ΤΟ ΟΝΕΙΔΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΙΡΕΣΗΣ, Η ΟΔΥΝΗ ΤΟΥ ΣΧΙΣΜΑΤΟΣ

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΟΣΑ ΔΥΣΑΡΕΣΤΑ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, κατά το κορυφαίο γεγονός της Ευχαριστιακής Συνάξεως των πιστών, μεταξύ των αιτημάτων που απευθύνονται προς τον Θεό είναι και η εκζήτηση ενότητας πίστεως και κοινωνία με το Άγιο Πνεύμα (“Τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τὴν κοινωνίαν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος”). Η ενότητα στην Εκκλησία του Χριστού είναι υποστατική προϋπόθεση και υπάρχει με την ενότητα της πίστεως και την κοινωνία με το Άγιο Πνεύμα του Λαού του Θεού. Στον Κήπο της Γεσθημανή, πριν από την εκούσια παράδοση στο πάθος, ο Ιησούς προσευχόταν με μεγάλη αγωνία, τόση, που ο ιδρώτας του προσώπου Του έπεφτε στη γη λες και ήταν θρόμβοι αίματος (Λουκ. 22:44). Ανάμεσα στα άλλα σημεία της προσευχής ήταν κι αυτά: “Οὐ περὶ τούτων δὲ ἐρωτῶ μόνον, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν πιστευόντων διὰ τοῦ λόγου αὐτῶν εἰς ἐμέ, ἵνα πάντες ἓν ὦσιν, καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν σοί, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ὦσιν...” (Ιω. 17:20-21). Αγωνία του Ιησού Χριστού για την ενότητα των μαθητών Του αλλά και όσων πιστέψουν στη συνέχεια στο Ευαγγέλιο, με το κήρυγμα των Αποστόλων... Σήμερα, βλέποντας την κατάσταση που επικρατεί στην Ορθόδοξη Εκκλησία, το όνειδος της διαίρεσης είναι αισθητό, ενώ η οδύνη του σχίσματος μεταξύ των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών είναι ορατή.... Εύλογο το ερώτημα, ποιος ευθύνεται για την κατάσταση των Ορθοδόξων Εκκλησιών, που πορεύονται στην σκιά του σχίσματος; Μετά την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως στους Οθωμανούς και την περιέλευση του Πατριαρχείου της Πόλεως στην εμπερίστατη κατάσταση της δουλείας, ανεξάρτητα από τα σημαντικά προνόμια με τα οποία προίκισε ο Πορθητής την Εκκλησία της Νέας Ρώμης, η θυγατέρα Εκκλησία των Ρώσων, σιγά σιγά αλλά σταθερά άρχισε να εγείρει αξιώσεις αναγνωρίσεως σαν “τρίτης Ρώμης”. Αμφισβητούσε και αμφισβητεί η Εκκλησία της Ρωσίας την Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, ως πρωτόθρονης, προβάλλοντας ως κριτήριο πρωτοκαθεδρίας μεταξύ των Ορθοδόξων Εκκλησιών, το αριθμητικό πλήθος των πιστών της. Αναμφίβολα αυτή η λανθασμένη εκκλησιολογικά αξίωση, συμπορευόταν με την ισχύ των Τσάρων της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Αν κάποιος επισκεφθεί το Άγιον Όρος, χωρίς αμφιβολία θα εντυπωσιασθεί από το προκλητικό μεγαλείο των κτιριακών συγκροτημάτων που ανήγειραν οι Ρώσοι επί τσαρικής περιόδου. Στην Μονή του Αγίου Παντελεήμονος, γνωστής και ως Ρωσικό, πριν από την Οκτωβριανή Επανάσταση εγκαταβιούσαν περίπου 2000 Μοναχοί και εργάζονταν περίπου 3000 εργάτες που έφθαναν στο Όρος από την Ρωσία! Το συγκρότημα της Μονής προκαλεί λόγω μεγέθους θαυμασμό. Το ίδιο συμβαίνει με την Σκήτη του Αγίου Ανδρέα, γνωστής και ως Σαράι, σε απόσταση αναπνοής από τις Καρυές, που επίσης το μέγεθος είναι προκλητικό. Το ίδιο τέλος συμβαίνει και με την εντυπωσιακή Σκήτη του Προφήτη Ηλία, λίγο πιο πάνω από την Μονή Παντοκράτορος! Υπάρχουν και άλλα ρωσικά κτίσματα στο Άγιον Όρος, που μπορεί να είναι μικρότερα από όσα ανέφερα, αλλά εντυπωσιάζουν.... Στην Ορθόδοξη Εκκλησία ως σύστημα διοικήσεως αναγνωρίζεται το συνοδικό. Δηλαδή, η Εκκλησία διοικείται από την Σύνοδο των Επισκόπων. Οι Πατριάρχες, στα λεγόμενα πρεσβυγενή Πατριαρχεία, αλλά και σε κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες, που αναγνωρίσθηκαν ως Πατριαρχεία, είναι πρώτοι μεταξύ ίσων, κατ’ ουσίαν προεδρεύουν των Επισκόπων του κλίματος (δικαιοδοσίας) κάθε επί μέρους Εκκλησίας. Επίσης ο Πατριάρχης λειτουργεί και ως ενοποιητικός παράγοντας της τοπικής Εκκλησίας... Στην καθ’ όλου Ορθόδοξη Εκκλησία, σε κορυφαίες εκδηλώσεις του συνοδικού θεσμού, όπως συνέβη μετά από χίλια τριακόσια χρόνια, με την σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου στην Κρήτη (2016), υπήρξαν εκδηλώσεις της τραγικής διαίρεσης στους κόλπους της Εκκλησίας και δείγματα του από τότε κεκρυμμένου σχίσματος! Αξίζει να ληφθεί υπόψη, ότι η ανάγκη σύγκλησης μιας Μεγάλης Αγίας Συνόδου των Ορθοδόξων Εκκλησιών ανάγεται στην περίοδο των ετών 1902 και 1904, με δύο εγκυκλίους που είχε αποστείλει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄ προς τις κατά τόπους Εκκλησίες, μπορεί να γίνει κατανοητό το εγχείρημα του 2016. Δυστυχώς, στην Πανορθόδοξη Σύνοδο δεν συμμετείχαν η Εκκλησία της Ρωσίας, το Πατριαρχείο της Αντιοχείας, η Εκκλησία της Βουλγαρίας και η Εκκλησία της Γεωργίας. Η Εκκλησία της Ρωσίας αρνήθηκε να συμμετάσχει, ως εκδήλωση απαξίας προς τον Θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως, ενώ οι Εκκλησίες της Βουλγαρίας και της Γεωργίας παρακολούθησαν την απόφαση της Ρωσίας. Το Πατριαρχείο Αντιοχείας δεν συμμετείχε για τον εξής σοβαρό λόγο. Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, με δικαιοδοσία στο Κράτος του Ισραήλ, στην Ιορδανία και στα Παλαιστινιακά Εδάφη, εξέλεξε Αρχιεπίσκοπο Κατάρων (έτσι ονομάσθηκε από τους Ιεροσολυμίτες εκκλησιαστικούς το Κατάρ) και ίδρυσε την Αρχιεπισκοπή Κατάρων. Κατά τη γνώμη μου έγινε πράγματι “εισπήδηση”, δηλαδή υπέρβαση χωρικής δικαιοδοσίας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, στην δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αντιοχείας, που αναφέρεται ως “Πατριαρχείο της Μεγάλης Θεουπόλεως Αντιοχείας, Συρίας, Αραβίας, Κιλικίας, Ιβηρίας τε και Μεσοποταμίας και πάσης Ανατολής”. Μάλιστα, πριν χρόνια είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τον πρώτο Μητροπολίτη Βαγδάτης και Κουβέιτ Κωνσταντίνο, που ήταν ελληνικής καταγωγής από την Δαμασκό. Η Μητρόπολη αυτή ιδρύθηκε το 1969 και είχε δικαιοδοσία ως Μητρόπολη του Πατριαρχείου Αντιοχείας στο Ιράκ, στο Κουβέιτ, στις αραβικές χώρες του Περσικού Κόλπου (Μπαχρέιν, Κατάρ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κ.λπ.), Ιράν, κ.λπ.. Η ίδρυση Αρχιεπισκοπής Κατάρων (sic!) και η ενθρόνιση Αρχιεπισκόπου από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, κατά τη γνώμη μου, είχε κίνητρο τους περίπου 12.000 Ορθόδοξους Χριστιανούς ποικίλων εθνικοτήτων αλλά υπερβολικά καλά αμειβόμενους (!!!) στο Κατάρ και στα γειτονικά κράτη. Το γεγονός αυτό δημιούργησε ένταση μεταξύ των δύο Πατριαρχείων. Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως σιώπησε και δεν ανέλαβε πρωτοβουλία επίλυσης της διαφοράς, κάτι που δεν συνέβη και στην Πανορθόδοξη Σύνοδο, μολονότι το είχε ζητήσει η Αντιόχεια. Οπότε η αντίδραση του Θρόνου της Αντιόχειας ήταν η μη συμμετοχή στην Σύνοδο, ενώ αργότερα επήλθε διακοπή κοινωνίας (τουτέστιν σχίσμα) μεταξύ των Εκκλησιών Αντιοχείας και Ιεροσολύμων. Η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως ως πρωτόθρονη Εκκλησία μεταξύ των Ορθοδόξων Εκκλησιών έχει κανονικό δικαίωμα ανακήρυξης της αυτοκεφαλίας μιας τοπικής Εκκλησίας σε ένα ανεξάρτητο κράτος. Έτσι ανακήρυξε αυτοκέφαλη την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Η Μόσχα αντέδρασε έντονα και όπως είναι γνωστό με πρωτοβουλία της επήλθε σχίσμα εντός της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η Εκκλησία της Ρωσίας έλαβε την τιμή του Πατριαρχείου από την Κωνσταντινούπολη. Επί τσάρων υπήρξε θεραπαινίδα του κοσμικού καθεστώτος ενώ προβλεπόταν η παρουσία επιτρόπου του Τσάρου κατά τις εργασίες της συνόδου της ιεραρχίας του Πατριαρχείου Μόσχας. Στην διάρκεια του σοβιετικού καθεστώτος, υπήρξαν πολλοί μάρτυρες της Εκκλησίας της Ρωσίας και μάλιστα λειτουργούσε μια εκκλησία των κατακομβών, που υπήρχε παράνομα, προσπαθώντας να ζει κατά την ελευθερία εν Χριστώ. Σε γενικές γραμμές όμως, επί σοβιετικού καθεστώτος και ιδίως μετά τον “μεγάλο πατριωτικό πόλεμο”, όπως είχε ονομάσει ο Στάλιν την άμυνα στην ναζιστική εισβολή, η Εκκλησία της Ρωσίας ήταν υπάκουη στην πολιτική του Κρεμλίνου, συχνά με το αζημίωτο. Ο Βλαδίμηρος Πούτιν, εξ αρχής που ανέλαβε την εξουσία πριν είκοσι χρόνια, προσέδωσε στην Εκκλησία της Ρωσίας προνόμια που είχε επί Τσάρων. Από την άλλη μεριά το Πατριαρχείο Μόσχας ανταπέδωσε αυτήν την εύνοια και ιδίως επί του τωρινού Πατριάρχη Κυρίλλου έγινε όργανο της μεγαλορωσικής ιδεολογίας του Πούτιν, με τραγικό ξέσπασμα την επέμβαση και εισβολή στην Ουκρανία. Το Πατριαρχείο Μόσχας, με ρωσικά ρούβλια ίδρυσε Εξαρχία στην Αφρική, εντός της δικαιοδοσίας του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας (κλασική περίπτωση εισπήδησης), εξαγοράζοντας ορισμένους Αφρικανούς πρώην κληρικούς που κατέστησαν έκπτωτοι της ιερωσύνης τους! Με ρούβλια επίσης εξαγοράζει η Μόσχα το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων εδώ και χρόνια, όπου έχει ακουστεί, ότι με εκκλησιαστική κάλυψη ξεπλένει μαύρο χρήμα η ρωσική μαφία! Στην Ελλάδα είναι γνωστοί τέσσερις μητροπολίτες για την “κρυφή” αγάπη τους για τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο. Πρόκειται για τον Μεσογαίας Νικόλαο, για τον Πατρών, για τον Κερκύρας και για τον Βεροίας και Ναούσης Παντελεήμονα.... Το πρόβλημα είναι, ότι οι παραπάνω μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος, είτε από αφέλεια, είτε από ιδιοτελή σκοπιμότητα, γίνονται όργανα της μεγαλορωσικής πολιτικής διείσδυσης του Πούτιν στην Ελλάδα, μέσω της θρησκείας. Αυτό είναι ιδιαίτερα ολοφάνερο στην περίπτωση του Μητροπολίτη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας με τις πλούσιες ευλογίες που πρόσφερε στην ρωσική οργάνωση “Ορθόδοξη Αυτοκρατορική Εταιρεία Παλαιστίνης”, που είχε ιδρυθεί από τον τσάρο Αλέξανδρο Γ΄ το 1882 και επαναδραστηριοποιήθηκε επί Πούτιν. Τα γραφεία της εταιρίας είναι στην Θεσσαλονίκη, απέναντι από το Λιμάνι, αλλά όταν δημιουργήθηκε γραφείο στη Βέροια ο αγιασμός που τέλεσε ο επιχώριος Μητροπολίτης είχε τον χαρακτήρα “πανηγύρεως”. Παρευρέθηκε ο ο διεθνής πρόεδρος Σεργκέι Βαντίμοβιτς Στεπάτσιν, που είχε διατελέσει στέλεχος της διαδόχου της KGB, της FSB, για ένα διάστημα πρωθυπουργός της Ρωσικής Ομοσπονδίας, αλλά απέτυχε να λύσει το πρόβλημα με την Τσετσενία, οπότε απομακρύνθηκε, αλλά τώρα, πέραν της θέσης του προέδρου της παραπάνω οργάνωσης είναι πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου της Ρωσίας. Ο Μητροπολίτης Βεροίας δεν αρκέστηκε να τελέσει τον αγιασμό στα γραφεία της οργάνωσης, μιας και ο πρόεδρος του ελληνικού τμήματος κατάγεται από την Βεργίνα, δεξιώθηκε τους παράγοντες της οργάνωσης στην Μονή Παναγίας του Δοβρά: https://www.protagon.gr/themata/44341659692-44341659692, https://www.documentonews.gr/.../rwsikh-diplwmatia-me.../, https://www.romfea.gr/.../11264-i-autokratoriki-orthodoji..., https://www.imerisia-ver.gr/.../9401-%CE%BF%CF%84%CE%B1.... Στην Ορθόδοξη Εκκλησία κατά τη γνώμη μου, το άθλημα της πίστεως προβάλλεται ως οδοιπορία και βίωση εντός της κατά Χριστόν ελευθερίας (Γαλ. 5:1). Δυστυχώς όμως, οι άνθρωποι φοβόμαστε την ελευθερία, την αποδιώχνουμε, την ακυρώνουμε με ένα σωρό τρόπους, πολλοί απ’ τους οποίους φορούν το ένδυμα ευτελούς ευσέβειας. Η εισβολή γερόντων πνευματικών, κατά κανόνα αγάμων, προς καθοδήγηση Χριστιανών Ορθοδόξων, έχει γίνει του συρμού στην Ελλάδα. Αυτοί οι γέροντες, εισάγουν κατά κανόνα πρότυπα καθοδήγησης, που καλώς ισχύουν μεταξύ μοναχών, αλλά μάλλον είναι βλαβερά για ανθρώπους που ζουν στον κόσμο με γυναίκες και άνδρες, με παιδιά και άλλου είδους προτεραιότητες, από εκείνες ενός μοναχού. Έτσι το φαινόμενο του “γεροντισμού”, κατά απομίμηση μιας αρρωστημένης κατάστασης που άρχισε να καλλιεργείται στην αχανή Ρωσία του παρελθόντος με τους “στάρτσι” και τους πλανόδιους προσκυνητές, έχει ενσκήψει μεταξύ των Ελλήνων Χριστιανών και όχι μόνον. Ο τρόπος που εδραιώθηκε η κατά τόπους ίδρυση Ορθοδόξων αυτοκεφάλων Εκκλησιών, μετέτρεψε τις κατά τόπους εκκλησίες σε εθνικές εκκλησίες, φορείς του νοσηρού εθνικισμού, που τυποποίηθηκε στο Ορθόδοξο Κανονικό Δίκαιο ως αμάρτημα του “εθνοφυλετισμού”, όπως το ανέφερε η Σύνοδος της Κωνσταντινουπόλεως του 1872 για να αντιμετωπίσει την ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας, με έδρα την Κωνσταντινούπολη. Ο εθνικισμός ή εθνοφυλετισμός, στην Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί μέγα σκάνδαλο και μέγα αμάρτημα, συχνά ανομολόγητο! Η διαίρεση στους κόλπους της Ορθόδοξης Εκκλησίας και το σχίσμα των Ορθοδόξων Εκκλησιών, που προανέφερα, οφείλεται στον εθνικισμό των κατά τόπους Εκκλησιών. Η Εκκλησία γίνεται όχημα άσκησης πολιτικής, συχνά επιθετικής, ακόμα και κατά Ορθοδόξων λαών, διαφορετικής εθνικής ταυτότητας, όπως συμβαίνει σήμερα με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το σχίσμα των Ορθοδόξων είναι τραγικά ορατό κυρίως σε χώρες της Διασποράς ορθοδόξων. Στην ίδια πόλη συνυπάρχουν περισσότεροι του ενός Ορθόδοξοι Επίσκοποι, ποικίλων τίτλων (Αρχιεπίσκοπος, Μητροπολίτης, Επίσκοπος κ.ά.) και ποιμαίνουν Ορθόδοξους Χριστιανούς με κριτήριο την εθνική καταγωγή τους. Αυτά συμβαίνουν στην θεσμική εκκλησία, στην Ορθόδοξη Εκκλησία που υπάρχει ως επίσημος θεσμός, με κοσμικά κριτήρια, χρηματοδοτείται από κάποιο κράτος, με εξαίρεση τις επισκοπές και τις ενορίες της Διασποράς του Πατριαρχείου Αντιοχείας, που δεν είναι συνδεδεμένο με κάποιο κράτος.... Για να κλείσω το σημείωμά μου, θα παραθέσω, προς παρηγορία και παραμυθία όλων, ένα απόσπασμα λόγου του μακαρίας μνήμης Αρχιμανδρίτη Λεβ Ζιλλέ, που εκφώνησε σε εξόδιο ακολουθία: “Ω παράξενη Ορθόδοξη Εκκλησία, τόσο φτωχή και αδύναμη, που δεν έχεις, ούτε την οργάνωση, ούτε την κουλτούρα της Δύσης, παραμένοντας στη ζωή, σαν ένα θαύμα, μπροστά σε τόσες δοκιμασίες, θλίψεις και αγώνες. Μια Εκκλησία αντιθέσεων, ταυτόχρονα, τόσο παραδοσιακή όσο και τόσο ελεύθερη, τόσο αρχαϊκή και τόσο ζωντανή, τόσο τελετουργική αλλά και τόσο προσωπική. Μια Εκκλησία, που διαφυλάσσει με φροντίδα το ανεκτίμητο μαργαριτάρι του Ευαγγελίου, μερικές φορές κάτω από ένα στρώμα σκόνης. Μια Εκκλησία, που μέσα σε σκιές και σιωπή διατηρεί πάνω από όλα τις αιώνιες αξίες της αγνότητας, της φτώχειας, του ασκητισμού, της ταπείνωσης και της συγχώρεσης. Μια Εκκλησία, που συχνά δεν ξέρει πώς να ενεργεί, αλλά που μπορεί να τραγουδά τη χαρά του Πάσχα, όπως καμιά άλλη”. (Ομιλία στην κηδεία του Αρχιμανδρίτη Ειρηναίου (Louis-Charles) Winnaert 1937). Συμπληρώνω με τα τα λόγια του Ορθόδοξου στοχαστή Olivier Clément: “...Προσβλέπουμε σ’ ένα Χριστιανισμό φτωχό και ελεύθερο, ικανό να δώσει μια μαρτυρία του Ευαγγελίου απέριττη”. Και τελειώνω με τα λόγια του αγίου Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτη, που είναι γεμάτα κάλλος και φως: “Η ψυχή του Χριστιανού πρέπει να είναι λεπτή, να είναι ευαίσθητη, να είναι αισθηματική, να πετάει, όλο να πετάει, να ζει μες στα όνειρα. Να πετάει μες στ’ άπειρο, μες στ’ άστρα, μες στα μεγαλεία του Θεού, μες στη σιωπή. Όποιος θέλει να γίνει Χριστιανός, πρέπει πρώτα να γίνει ποιητής”. Καλή Σαρακοστή και Καλή Ανάσταση! ©Γιώργος Α. Δούδος 23 Μαρτίου 2022