ΜΝΗΜΗ ΧΑΣΑΝ ΤΑΧΣΙΝ ΠΑΣΑ

ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ

26 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2017

Ο Χασάν Ταχσίν Πασάς, Στρατηγός του οθωμανικού στρατού και διοικητής της 8ης Στρατιάς με έδρα την Θεσσαλονίκη, υπήρξε ο άνθρωπος, που με την σύμφωνη γνώμη και Επιτελών του, αποφάσισε να παραδώσει την Θεσσαλονίκη αμαχητί στον ελληνικό στρατό όπως και τους άνδρες της Στρατιάς του ‘άνευ όρων’, κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους.

Ο Χασάν Ταχσίν Πασάς είχε φτάσει στον βαθμό του στρατηγού εξαιτίας των ανδραγαθιών του στα πεδία μαχών. Ήταν Οθωμανός Αλβανός και είχε γεννηθεί στον οικισμό Μεσαριά των Ιωαννίνων, του χωριού Μόλιστα, εξ ού και το επώνυμο της οικογένειας Μεσαρέ. Σπούδασε στην περίφημη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων και παντρεύτηκε με την Χατιτζέ, μια Γιαννιώτισσα Ελληνίδα Μουσουλμάνα, που δεν μιλούσε άλλη γλώσσα εκτός από ελληνικά.

Ο εγγονός του Ταχσίν Πασά, ο Σαχίν-Σέργιος Μεσαρέ (1936-2017), Αρχιτέκτων που έζησε στην Αθήνα, γιος του Κενάν Μεσαρέ, υπασπιστή του Οθωμανού Αρχιστράτηγου, σε μια συνέντευξη που είχε δώσει, μας πρόσφερε τις εξής, σημαντικές, κατά τη γνώμη μου πληροφορίες: “... στο σπίτι του (παππού) ακούγονταν μόνο αλβανικά και ελληνικά”. “Παρέδωσε αμαχητί τη Θεσσαλονίκη για να αποφύγει το μακελειό και την καταστροφή Στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 έπαιξε σημαντικό ρόλο στην καταστροφή του ελληνικού στρατού και αποχώρησε από το στράτευμα με τιμές. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα επανήλθε σε επιτελική θέση για να πολεμήσει στους βαλκανικούς πολέμους. Ο Ταχσίν Πασάς, όταν είδε τη στρατιά του να υποχωρεί έχοντας υποστεί αλλεπάλληλες ήττες, αποφάσισε να ζητήσει συμβιβασμό και παράδοση. Ήξερε ότι μια άσκοπη μάχη στη Θεσσαλονίκη, θα οδηγούσε στον θάνατο χιλιάδες ανθρώπους και την πόλη στην καταστροφή. Γνώριζε ότι από τα ανατολικά έρχονταν και οι Βούλγαροι με σκοπό να προλάβουν να μπουν πρώτοι και να κρατήσουν την πόλη, ώστε η Βουλγαρία να αποκτήσει την πολυπόθητη έξοδο στο Αιγαίο”. Είχε ερωτηθεί ο κ. Μεσαρέ, αν είναι αλήθεια ότι ο παππούς του είπε την φράση “Από τους Έλληνες πήραμε την πόλη και στους Έλληνες θα την παραδώσουμε”. Υποστήριξε ότι σίγουρα έχει υπάρξει παράφραση, η οποία όμως αποδίδει το νόημα της φράσης του παππού του, που ήταν η εξής: “με αυτούς πολεμήσαμε, σε αυτούς την παραδώσαμε”....(βλ. http://www.mixanitouxronou.gr/apo-tous-ellines-pirame-tin-poli-ke-stous-ellines-tha-tin-paradosoume-ta-logia-tou-telefteou-pasa-tis-thessalonikis-chasa).

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε δώσει την εξής τηλεγραφική εντολή προς τον Έλληνα αρχιστράτηγο Διάδοχο Κωνσταντίνο: "να αποδεχθήτε την προσφερομένην υμίν παράδοσιν της Θεσσαλονίκης και να εισέλθητε εις ταύτην άνευ χρονοτριβής".

Το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης στον ελληνικό στρατό υπογράφηκε στο Διοικητήριο της πόλης, (στο κτίριο του Υπουργείου Μακεδονίας Θράκης σήμερα) (βλ. Χρίστος Ζαφείρης: Η παράδοση της Θεσσαλονίκης στον ελληνικό στρατό το 1912. Θεσσαλονίκης Τοπιογραφία- Ιστότοπος του Χρίστου Ζαφείρη [21.10.16]).

Στο πρωτόκκολο παράδοσης της Θεσσαλονίκης από τον οθωμανικό στον ελληνικό στρατό υπήρχαν διάφοροι όροι, μεταξύ των οποίων και ένας που αφορούσε την τύχη των Οθωμανών στρατιωτών. Η ελληνική πλευρά δεσμευόταν να προωθήσει τους στρατιώτες αυτούς στην Οθωμανική Τουρκία, στις πατρίδες τους.

Υπάρχει ένα σημαντικό βιβλίο του Χρίστου Κ. Χριστοδούλου με τίτλο "Οι τρεις ταφές του Χασάν Ταχσίν Πασά" (Εκδόσεις , Επίκεντρο, 2012). Κεντρικός ήρωας του συγγραφέα "ο σωτήρας της Θεσσαλονίκης και των κατοίκων της", όπως έχει αναγνωριστεί από την ιστορία της πόλης ο Ταχσίν Πασάς.

Η Ελλάδα δεν τήρησε τις υποχρεώσεις που είχε συνομολογήσει ως προς τους Οθωμανούς στρατιώτες. Το σύνολο των στρατιωτών, που παρά τις ελληνικές δεσμεύσεις, αντιμετωπίστηκαν ως κοινοί αιχμάλωτοι πολέμου, ήταν περίπου 26.000 και μεταφέρθηκαν σε διάφορα νησιά. Απ' αυτούς, περίπου 2.000 χιλιάδες στάλθηκαν στη Μακρόνησο. Η εφημερίδα 'Εμπρός' της 3ης Δεκεμβρίου 1912 είχε γράψει: "διά του ατμοπλοίου 'Ελένη' μεταφέρθηκαν εκ Θεσσαλονίκης εις Μακρόνησον του Λαυρίου δισχίλιοι περίπου αιχμάλωτοι Τούρκοι στρατιώται".

Η ασυνέπεια της ελληνικής πλευράς, που παραβίασε το Πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης, όσον αφορά την τύχη των απλών στρατιωτών της 8ης Οθωμανικής Στρατιάς εξόργισε τον Χασάν Ταχσίν Πασά και τον εξουθένωσε ψυχολογικά, γιατί πίστευε πως είχε εξασφαλίσει την μεταφορά των ανδρών του στις πατρίδες τους.

Σαράντα χρόνια αργότερα, όπως γράφει ο Χρίστος Χριστοδούλου, οι πολιτικοί εξόριστοι της Μακρονήσου, που έσκαβαν για να στήσουν τα αντίσκηνα τους, έβρισκαν τα οστά των αιχμαλώτων που είχαν πεθάνει στο θλιβερό αυτό νησί, κάτω από συνθήκες που διερεύνησε τότε ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός. Όπως έχει πει επιγραμματικά ο συγγραφέας, επρόκειτο για την "Μακρόνησο πριν την Μακρόνησο".

Η μοίρα είχε επιφυλάξει ένα παράξενο παιχνίδι στον Χασάν Ταχσίν Πασά. Μετά τον θάνατό του είχε ταφεί τρεις φορές. Αυτό το γεγονός έδωσε την αφορμή στον Χρίστο Χριστοδούλου να δώσει τον τίτλο που αναφέραμε πιο πάνω στο βιβλίο του. Μια φορά είχε ταφεί στην Ελβετία όπου πέθανε το 1918, μια δεύτερη φορά στο Αλβανικό Μουσουλμανικό Κοιμητήριο της Θεσσαλονίκης, στην περιοχή Τριανδρίας, που έχει εξαφανισθεί και το παραμικρό έστω ίχνος του, όταν ο γιος του, Κενάν Μεσαρέ, μετέφερε τα οστά του εκεί το 1936 Η τρίτη ταφή του Στρατηγού έγινε το 2002 στην αυλή της βίλας Μοδιάνο, στο χωριό Τόψιν της Θεσσαλονίκης (σημερινο όνομα Γέφυρα), όπου στεγάζεται το Μουσείο των Βαλκανικών Πολέμων και όπου έδρευε το επιτελείο του ελληνικού στρατού το 1912.

©ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΔΟΥΔΟΣ