνωστά τα τραγικά γεγονότα κατά των Εβραίων σ’ αυτή τη συνοικία. Με μια σειρά δημοσιευμάτων, η ‘Μακεδονία’ είχε εκτοξεύσει κατηγορίες κατά της εβραϊκής κοινότητας για έλλειψη πατριωτισμού, για κοσμοπολιτισμό και για προδοσία εις βάρος της Ελλάδος. Σημαντικός ήταν ο ρόλος σ’ αυτά τα αντισημιτικά επεισόδια της ακραίας εθνικιστικής οργάνωσης που είχε ιδρυθεί στη Θεσσαλονίκη με την ονομασία ‘Εθνική Ένωσις Ελλάς’, γνωστής ως ‘ΕΕΕ’ ή ‘Χαλυβδόκρανοι’. Για το έγκλημα του εμπρησμού και των βιαιοτήτων στην συνοικία Κάμπελ, μετά ένα χρόνο, παραπέμφθηκαν σε δίκη στελέχη της ΕΕΕ που είχαν οργανώσει τα επεισόδια μαζί και ο Νίκος Φαρδής, αρχισυντάκτης της ‘Μακεδονίας’. 

          Εκτός από το πογκρόμ στη συνοικία Κάμπελ ένα ανοσιούργημα που συντελέστηκε στη Θεσσαλονίκη, υπήρξε η καταστροφή του εβραϊκού Νεκροταφείου της πόλης, με πρωτοβουλία του Δήμου και την ενεργό υποστήριξη ή την σιωπηλή συναίνεση παραγόντων του χριστιανικού ελληνορθόδοξου πληθυσμού. Το εβραϊκό Κοιμητήριο της Θεσσαλονίκης ήταν ίσως η αρχαιότερη και μεγαλύτερη εβραϊκή νεκρόπολη της Ευρώπης. Ο ερευνητής Λέων Σαλτιέλ, υποστηρίζει βάσιμα, ότι η καταστροφή του εβραϊκού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης δεν ήταν απόφαση των γερμανικών αρχών κατοχής. Άλλωστε πουθενά στην κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη δεν έχουν καταστραφεί νεκροταφεία των Εβραίων. Απλώς η παρουσία των Γερμανών στην πόλη, διευκόλυνε και επιτάχυνε εξελίξεις, με στόχο το μέγα ανοσιούργημα κατά των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, που είχε αποφασιστεί και σχεδιαστεί δεκαετίες προηγουμένως από την δημοτική αρχή και άλλους φορείς. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που έγραψε ο ποιητής Γεώργιος Βαφόπουλος, όσον αφορά την καταστροφή του εβραϊκού νεκροταφείου της πόλης: «Κι έπρεπε να’ ρθει η καταραμένη τούτη γερμανική κατοχή, όπου, με τη συνέργεια μιας ειρωνικής μοίρας, βρήκε τη δραματική του λύση τούτο το παλιό άλυτο πρόβλημα της Θεσσαλονίκης». Οι σχεδιασμοί καταστροφής του εβραϊκού νεκροταφείου είχαν αρχίσει ήδη από το 1925, με πρόσχημα διάφορες προτάσεις ανάπλασης της περιοχής και μεταφοράς του νεκροταφείου σε άλλη περιοχή. Το καθεστώς Μεταξά, με τον αναγκαστικό  νόμο 890/1937 (ΦΕΚ Α΄ 394/13.10.1937), προέβλεπε την απόδοση μέρους της έκτασης του νεκροταφείου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, ενώ το υπόλοιπο θα γινόταν άλσος, χωρίς να καταστραφούν οι υπάρχοντες τάφοι, αλλά και με τη σταδιακή απαγόρευση νέων ταφών. Ο νόμος εφαρμόσθηκε εν μέρει και δόθηκαν δώδεκα στρέμματα από την έκταση του νεκροταφείου στο Α.Π.Θ.. Στη συνέχεια, οι δημοτικές αρχές της πόλης, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, προχώρησαν στην καταστροφή του νεκροταφείου, παρουσιάζοντας το τραγικό και ανόσιο συμβάν σαν εντολή των γερμανικών αρχών, ενώ στην πραγματικότητα οι Γερμανοί ήταν μια δικαιολογία ψεύτικη και έντονα προσβλητική στη μνήμη μιας σημαντικής μερίδας από τα τέκνα της Θεσσαλονίκης…[3].

Ήδη, το 1931 είχαν λεηλατηθεί εκατοντάδες τάφοι του εβραϊκού νεκροταφείου από μέλη της οργάνωσης «ΕΕΕ». Είχε προηγηθεί το πογκρόμ της συνοικίας Κάμπελ, που ανέφερα πιο πάνω[4].

Ο Λέων Σαλτιέλ έγραψε στην αγγλική γλώσσα μια μελέτη 36 σελίδων για τα γεγονότα της εποχής, που συνδέονται με την καταστροφή του εβραϊκού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης, επιλέγοντας τον εμβληματικό τίτλο ‘Dehumanizing the Dead: The Destruction of Thessaloniki’s Jewish Cemetery in the Light of New Sources’ (σε ελληνική απόδοση ‘Αφαιρώντας την ιδιότητα του ανθρώπου από τους νεκρούς: Η Καταστροφή του εβραϊκού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης, υπό το Φως Νέων Πηγών’)[5].  

Υπήρξαν Δήμαρχοι της Θεσσαλονίκης και άλλοι θεσμικοί παράγοντες της πόλης, που σκόπιμα, επί σειρά ετών προσπαθούσαν να εξαλείψουν την εβραϊκή ταυτότητα της ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιήσουν την πολυσήμαντη εβραϊκή παρουσία στην πόλη. Είναι χαρακτηριστικό, ότι ο άλλοτε δήμαρχος Θεσσαλονίκης Βασίλης Παπαγεωργόπουλος είχε «αποφανθεί», ότι το βιβλίο του Μαρκ Μαζάουερ, ‘Θεσσαλονίκη, Πόλη των Φαντασμάτων’ είναι ανεκδιήγητο (!). Από την άλλη μεριά, ο επί σειρά ετών πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου επί διοικήσεων Παπαγεωργόπουλου, Σωτήρης Καπετανόπουλος, είχε δηλώσει ότι, ‘ότι στο βιβλίο υβρίζονται αρκετές από τις παλαιές ελληνίδες ως... πόρνες και παρουσιάζονται οι Πόντιοι ως ...ληστοσυμμορίτες’. Δεν ξέρω βέβαια αν τόσο ο άλλοτε δήμαρχος Β. Παπαγεωργόπουλος, όσο και ο στενός συνεργάτης του Σ. Καπετανόπουλος, κατανάλωσαν χρόνο για να εντρυφήσουν στις πεντακόσιες πενήντα πέντε (555) σελίδες της ελληνικής μετάφρασης του βιβλίου, πάντως υπήρξαν και οι δύο εξαιρετικά λακωνικοί στην κριτική αποδοκιμασία τους!

Ο Έλι Βίζελ, γνωστός συγγραφέας, κάτοχος του βραβείου Νομπέλ Ειρήνης (1986) και επιζήσας του Ολοκαυτώματος, είχε πει ότι,  ο Δήμιος σκοτώνει πάντα δυο φορές∙ την δεύτερη με τη Λήθη.  

Υπήρξαν αιρετά στελέχη του Δήμου Θεσσαλονίκης, και συγκεκριμένα ο τότε Δήμαρχος Βασίλης Παπαγεωργόπουλος, και οι δημοτικοί σύμβουλοι της παράταξής του, Θεόδωρος Ασπασίδης, ως πρόεδρος της ‘Επιτροπής Ονοματοθεσίας Οδών’, ο πανεπιστημιακός Βενιαμίν Καρακωστάνογλου και ο Κώστας Εγγλέζος, και οι δυο τους μέλη της παραπάνω Επιτροπής, που είχαν εισηγηθεί αρνητικά, ως προς την ένταξη της Θεσσαλονίκης στο Δίκτυο των Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδας, περιόδου 1940-1945. Κατά κύριο λόγο η ένταξη της Θεσσαλονίκης στο Δίκτυο των Μαρτυρικών Πόλεων ήταν αυτονόητη, όπως άλλωστε είχε αποφασισθεί από την διοίκηση του Δικτύου, διότι κατά την διάρκεια της Κατοχής εξοντώθηκε σημαντικό και χαρακτηριστικό στοιχείο του πληθυσμού της, οι Θεσσαλονικείς Εβραίοι.

Εκείνο που προκαλεί ντροπή και αηδία, είναι η αιτιολογία που πρόβαλλε η παραπάνω Επιτροπή του Δήμου, για να απορριφθεί το αίτημα ένταξης της πόλης στο Δίκτυο των Μαρτυρικών Πόλεων:  α) Η εξόντωση του 91% των Εβραίων συμπολιτών της Θεσσαλονίκης στα ναζιστικά στρατόπεδα του θανάτου, -το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη-, δεν στοιχειοθετεί την ανάδειξη της πόλης μας σε “μαρτυρική πόλη”, εφόσον το μαζικό αυτό έγκλημα διαπράχθηκε εκτός Θεσσαλονίκης (!), β) οι Εβραίοι “εγκαταστάθηκαν” στη Θεσσαλονίκη από την Ισπανία το 1492, -που σημαίνει κατά την ανάγνωση της ιστορίας από τα παραπάνω μέλη της Επιτροπής, ότι δήθεν δεν πρόκειται για γηγενείς Θεσσαλονικείς-, αποσιωπώντας σκόπιμα, ότι η παρουσία των Εβραίων, ανάγεται τουλάχιστον στους ελληνιστικούς χρόνους, τότε που ιδρύθηκε η Θεσσαλονίκη. Αυτά συνέβησαν το 2008. Κατ’ αρχάς η πλειοψηφούσα παράταξη στο Δημοτικό Συμβούλιο, του Δημάρχου Β. Παπαγεωργόπουλου, αποδέχθηκε την αρνητική εισήγηση της ‘Επιτροπής Ονοματοθεσίας Οδών’ και με την σιωπηρή σύμπραξη δημοτικών συμβούλων που χαρακτηρίζονταν για τον «υπερπατριωτισμό» τους απέρριψε το αίτημα ένταξης της πόλης στο Δίκτυο των Μαρτυρικών Πόλεων, που είχε υποβάλλει παράταξη της αντιπολίτευσης, κατά έναν ιδιόμορφο τρόπο. Ο τότε πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Σωτήρης Καπετανόπουλος, έκρινε αρκετή την εισήγηση της Επιτροπής και περιττό να εισαγάγει το θέμα στο Δημοτικό Συμβούλιο για την λήψη ρητής απόφασης. Η ένοχη ως παράνομη, διά σιγής και αποδοχής εισήγησης Επιτροπής του Δήμου, απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου είχε χαρακτηρισθεί ως ύβρις έναντι της Ιστορίας και ως ενέργεια να θαφτεί η μνήμη της Θεσσαλονίκης, ως πολυπολιτισμικής πόλης, με κυρίαρχο το εβραϊκό στοιχείο της.

Έτσι, ο Βασίλης Παπαγεωργόπουλος, ως δήμαρχος Θεσσαλονίκης, ο Σωτήρης Καπετανόπουλος, ως πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, οι δημοτικοί σύμβουλοι της παράταξης Παπαγεωργόπουλου, Θεόδωρος Ασπασίδης, Βενιαμίν Καρακωστάνογλου και Κώστας Εγγλέζος, έγιναν συνεργοί των Ναζί, στον δεύτερο Αφανισμό των Εβραίων της πόλης, μέσω προσπάθειας επιβολής της Λήθης…. Τότε, οι άρχοντες της πόλης, επιχείρησαν να παραμείνει η Θεσσαλονίκη, κέντρο του Αντισημιτισμού!

Εν τέλει, το 2012, όταν η διοίκηση του Δήμου είχε αναληφθεί από τον Γιάννη Μπουτάρη και τους συνεργάτες του, η Θεσσαλονίκη εντάχθηκε στο Δίκτυο των Μαρτυρικών Πόλεων με την έκδοση του σχετικού προεδρικού διατάγματος[6].

Ο Γιάννης Μπουτάρης, είναι κατά τη γνώμη μου, ο Δήμαρχος που αξίζει για την Θεσσαλονίκη. Η άποψή μου δεν είναι εκφορά λόγου ενός προσωπολάτρη οπαδού του κ. Μπουτάρη, ούτε μου διαφεύγει, ότι σε μια κριτική του όλου έργου του στον Δήμο της πόλης, θα υπάρξουν εκείνοι που βάσιμα θα προβάλλουν παραλείψεις, ανακολουθίες από προεκλογικές δεσμεύσεις ή αστοχίες στις επιλογές της Δημοτικής Αρχής. Όλα αυτά είναι αναμενόμενα και συμπορεύονται με τα έργα και τις ημέρες όλων των ηγετών, ακόμη και εκείνων που θεωρούνται ως εξαιρετικά επιφανείς. Ο Γιάννης Μπουτάρης είναι ένας Δήμαρχος για την Θεσσαλονίκη, γιατί από την αρχή της θητείας του, όχι απλά αποδέχθηκε το ιστορικό γεγονός ότι η Θεσσαλονίκη έχει μια εξαιρετικά πλούσια εβραϊκή ταυτότητα, που δεν ανάγεται στο παρελθόν, αλλά αποτελεί στοιχείο της πόλης του σήμερα. Ο Γιάννης Μπουτάρης είναι ο Δήμαρχος της Θεσσαλονίκης, που με πρωτοβουλίες του προσπαθεί να αναδείξει την εβραϊκή ταυτότητα της πόλης του. Γι’ αυτό είναι ένας Δήμαρχος για την Θεσσαλονίκη.

Η φράση του Δημάρχου Γιάννη Μπουτάρη, ότι ‘Το Ολοκαύτωμα είναι ένα και αφορά στους Εβραίους, δεν είναι κάθε σφαγή «Ολοκαύτωμα»’ δείχνει την τόλμη του Δημάρχου αλλά και το προσωπικό του ήθος.

©ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΔΟΥΔΟΣ

---

[1] Ελληνική μετάφραση του συλλογικού έργου ‘Salonique, 1850-1918 La “ville des Juifs” et le réveil des Balkans’ (Édition Auterement, Paris 1992), από τις εκδόσεις Εκάτη 1994.  

[2] Από την αρχαιότητα, οι εγκατεστημένοι στην Ιβηρική Χερσόνησο Ισραηλίτες είχαν δώσει το όνομα Σεφαράντ στον τόπο που κατοικούσαν. Για τούτο και οι Εβραίοι της Ισπανίας αυτοαποκαλούνταν Σεφαρντί Εβραίοι (στον πληθυντικό Σεφαρντίμ). Στα σύγχρονα εβραϊκά η Ισπανία ονομάζεται Σεφαράντ. Το τοπονύμιο έχει βιβλική προέλευση και αναφέρεται μία φορά στο Βιβλίο του προφήτη Οβαδία ή Οβδιού (1:20).

[3] Mark Mazower: Θεσσαλονίκη, Πόλη των Φαντασμάτων (ελληνική μετάφραση Κώστας Κουρεμένος) εκδ. Αλεξάνδρεια, σσ. 502-503.

[4] Βάλια Παπαναστασοπούλου: ΤΟ ΕΒΡΑΪΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Ένας Τόπος Μνήμης και Περισυλλογής. Δημοσιευμένο στο ιστότοπο:

www.academia.edu/1170849/ΤΟ_ΕΒΡΑΙΚΟ_ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ_ΤΗΣ_ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ_Ένας_τόπος_μνήμης_και_περισυλλογής_The_Jewish_cemetery_of_Thessaloniki

[5] Η μελέτη του Λέοντα Σαλτιέλ έχει δημοσιευθεί στο ‘Yad Vashem Studies’ (τόμος 42, Αριθ. 1, Ιούλιος 2014) και στον εξής ιστότοπο:

www.academia.edu/8343279/Dehumanizing_the_Dead_The_Destruction_of_Thessaloniki_s_Jewish_Cemetery_in_the_Light_of_New_Sources

[6] Π.Δ. 118/2012  (ΦΕΚ Α΄ 203).