Η ΕΜΜΟΝΗ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΜΟΝΟΘΕΪΣΤΙΚΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ

ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΔΟΥΔΟΣ

Σε κάποια συνέντευξή του ο Ισλανδός μουσικός Hilmar Örn Hilmarsson, αρχιερέας της θρησκείας Ásatrú, είχε πει, ότι ‘ο μονοθεϊσμός προσφέρει μια αλήθεια για τις μάζες, ενώ ο πολυθεϊσμός είναι πολλές αλήθειες για το άτομο’. Η προηγούμενη φράση προκαλεί κατά καιρούς ποικίλα ερωτήματα αλλά και προβληματισμό στη σκέψη μου.

Η θρησκεία Ásatrú επιλέγει κατά βάση μια πανθεϊστική κοσμοθέαση και νομίζω πως η Jónína K. Berg παρουσιάζει με σύντομο και ουσιαστικό τρόπο την ιδιοπροσωπία της θρησκευτικής κοινότητας που υπηρετεί ως ιέρεια στη χώρα της, όταν λέει ότι, η ‘Ásatrú είναι πανθεϊστική πίστη. Η γη, ο αέρας και το νερό έχουν μεγάλη αξία για μας. Είμαστε ένα μέρος της γης και όχι οι αφέντες της’.

Αναφέρθηκα στην θρησκεία Ásatrú, γιατί από το 1973 έχει αναγνωρισθεί ως θρησκευτικός οργανισμός από το κράτος της Ισλανδίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η Ισλανδία πρωτοπορεί, γιατί είναι η πρώτη χώρα της Δύσης, στην οποία επικρατεί ο Χριστιανισμός και παρόλα αυτά, η πολιτεία έχει αναγνωρίσει επίσημα ένα θρήσκευμα που παραπέμπει στην προχριστιανική εποχή των βόρειων σκανδιναβικών λαών.

Η βία είναι αλήθεια πως αποτελεί έκφραση μιας καταστροφικής επιθετικότητας, που με το πέρασμα αιώνων, έχει μετριασθεί κατά κάποιο τρόπο, χωρίς να έχει εξαλειφθεί. Η βία, η έλλειψη ανεκτικότητας απέναντι στον Άλλο, που έχει διαφορετική πίστη από τη δική μας, που έχει άλλο χρώμα επιδερμίδας, μιλά διαφορετική γλώσσα, είναι κατάσταση που δεν μπορούμε να αρνηθούμε, που την ανεχόμαστε παθητικά συχνά, όσο και αν την εξορκίζουμε στα λόγια. Η βία, γίνεται εργαλείο για να εκδιώξουμε ή να καθυποτάξουμε άλλους λαούς, συνήθως γειτονικούς, που κατέχουν γη, που την θεωρούμε φαντασιακά δική μας, προκειμένου να επεκτείνουμε ως φυλή σε άλλα χρόνια, ή ως έθνος τώρα, τον ζωτικό χώρο της επικυριαρχίας μας.

Ο μονοθεϊσμός ως θρησκευτική έκφραση, με κύριους φορείς τον Ιουδαϊσμό, τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ, με αδιάψευστο μάρτυρα την ιστορία, χωρίς εξωραϊσμούς ή παραφθορές, έχει αναδειχθεί σε κορυφαίο όργανο αποτελεσματικής διασποράς της βίας, εγκληματικής στο έπακρο, κατά της ανθρωπότητας, δυστυχώς ως τις μέρες μας. Ο μονοθεϊσμός, καθώς προβάλλει την απόλυτη εξουσία στον κόσμο ενός απόλυτου μονάρχη θεού, γίνεται υπόδειγμα κάθε μορφής συγκεντρωτικού καθεστώτος, κάθε είδους πολιτικής αυταρχικότητας. Κανένας συνεπής και συνειδητός μονοθεϊστής δεν είναι φίλος με την δημοκρατία. Το διακηρύττουν φονταμενταλιστές Ιουδαίοι, απ’ αυτούς που επιλέγουν να κατοικούν σε παράνομους οικισμούς σε παλαιστινιακά εδάφη της Δυτικής Όχθης ή που κατηγορούν την κυβέρνηση Νετανιάχου στο Ισραήλ, για την τήρηση μιας στοιχειώδους νομιμότητας όταν πρόκειται για εξτρεμιστές Παλαιστίνιους ή που  αντιμετωπίζει ως εγκληματίες ομοϊδεάτες τους, που παραβιάζουν το νόμο  και δολοφονούν συχνά χωρίς σοβαρό λόγο Παλαιστίνιους. Η άρνηση της δημοκρατίας από τους Ιουδαίους φονταμενταλιστές, γίνεται με επίκληση της Τορά, που θεωρούν πως δεν συμβιβάζεται με τις αρχές της σύγχρονης δημοκρατίας. Και εν τέλει, επικαλούνται τον θεό τους, για να υποστηρίξουν την υλοποίηση του οράματός τους, για ένα μεγάλο Ισραήλ από τον Νείλο ως τον Ευφράτη, για να  διακηρύξουν ότι αρνούνται κάθε πολιτικό δικαίωμα σε μη Εβραίους στο «δικό τους» κράτος, όπου οι μη Εβραίοι, και κυρίως βέβαια οι Μουσουλμάνοι και οι Χριστιανοί έχουν δύο επιλογές: Ή θα υποταχθούν σε μια ιουδαϊκή θεοκρατία χωρίς πολιτικά δικαιώματα ή θα εγκαταλείψουν τον τόπο. Το τραγικό είναι, πως έτσι αντιμετώπισαν τους Εβραίους ο Φερδινάνδος της Αραγονίας και η Ισαβέλα της Καστίλης με το  διάταγμα της Αλάμπρα (1492), όταν τους είχαν θέσει μπροστά στο δίλημμα δύο επιλογών:  Εκχριστιανισμός ή Εξορία.

Αυτά που ανέφερα πιο πάνω συμβαίνουν σήμερα στον Ιουδαϊσμό, ευτυχώς δελεάζοντας μικρό αριθμό Εβραίων του Ισραήλ και της Διασποράς. Για όσα συνέβησαν όταν οι Εβραίοι, σύμφωνα με την βιβλική διήγηση έφτασαν στη γη Χαναάν και την κατέκτησαν, είναι γνωστά στους πιο πολλούς και κατά κοινή ομολογία θεωρούνται εξαιρετικά αποκρουστικές και βάρβαρες πρακτικές εξόντωσης ολόκληρων λαών, που προϋπήρχαν της έλευσης των Εβραίων.

Όταν ο Χριστιανισμός έγινε επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας επί Θεοδοσίου Α΄ (383), έδειξε μια πρωτοφανή επιθετικότητα, τόσο κατά του Ιουδαϊσμού, όσο και κατά της ελληνικής εθνικής λατρείας, η οποία εδραιώθηκε στην χριστιανική Εκκλησία, σχεδόν ανεξάλειπτη ως τις μέρες μας, ιδίως στις Ανατολικές Εκκλησίες. Οι λόγοι κατά των Ιουδαίων και κατά των Ελλήνων του Ιωάννη του Χρυσοστόμου είναι χαρακτηριστικοί, όχι απλώς για την οξεία ‘θεολογική’ αντιπαράθεση απέναντι στην ιουδαϊκή και στην εθνική θρησκεία, αλλά αποτελούν δείγματα μοναδικής φραστικής χυδαιότητας κατά του ‘αντιπάλου’. Η επικράτηση του Χριστιανισμού στην Αυτοκρατορία, επέφερε μαζικές καταστροφές εθνικών ναών και προσκυνημάτων και χρήση των σπαραγμάτων που προέκυψαν ως οικοδομικών υλικών για την ανέγερση χριστιανικών ναών. Το ίδιο συνέβη αιώνες αργότερα, όταν οι κατεστραμμένοι τάφοι του Εβραϊκού Νεκροταφείου Θεσσαλονίκης, πρόσφεραν υλικά για την πλακόστρωση του προαύλιου χώρου του ναού του αγίου Δημητρίου της πόλης, για την πλακόστρωση πεζοδρομίων, αλλά και για την κατασκευή κολυμβητικής πισίνας, με πρωτοβουλία Χριστιανών συντοπιτών των Θεσσαλονικέων Εβραίων, μηδέ των Ορθοδόξων κληρικών εξαιρουμένων. Χαρακτηριστική υπήρξε η δημόσια καύση του χειρογράφου του έργου ‘περί Νόμων’ του Γεωργίου Γεμιστού Πλήθωνος, εκ μέρους του πρώτου Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση, Γενναδίου Σχολαρίου, που το έκρινε      «ειδωλολατρικό» και «σατανικό», θεωρώντας ότι περιείχε στις σελίδες του «τα σαπρά των Ελλήνων ληρήματα»[i].

Ιδίως η επιθετικότητα του θεσμικού πλέον Χριστιανισμού, εντός του ρωμαϊκού κράτους, διέδωσε ότι η εθνική λατρεία των Ελλήνων και άλλων λαών, ήταν ειδωλολατρία για να μειώσει το κύρος τους, παραβλέποντας το γεγονός ότι το φαινόμενο της εικονολατρίας στους κόλπους της Εκκλησίας, αναμφίβολα θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ειδωλολατρία  και παρά την Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο, που υποτίθεται ότι έθεσε τα πράγματα στις πραγματικές διαστάσεις ως προς την τιμητική προσκύνηση των εικόνων, εντούτοις, δεν κατάφερε να εξοβελίσει την εικονολατρία από τις θρησκευόμενες μάζες ως σήμερα, με την απροκάλυπτη ενίσχυση του φαινομένου από κατ’ ουσίαν άμουσους περί την θεολογία κληρικούς.

Το Ισλάμ θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ο άμεσος πνευματικός απόγονος του Ιουδαϊσμού. Άλλωστε τόσο ο Ιουδαϊσμός, όσο και το Ισλάμ, διακηρύττουν την κοινή καταγωγή τους από τον προφήτη Αβραάμ, που  θεωρούν ως τον πρώτο μονοθεϊστή στην «ιερά» ιστορία της ανθρωπότητας. Επί πλέον, ο μεν Ιουδαϊσμός επικαλείται ως γενάρχη του τον Ισαάκ, δευτερότοκο γιο του Πατριάρχη από την Σάρα, ενώ το Ισλάμ, επικαλείται ως γενάρχη του τον Ισμαήλ, πρωτότοκο γιο του Πατριάρχη από την Άγαρ. Το Ισλάμ θεωρείται ως η κατ’ εξοχήν μονοθεϊστική μονιστική θρησκεία, λόγω του θεμελιώδους δόγματος του ταουχίντ[ii].  

Μέσα στο Κοράνιο, βασική πηγή της μουσουλμανικής πίστης, ο αναγνώστης, θα συναντήσει πολλά κομμάτια, που λες και βάλθηκε το ένα να ακυρώσει το άλλο. Διακηρύξεις πράγματι οικουμενικού κύρους προς όλους τους ανθρώπους, που προβάλλουν έναν βαθύ ανθρωπισμό, αναιρούνται με οδηγίες που αναφέρονται σε αδυσώπητες συγκρούσεις κατά εχθρών, με υιοθέτηση βίας και ένδειξη μηδαμινού σεβασμού στον άλλο, τον εχθρό. Πολλά εδάφια του Κορανίου, θυμίζουν τις άγριες διηγήσεις που συναντούμε στην εβραϊκή Βίβλο, τον καιρό των κατακτήσεων της γης Χαναάν. Και όλη αυτή η ενθάρρυνση στη χρήση της απάνθρωπης βίας, σε συγκρούσεις δίχως έλεος και σε  καθάρσεις εδαφών από φυλές ανθρώπων που είτε είναι ξένοι ή που έχουν άλλη θρησκεία απ’ αυτή των επιτιθέμενων, γίνονται στο όνομα του θεού και δήθεν της αλήθειας του[iii].

Το σύγχρονο αποκορύφωμα της απανθρωπιάς και της πλέον ακραίας βαρβαρότητας με επίκληση το Ισλάμ και το Κοράνιο συμβαίνει στις μέρες μας με την δράση του λεγόμενου ‘Ισλαμικού Κράτους’, μιας εγκληματικής οργάνωσης, που με επίκληση της θρησκείας, έχει παραβιάσει σχεδόν το σύνολο των διατάξεων του διεθνούς ποινικού δικαίου, που τυποποιούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας!   

Συνήθως τα αυταρχικά καθεστώτα του ενός ανδρός, που συναντούμε στις σελίδες της ιστορίας, για να εδραιωθεί η εξουσία του μονοκράτορα, είτε επικαλούνται έναν και μοναδικό θεό, που όργανό του είναι ο ηγεμόνας, είτε τον θεοποιούν, είτε του προσδίδουν την απόλυτη εξουσία του πνευματικού ηγέτη της θρησκείας που επιβάλλουν. Ακόμα και ο Μέγας Αλέξανδρος, μολονότι είχε λάβει ελληνική παιδεία από τον Αριστοτέλη, όταν έφτασε στο απόγειο της δόξας, έχοντας επεκτείνει την τεράστια αυτοκρατορία του από την Μακεδονία ως τις εσχατιές της Ινδικής Χερσονήσου, δεν αρνήθηκε να αποδεχθεί την θεοποίηση, που του πρόσφεραν οι ιερείς της Αιγύπτου, ονομάζοντάς τον υιό του Άμμωνος.

Ο σαμάνος των αρχέγονων φυλών επιβιώνει στις θρησκείες του μονοθεϊσμού, μολονότι έχει επέλθει το πολιτισμικό άλμα υπέρβασης  του φυλετικού πρωτογονισμού. Οι άνθρωποι, ακόμα και της εποχής μας, που οι γνώσεις κυκλοφορούν και διαδίδονται με ευχέρεια και οι αποστάσεις έχουν μειωθεί χάριν των σύγχρονων μέσων  συγκοινωνίας, στη μεγάλη πλειοψηφία τους παραμένουν δέσμιοι ενός φόβου απέναντι στην ελευθερία, που αποτελεί σύμφυτο χάρισμα της ανθρώπινης υπόστασης. Το ενδεχόμενο να σταθούν στα πόδια τους και μόνο, απέναντι στο Σύμπαν, με ορθό το κεφάλι εμπρός στο έσχατο βάθος της ύπαρξής τους, προκαλεί τρόμο. Έτσι οι πλείστοι καταφεύγουν σε έναν ενδιάμεσο, που ουσιαστικά διαχειρίζεται την δική τους ελευθερία, επιλέγοντας την δουλεία και αρκούμενοι στην ψευδαίσθηση πως είναι ελεύθεροι. Έτσι, μετά την καταστροφή του Δεύτερου Ναού της Ιερουσαλήμ και την κατάργηση των θυσιών και του ιερατείου, ενώ ο Εβραίος άνθρωπος μπορεί να κοινωνεί πλέον με τον Αντονάι άμεσα και δίχως ενδιάμεσους, εκχωρεί την ελευθερία του στους Ραβίνους, που σταδιακά φτάνουν να γίνουν εξουσιαστές ψυχών. Το ίδιο συνέβη στον Χριστιανισμό. Η πρώτη εκκλησία διέθετε επισκόπους και πρεσβυτέρους, ως προεστώτες της ευχαριστιακής σύναξης. Με τον καιρό, στις παραδοσιακές εκκλησίες Ανατολής και Δύσης (Λατινική, Ελληνορθόδοξη, Κοπτική, Συριακή Ορθόδοξη, Αρμενική Ορθόδοξη κ.ά.), ο πρεσβύτερος γίνεται ιερέας, ο επίσκοπος αρχιερέας, ενώ ο διάκονος, από λειτουργός προνοιακής μέριμνας της κοινότητας, γίνεται κι αυτός συνεργός στο διαμεσολαβητικό έργο ιερέων και αρχιερέων, που επεμβαίνουν κατ’ αποκλειστικό προνόμιο στην επικοινωνία των πιστών με τον Θεό. Στο Ισλάμ, ιδίως στο σουννιτικό, αν και δεν αναγνωρίζεται με καμιά έννοια ιερατείο και όλοι οι Μουσουλμάνοι, άνδρες και γυναίκες επικοινωνούν άμεσα με τον Αλλάχ, με τον καιρό Ιμάμηδες, Ουλεμάδες, Μολλάδες, Σεΐχηδες γίνονται ενδιάμεσοι και παρεμβαίνουν ουσιαστικά στις σχέσεις μεταξύ των πιστών και του Θεού, μέσω της ερμηνείας και του τρόπου εφαρμογής του ιερού νόμου. Για τις πολλές παραφυάδες του Σιϊτικού Ισλάμ, εκεί έχει εδραιωθεί ένα ιδιότυπο ιερατείο, που πολύ συχνά σε ορισμένες ομάδες Σιϊτών Μουσουλμάνων αποκτά απόλυτη εξουσία, όχι μόνο σε πνευματικά ζητήματα, αλλά και σε κοσμικά (παράδειγμα η ιδιόμορφη Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, με ανώτατο άρχοντα τον εκάστοτε Αγιατολλάχ, που διαδέχεται τον Αγιατολλάχ Χομεϊνί).

Δεν είναι τυχαίο, ότι η δημοκρατία υπήρξε το πολίτευμα της αρχαίας Αθήνας και άλλων ελληνικών πόλεων των κλασικών χρόνων, όπου η θρησκεία δεν ήταν ο μονοθεϊσμός, ούτε μονολατρεία. Θα πρέπει να ειπωθεί, ότι η εθνική λατρεία των Ελλήνων και άλλων λαών, δεν ήταν λατρεία ειδώλων και ξοάνων, δηλαδή ειδωλολατρία, όπως ισχυρίστηκαν Εβραίοι, Χριστιανοί και  Μουσουλμάνοι, προκειμένου να ευτελίσουν τους αντιπάλους τους, καθιστώντας τους ανάξιους σεβασμού και τιμής. Οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι και άλλοι εθνικοί, ήταν λάτρεις ειδώλων, είτε από αμάθεια, είτε από φόβο έναντι της ελευθερίας τους, είτε από καθήλωση σε βαρβαρικές συνήθειες, με τον ίδιο τρόπο που Χριστιανοί λάτρευαν εικόνες αυτές καθ’ αυτές και προσέδωσαν περιεχόμενο στον όρο εικονολατρία….

Εδώ, νομίζω πως αξίζει να μεταφέρω μια αράδα μόνον, από την Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη:  ‘Πιστεύω στ’ αναρίθμητα, εφήμερα προσωπεία που πήρε ο Θεός στους αιώνες και ξεκρίνω πίσω από την άπαυτη ροή του την ακατάλυτη ενότητα’. Αυτό ήταν το περιεχόμενο της αρχαίας θρησκείας των Ελλήνων, όπως και άλλων λαών, που καταλαμβάνονταν από δέος μπροστά στο κάλλος του Σύμπαντος και κοινωνούσαν με το θείο μέσω της ποίησης. Στόλιζαν με στίχους απαράμιλλης ομορφιάς περιγραφές του Κόσμου, και έπλαθαν διάφορες εικόνες, έμπλεες χάρης για ένα σωρό θεότητες, που κινούνταν μαζί με τις κινήσεις του ήλιου, της σελήνης και των αστέρων. Πίσω από φαινόμενα που ανέκαθεν προκαλούσαν δέος και τρόμο ακόμα, όπως οι κεραυνοί, άφηναν την φαντασία τους να φτιάξει έναν κυρίαρχο θεό. Αλλά και η ομορφιά της ζωής και της φύσης και ο έρωτας των ανθρώπων, είχαν δικούς τους θεούς και νύμφες και ναϊάδες και δρυάδες και αμαδρυάδες. Και η μυστήρια για τη δύναμή της θάλασσα ήταν υπό την εξουσία του Ποσειδώνα.

Η Φύση, το Σύμπαν περιέχουν την κατ’ εξοχήν αποκάλυψη σημαντικών αληθειών που προσλαμβάνει ο άνθρωπος. Ο Κόσμος είναι πολύμορφος και για τούτο εξαιρετικά ωραίος. Μέσα απ’ αυτή την ποικιλία μορφών, χρωμάτων και υποστάσεων που κοσμούν το Σύμπαν, εντός του οποίου υπάρχουμε και κινούμαστε οι άνθρωποι, ως οργανικά μέρη αυτής της υπέροχης βιοποικιλότητας, μοιραζόμαστε τον χωροχρόνο με θεούς, με θεές και άλλες οντότητες. Έχει ειπωθεί, ότι η Φύση δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα παιχνίδι του Θεού, που κρύβεται πίσω από τις μορφές φαινομένων ή πραγμάτων,  περιμένοντας από τους ανθρώπους να τον ανακαλύψουμε εκεί[iv].

Οι Εβραίοι διαμόρφωσαν τη θρησκεία τους κατά βάση μέσα στην έρημο. Σ’ ένα περιβάλλον όπου τα χρώματα είναι περιορισμένα και ίσως φτωχά, οι μορφές ελάχιστες και οι εναλλαγές γενικότερα μπροστά στην θέα και στην ακοή του ανθρώπου στοιχειώδης. Το ίδιο ισχύει και για το Ισλάμ, που όχι μόνο μιμήθηκε τον Ιουδαϊσμό, αλλά αναπτύχθηκε επίσης στην αραβική έρημο, σε ακριβώς όμοιες συνθήκες περιβάλλοντος. Και κάτι ακόμη, οι Εβραίοι, όπως και οι Άραβες, στα πρώτα τους βήματα στο χώρο της ιστορίας ήταν νομάδες, περιφερόμενοι από δω κι από κει. Αυτό μάλιστα ισχύει ακόμα για αρκετές φυλές Μουσουλμάνων Αράβων και Αφρικανών. Η νομαδική ζωή Εβραίων και Αράβων έχει επηρεάσει τον διατροφικό κώδικα που ισχύει στις δυο αυτές θρησκείες (κοσέρ για τους Εβραίους και χαλάλ για τους Μουσουλμάνους), με τις απαγορεύσεις, με την τελετουργική σφαγή των βρώσιμων ζώων κ.λπ..

Ο Σύρος ποιητής Άδωνις (Ali Ahmad Said Esber), σε μια συνέντευξή του που τράβηξε την προσοχή μου πρόσφατα, είπε και τα εξής: “Τα δεινά του αραβικού κόσμου προέρχονται από τη χρήση της θρησκείας. Στον μονοθεϊσμό κυριαρχεί η απόρριψη του διαφορετικού, του άλλου. Μια μονοθεϊστική θρησκεία ποτέ δεν μπορεί να είναι δημοκρατική. Δεν ασκώ κριτική στους Μουσουλμάνους, αλλά στο θεσμικό Ισλάμ, το Ισλάμ που συνδέεται με την εξουσία”[v].

Όσα ουσιώδη ανέφερε ο ποιητής πιο πάνω, έχοντας υπόψη του το Ισλάμ, ισχύουν τόσο για τον Ιουδαϊσμό στο Ισραήλ, όσο και για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ιδίως σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ρωσία. Στο Ισραήλ το Ορθόδοξο Αρχιραβινάτο, με τους δύο Αρχιραβίνους (έναν Ασκεναζί και ένα Σεφαρντί),  είναι μια αναγνωρισμένη από το νόμο ραβινική και πνευματική εξουσία για τον ισραηλινό Ιουδαϊσμό. Στην Ελλάδα, η Εκκλησία της Ελλάδος, με επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών πολύ συχνά εμφανίζεται ως ισότιμος συνομιλητής με το κράτος και δεν είναι λίγες οι φορές που επιβάλλει τις απόψεις της στις ελληνικές κυβερνήσεις. Οι Ορθόδοξοι αρχιερείς επιβάλλουν τις αξιώσεις τους στο κράτος, λες και όλος ο ελληνικός λαός αποτελεί ποίμνιό τους, όπως θέλουν να πιστεύουν οι ταγοί της Εκκλησίας. Παρόμοια εξουσία έχει παραχωρηθεί στο Ρωσικό Πατριαρχείο από την κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Πρέπει να το παραδεχτούμε, ότι η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η αξίωση χωρισμού κράτους και θρησκευμάτων, χωρίς να σημαίνει τούτο αντιμαχία του κράτους απέναντι στα θρησκεύματα, ο σεβασμός των κάθε είδους μειονοτήτων και των δικαιωμάτων τους, αποτελούν  οικουμενικές αξίες και επιτεύγματα του ανθρώπινου πολιτισμού, που οφείλονται κατά κύριο λόγο στους καρπούς που πρόσφερε η Ευρωπαϊκή Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός. Χάριν της Αναγέννησης, ανακαλύφθηκαν εκ νέου αξίες πολύτιμες και αδιαπραγμάτευτες, μέσα από την σοφία και το κάλλος της κλασικής γραμματείας της αρχαιότητας, σε μια ζωογόνα πνοή ελεύθερης μελέτης και ερμηνευτικής προσέγγισης[vi].

Οι θετικές αλλαγές που παρατηρούνται σε μονοθεϊστικά θρησκεύματα, είναι καρποί ώσμωσης μεταξύ του Ιουδαϊσμού, του Χριστιανισμού, του Ισλάμ με τις αξίες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Δυστυχώς όμως, οι “ορθοδοξίες” των αβρααμιαίων μονοθεϊστικών θρησκειών, έχουν αποδειχθεί υπερβολικά άκαμπτες. Με πείσμα αρνούνται να υποχωρήσουν από τις παρωχημένες εκ των πραγμάτων αρχές τους, αν και είναι ολοφάνερο, ότι όχι μόνο αυτές οι «ορθόδοξες» αρχές είναι αντίθετες με την κοινή λογική και με τα επιτεύγματα που αποκαλύπτει στον Λόγο η πρόοδος της επιστήμης, αλλά δυσκολεύουν τις ζωές των θρησκευόμενων ανθρώπων, ή τους ωθούν στην άσκηση της υποκρισίας.

Ο Ισραηλινός ανώτατος δικαστής Χαΐμ Κον (Haim Cohn),  αναφερόμενος στην γιαγιά του Μίριαμ Κον, που του είχε προσφέρει πολλά ως προς την εβραϊκή μόρφωσή του, είχε πει, ότι του δίδαξε, πως «καμιά αλήθεια δεν είναι απόλυτη και ότι η ανεξαρτησία της σκέψης δεν πρέπει να υποκύπτει σε συμβιβασμούς»[vii].

Έχω την αίσθηση ότι δεν πρέπει να πλατειάσω περισσότερο, με παραθέματα άλλων ή με την έκθεση των απόψεών μου.  Η παραπάνω συμβουλή της Μίριαμ Κον προς τον εγγονό της, είναι πολύτιμη και αληθινή. Οι μονοθεϊστικές θρησκείες αλλοιώνονται αρρωστημένα, όταν γίνονται θεσμοί επιβολής και στραγγαλίζουν προκλητικά το Πνεῦμα τό Ἃγιον των Χριστιανών ή το Ruach ha-qodesh των Ιουδαίων ή το Ruh al-Qudus των Μουσουλμάνων. Αποστεώνονται σε ένα σύστημα τύπων, σε ένα άχαρο σύνολο ηθικών επιταγών, με σκοπό να θέσουν την Χαρά στο περιθώριο, δαιμονοποιώντας την ανθρώπινη σεξουαλικότητα και ενσπείροντας τον φόβο στους ανθρώπους για το χαμόγελο απέναντι στην Ζωή, ώστε να είναι πρόθυμοι δούλοι ή υπήκοοι κάθε εξουσίας!

Ο Θεός, είναι ‘ἀνέκφραστος, ἀπερινόητος, ἀόρατος, ἀκατάληπτος, ἀεὶ ὤν, ὡσαύτως ὤν’[viii]. Ταυτόχρονα, είναι ‘πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν’ σε όλους τους κόσμους και περιβάλλει κάθε γωνιά, και την πλέον απρόσιτη του σύμπαντος[ix]. Μένει κεκρυμμένος εντός του βάθους της ύπαρξής μας και εκφράζεται μέσω της συνείδησής μας. Για τούτο παραθέτω μια φράση, σαν δείχτη οδοιπορίας: Ἐλαύνομαι τοῖς τρίβοις τοῦ βίου, ἒνδοθεν ῥήμασι ὑπείκων... 

©ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΔΟΥΔΟΣ

Μάρτιος 2017

---

[i] Λήρημα: μωρολογία.

[ii] Ταουχίντ (tawḥīd) :  Κατά το δόγμα του ταουχίντ, ο θεός (Αλλάχ), είναι ένας (wāḥid) και μοναδικός  (āḥad). Το Tawhid είναι το θεμελιώδες δόγμα του Ισλάμ. Αποτελεί διακήρυξη απόλυτου μονοθεϊσμού, και πίστης στην ενότητα και τη μοναδικότητα του Θεού, ως δημιουργού και συντηρητή του σύμπαντος. Το δόγμα του ταουχίντ, επικαλούνται Μουσουλμάνοι διανοούμενοι, μεταρρυθμιστές ή κοινωνικοί ακτιβιστές, ως οργανωτική αρχή για την ανθρώπινη κοινωνία, αλλά και  ως αφετηριακή βάση έρευνας της θρησκευτικής γνώσης, της ιστορίας, της μεταφυσικής, της αισθητικής και της ηθικής. Επί πλέον, προτάσσεται το δόγμα του ταουχίντ ως θεμέλιο για την κοινωνική, την οικονομική και την παγκόσμια τάξη. (Oxford Islamic Studies Online).

[iii] Βλ. ενδεικτικά: Αριθμοί 21:3, 35, Ιησούς του Ναυή 2:10, 11: 20.  Κοράνιο 2: 191, 193, 9: 29. 

[iv] Tzvi Freeman, εξέχων συντάκτης στον οργανισμό Chabad.

[v] Εφημερίδα Documento 19/3/17 ένθετο Ville.

[vi] Η αναφορά μου στην κλασική γραμματεία της αρχαιότητας, στα πλαίσια μιας οικουμενικής προοπτικής, δεν περιορίζεται μόνο στην αρχαία ελληνική και λατινική γραμματεία, ούτε στην εβραϊκή ή στην χριστιανική Βίβλο. Περικλείει τις αρχαίες γραφές από την Ινδία, Βέδες, Ουπανισάδες, Μαχαμπαράτα με την υπέροχη Μπαγκαβάντ Γκιτά, η Ζεντ Αβέστα της σπουδαίας παράδοσης του Ζωροάστρη, οι διάφορες βουδικές Σούτρες, τα ιερά Κείμενα των Σικχ, το Ιερό Κοράνιο και οι Συλλογές των Χαντίθ, τα μυστικιστικά ποιήματα του Σουφισμού….

[vii] Άμος Οζ και Φάνια Οζ-Σαλτσμπέργκερ: Οι Εβραίοι και οι Λέξεις, έκδοση στην ελληνική γλώσσα Καστανιώτης  2014 (σ. 142).

[viii] Ευχή της ‘Αναφοράς’ της λειτουργίας που αποδίδεται στον Ιωάννη τον Χρυσόστομο.

[ix] Το Ζοχάρ αναφέρει ότι ο Θεός ‘πληροί όλους τους κόσμους’ και ‘περιβάλλει όλους τους κόσμους’. Το ίδιο λέγεται στην πολύ διαδομένη προσευχή των Ορθοδόξων Χριστιανών:  ΄Βασιλεῦ Οὐράνιε Πσράκλητε, τό Πνεῦμα τῆς Ἀληθείας, ὁ πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν’. Ενώ τέλος το Κοράνιο αναφέρει ότι ‘ο Αλλάχ είναι πιο κοντά στον άνθρωπο και από τις σφαγίτιδες φλέβες του’ (50:16).