Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΒΙΒΛΙΩΝ ΠΡΑΞΗ ΑΚΡΑΙΑΣ ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑΣ

Ομολογώ πως αγαπώ τα βιβλία από μικρό παιδί. Το διάβασμα ήταν η απόλαυση και το καταφύγιό μου, συγχρόνως. Οι σελίδες των βιβλίων που ξεφύλλιζα ήταν καράβια που με ταξίδευαν, πολύτιμοι οδηγοί που με συνόδευαν στην εξερεύνηση τόπων μακρινών, που γίνονταν κοντινοί και τόσο οικείοι.

Ένα διάστημα κινδύνεψα να εγκλωβιστώ στον φαντασιακό κόσμο των βιβλίων, χωρίς να φταίνε βιβλία και συγγραφείς. Αφήνεσαι ως αναγνώστης, ως μελετητής, απρόσεχτα και ασυλλόγιστα, να φυλακιστείς σε ένα κελί με παραμορφωτικούς καθρέφτες, που σε απομακρύνουν από την πραγματικότητα της ζωής. Γιατί, όσο και αν τα βιβλία είναι πολύτιμα, τόσο οι άνθρωποι, λόγω έλλειψης διάκρισης και νωθρότητας, γινόμαστε υποχείρια των σκέψεων άλλων, αποφεύγοντας να δούμε κατάματα ό,τι μας τριγυρίζει....

Το 1933, όταν ο Ναζισμός είχε καταλάβει τη Γερμανία, τα βιβλία του Εβραίου Σίγκμουντ Φρόυντ, κάηκαν στην πυρά δημόσια. Τότε, ο Φρόυντ είχε πει: “Στον Μεσαίωνα θα έκαιγαν εμένα. Τώρα καίνε μόνο τα βιβλία μου”....

Πριν λίγες μέρες, συνέβη κάτι πολύ δυσάρεστο στην Ελλάδα. Πιστώτριες τράπεζες της εκδοτικής επιχείρησης του μακαριστού Σάμη Γαβριηλίδη, κατάσχεσαν όσα βιβλία βρέθηκαν στις αποθήκες και τα πολτοποίησαν! Η διαδικασία της πολτοποίησης των βιβλίων ήταν σύμφωνη με το νόμο και ο νόμος υπάρχει εδώ και χρόνια! Κανένας και καμιά Υπουργός Πολιτισμού της Ελληνικής Δημοκρατίας, δεν φρόντισε να απαλλάξει τη νομοθεσία, από αυτή την εγκληματική νομότυπη διαδικασία!

Κανένας και καμιά Υπουργός Πολιτισμού, δεν φρόντισε για ό,τι θεωρείται αυτονόητο, δυσνόητο όμως για βαρβάρους: Να αντιμετωπιστούν τα βιβλία, λογοτεχνικά, επιστημονικά, ποίησης, όχι ως κινητά περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη, αλλά ως θησαυρίσματα έμπνευσης, κόπου, οραμάτων, έργα πνευματικής δημιουργίας των συγγραφέων, ανεξάρτητα αν πρόκειται για αναγνωρισμένους και διάσημους συγγραφείς ή για “άσημους”. Και επειδή ο θυμόσοφος λαός δεν λαθεύει, είναι καλό, να μην καούν μαζί με τα ξερά, ακόμα και τα χλωρά! Μιλώ για βιβλία ευτελή, προϊόντα εν πολλοίς αντιγραφής ή copy paste, αν προτιμάτε. Καλύτερα να εξαιρεθούν ακόμα και τέτοια βιβλία, αφού ο αντιγραφέας κόπιασε, αναμφίβολα....

Όπως ειπώθηκε αυτές τις μέρες, με αφορμή την καταστροφή των βιβλίων των εκδόσεων Γαβριηλίδη, έγινε τραγικά κατανοητό, ότι από το κάψιμο των βιβλίων ως την πολτοποίηση βιβλίων, ακόμα και αν το προβλέπει νόμος, η απόσταση είναι μόλις μια ανάσα!

Η ιστορία του “πολιτισμού” παρουσιάζει πολλές περιπτώσεις καύσης βιβλίων. Θα κάνω μια σύντομη αναφορά σε κάποιες καταστροφές βιβλίων:

Το 411 π.Χ. κάηκαν δημόσια στην Αθήνα τα έργα του Πρωταγόρα, μετά από καταγγελία του φιλοσόφου ως άθεου από τον Πυθόδωρο.

Στην αρχαία Ρώμη, ο Καλιγούλας είχε διατάξει να καούν τα βιβλία του Ομήρου, του Βιργίλιου κα του Λίβιου. Ο Αύγουστος είχε εξορίσει ό τον Οβίδιο και τον Κορνήλιο Γάλλο, απαγορεύοντας τα βιβλία με την ποίησή τους, ενώ ο Διοκλητιανός διέταξε να καούν όλα τα χριστιανικά βιβλία.

Στις Πράξεις των Αποστόλων αναφέρεται ως ευφρόσυνο γεγονός, η δημόσια καύση βιβλίων μαγείας, από προσήλυτους στον Χριστιανισμό, ενώ υπολογίζεται και η μεγάλη χρηματική αξία των καταστραμμένων βιβλίων (Πράξεις Αποστόλων 19:19).

Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γεννάδιος ο Σχολάριος, περί το 1463 με 1465, είχε λάβει το βιβλίο του Γεωργίου Γεμιστού του Πλήθωνος, “Περί Νόμων Συγγραφή”, από τον Δεσπότη του Μυστρά Δημήτριο. Αφού διάβασε ο Πατριάρχης το έργο του Πλήθωνος, στη συνέχεια το έκαψε. Λέγεται ότι είχε χαρακτηρίσει τον Πλήθωνα «νέο Ιουλιανό»!

Η επικράτηση του Ναζισμού στη Γερμανία, προκάλεσε το εξής γεγονός:

Στις 10 Μαΐου του 1933, περίπου 70.000 φοιτητές, φανατικοί οπαδοί του Ναζισμού, μετέφεραν με κάρα, φορτηγά, αλλά και στα χέρια, βιβλία μπροστά στην Όπερα του Βερολίνου. Εκεί έκαψαν πανηγυρικά τον σωρό των βιβλίων, που έμεινε στην ιστορία ως ‘Το Ολοκαύτωμα των Βιβλίων’! Οι φοιτητές, άδειαζαν τις βιβλιοθήκες των πανεπιστημίων και συμμετείχαν στην εκκαθάριση, από κάθε τι που είχε θεωρηθεί αντεθνικό, αντιγερμανικό και εχθρικό προς το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς.

Ανάμεσα στα βιβλία που καταστράφηκαν, βρίσκονταν έργα των συγγραφέων Heinrich Mann και Ernst Glaeser, που ήταν οι πρώτοι που είχαν ασκήσει κριτική στο ναζιστικό καθεστώς. Άλλα βιβλία ήταν των Karl Marx, Marcel Proust, Franz Kafka. Ο Heinrich Mann είχε γράψει κάτι που θεωρήθηκε προφητικό: “Όπου καίνε βιβλία, στο τέλος θα κάψουν και ανθρώπους”.

Στη νεότερη Ελλάδα έχουμε μια νέα καταστροφή βιβλίων. Την 16η Αυγούστου του 1936, αποφασίστηκε να γίνει επίσημη ημέρα της καύσης των βιβλίων σε όλη την Ελλάδα. Μάλιστα μια κατάμαυρη εφημερίδα, η Ελληνική αφιέρωσε ολόκληρο δίστηλο στο γεγονός.

Ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς, αμέσως μετά την επιβολή του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου διέταξε το κάψιμο των αντεθνικών, κουμμουνιστικών και αριστερών βιβλίων. Ο ίδιος ο δικτάτορας είχε προβεί στην καύση τουλάχιστον 455 βιβλίων, που θεωρούσε ότι δεν προάγουν τα σωστά ιδεώδη και έρχονται σε αντίθεση με το καθεστώς του Τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού, όπως είχε ονομασθεί επίσημα η δικτατορία Μεταξά. Στην Αθήνα η μαζική καύση βιβλίων έγινε στις Στήλες του Ολυμπίου Διός και στα Προπύλαιο του Πανεπιστημίου. Στη Θεσσαλονίκη η καύση έγινε μπροστά από τον Λευκό Πύργο, ενώ στον Πειραιά τα βιβλία κάηκαν στο Πασαλιμάνι. Τότε είχαν καεί και σχολικά βιβλία του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, η “Αντιγόνη” του Σοφοκλή, έργα του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα αλλά και του Στρατή Μυριβήλη. Άλλα έργα που ρίχτηκαν στην πυρά ήταν, το έργο του Φρόιντ στο σύνολό του, το έργο του Λέον Τολστόι και του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, όλα τα έργα του Καρλ Μαρξ και κάθε άλλο βιβλίο μαρξιστικής και κομμουνιστικής ιδεολογίας. Η ελληνική πυρά κατέφαγε και το έργο του Δαρβίνου “Η Καταγωγή των Ειδών”.

Το 2000 στη Θεσσαλονίκη, όχλος “θρησκευόμενων” με την συμμετοχή του τότε βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Παναγιώτη Ψωμιάδη, έκαψαν το βιβλίο του Μίμη Ανδρουλάκη, με τίτλο “Μν”, που θα γινόταν η παρουσίασή του στο βιβλιοπωλείο ‘Ιανός’ στην Πλατεία Αριστοτέλους. Η καύση του βιβλίου είχε γίνει εκ μέρους των “καλών Χριστιανών και εθνικοφρόνων Ελλήνων και Ελληνίδων”, ενώ έψελναν συγκινημένοι τον ‘εθνικό ύμνο”. Συγχρόνως κινηματογραφούσαν το “άθλημά” τους!

Μνημειώδης καταστροφή βιβλίων συνδέεται με την καταστροφή της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Η πρώτη μεγάλη καταστροφή γίνεται με την πολιορκία του Ιούλιου Καίσαρα. Ο Ιούλιος Καίσαρας θέλοντας να αντιμετωπίσει τον εχθρό του, πυρπόλησε τα 72 ρωμαϊκά πλοία που ήταν ελλιμενισμένα στο λιμάνι της πόλης μαζί και με όσα πλοία ήταν υπό κατασκευή στα ναυπηγεία. Η φωτιά εξαπλώθηκε από το λιμάνι με αποτέλεσμα να καεί η βιβλιοθήκη του Βρουχείου. To γεγονός πιστοποιούν ο Σενέκας (De tranquillitate animi ΙΧ), παραπέμποντας στον Τίτο Λίβιο, ο Πλούταρχος (Βίος Καίσαρος), ο Δίων Κάσσιος και ο Αμμιανός Μαρκελλίνος. Η δεύτερη καταστροφή συνέβη επί αυτοκράτορα Καρακάλλα, που θέλοντας να εκδικηθεί τους Αλεξανδρινούς κατέστρεψε ένα μέρος της βιβλιοθήκης. Έρχεται τέλος και η αραβική κατάκτηση το 642 μ.Χ., για να ολοκληρώσει την καταστροφή. Ο χαλίφης Ομάρ, διασώζεται πως είπε χαρακτηριστικά: Όποιο βιβλίο περιέχει αυτά που περιέχει το Κοράνι είναι περιττό, όποιο βιβλίο έχει αντίθετα πράγματα είναι επιζήμιο. Τα βιβλία καταστράφηκαν για να γίνουν καύσιμη ύλη για τα λουτρά της πόλης.

Πριν χρόνια συζούσα με μια γυναίκα εξαιρετικής επιστημονικής κατάρτισης, που χωρίς διάθεση να την αδικήσω, νομίζω πως ήταν αθεολόγητη ως Χριστιανή και ευκολόπιστη, σε όσα υποστήριζαν άθλιοι κληρικοί, για να χειραγωγούν πιο αποτελεσματικά “πιστούς Χριστιανούς”. Οι σχέσεις μας με την τότε σύντροφό μου ήταν ήδη κλονισμένες. Μια μέρα που επέστρεψα στο κοινό σπίτι από τη δουλειά μου, βρήκα κάποιες κούτες γεμάτες βιβλία. Μου ανακοινώθηκε με κάθε επισημότητα, ότι τα βιβλία αυτά ήταν “επικίνδυνα” και δεν είχαν θέση στο σπίτι! Ο ιεροεξεταστής, που έκρινε σαν επικίνδυνα τα προσωπικής επιλογής μου βιβλία, όπως έμαθα αργότερα, ήταν ένας έγγαμος παπάς της κοντινής εκκλησίας, από εκείνους που παρουσιάζουν πνευματικότητα και ευσέβεια, και καταφέρνουν να προσελκύουν γύρω τους πολλούς και πολλές ευσεβείς, που τους ποδηγετούν σαν ποίμνιο αλόγων συνήθως αμνών και αμνάδων. Ένιωσα, ότι δεν είχα προσωπικά θέση πλέον σε κείνο το σπίτι, γιατί τα βιβλία που “διώχτηκαν” σαν επικίνδυνα, ήταν κομμάτι της ύπαρξής μου....

 

Η φωτογραφία είναι του σπουδαστηρίου μου στη Νάουσα....

©Γιώργος Α. Δούδος